Buông Tha Lần đầu tiên qua sự giới thiệu của ông Charles Dressler, người thầy dạy lý hóa cho lớp Ái Liên năm 1973, nàng đã đi dạo chơi và nghe nhạc hoà tấu miễn phí ở công viên trung tâm thành phố Erie. Nàng rất thích những buổi hoà tấu ngoài trời đó nên có nhã ý mời người mẹ chồng của nàng cùng đi ra ngoài cho thoải mái. Sau tai nạn xe hơi vào mùa đông năm 1975 chồng bà và đứa con trai duy nhất là James, đã bỏ bà và Ái Liên ra đi vĩnh viễn, để lại nhiều nỗi buồn cho bà và cô con dâu, từ đó bà giảm thiểu việc đi ra ngoài. Mặt khác vì quá thương nhớ chồng con ở cái tuổi đã quá bảy mươi bà dễ bị trụy tim. Sau ngày được chữa trị, sức khỏe của bà không còn được như xưa và việc đi lại trở nên khó khăn hơn trước. Hàng năm cứ đến tháng cuối năm, vào mỗi chiều ngày thứ năm từ bốn cho tới sáu giờ chiều, tại thành phố nhỏ bé bên cạnh bờ hồ Erie, có nhóm hòa tấu tài tử được thành lập bởi ông Charles Dressler và một số giáo sư, cùng sinh viên ngành âm nhạc nghệ thuật của Đại Học Gannon. Họ tập hợp và đến trình diễn những nhạc cụ như Vĩ Cầm, Kèn Tây, Harp, đàn Accordion, và đánh trống cho những người dạo chơi ở Erie Square thưởng thức trong ba tháng hè, những người này tự nguyện giúp vui cho công chúng tại đây. Họ hòa tấu những bản nhạc cổ điển của Beethevon, Morazt, Bach, Haydn, Tchaikovsky, Chopin… là những dòng nhạc vượt thời gian, không gian và tình cảm của con người. Những nốt nhạc êm dịu nghe yên bình lãng mạn thôi thúc cuốn hút Ái Liên vào một khoảng khắc của bình an nhiều nhung nhớ; Mặc dầu nàng chẳng hiểu gì về âm nhạc, nàng vẫn cảm thấy thích, và tự thả hồn mình theo tiếng nhạc trầm bổng, đầy truyền cảm, đặt lòng mình cùng vui với nắng chiều dưới những hàng cây cổ thụ trong công viên. Một chiều thứ năm như thường lệ, Ái Liên đưa mẹ chồng đến Square Park là old town của thành phố Erie để nghe nhạc hòa tấu. Dạo sau này mẹ chồng nàng, bà Nancy chịu đi ra ngoài nên bà nhìn khoẻ và vui hơn. Tuy bà vẫn phải ngồi xe lăn, bà thường nói: “Nếu không có nàng, vì nàng thì chắc bà không sống nổi.” Đôi lúc bà bảo Ái Liên: “Sao con không kiếm một người bạn trai để sau này còn có người nâng đỡ con.” Bà tự biết bà chẳng còn sống được bao lâu, phần nàng còn quá trẻ. Ái Liên thưa: “Có mẹ là có tất cả rồi, dẫu sao con cũng may mắn có mẹ để chăm sóc, được an ủi và trò chuyện. Mẹ già mất đâu có thay được, tuổi con còn trẻ cũng có ngày được bù đắp, sẽ có người lo cho.” Ái Liên đẩy xe lăn của mẹ tới băng đá trước dàn nhạc đang được sắp xếp. Bỗng một chiếc nón bay đến nơi hai mẹ con ngồi, nàng cúi xuống nhặt chiếc nón và nhìn quanh xem nón của ai đã bị gió thổi bay? Ô kìa chiếc nón lá của người Việt Nam! Có thể gia đình người Việt mới được định cư tại thành phố đỉnh đầu của tiểu bang Pennsylvania này? Một nơi lạnh lẽo và có tuyết rơi nhiều trong những ngày đông, chắc họ mới đến nên chỉ thấy được mùa hè nắng đẹp, ngày dài rất dễ thương và mặt trời lặn trễ tràng, nắng chỉ tắt lịm dần sau chín giờ chiều. Nhìn nắng chiều xuyên qua những hàng cây to tàn rộng lớn như những cánh dù che nắng rợp mát, vài cơn gió thoảng từ biển hồ thổi qua những cành cao lá dầy của cây Magnolia nghe lao xao, rì rào một điệu nhạc thiên nhiên vui tai, đã dẫn đưa Ái Liên về những ngày tạm trú ở thành phố biển vào giữa thập niên sáu mươi. Năm 1966 chồng của dì Hạnh được đổi về Nha Trang làm việc ở Hải Dương Học Viện, cha mẹ gửi gấm nàng cho người dì để nàng phụ giúp việc nhà, đồng thời tạo điều kiện cho Ái Liên đi học thêm Anh ngữ, với hy vọng sau này thoát được cái nghèo của miền trung đất cằn sỏi đá... Đầu năm 1968, trước Tết Mậu Thân chính quyền Việt Nam Cộng Hoà của miền Nam nước Việt Nam cùng Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam ký kết một hiệp ước ngưng chiến trong mấy ngày Tết để dân chúng miền nam được vui đón Xuân cùng gia đình. Quân dân cán chính ở miền Nam Việt Nam mừng rỡ, do đó người người đi mua sắm tấp nập, biếu xén xa gần. Dì Hạnh phải giúp dượng lo lễ tết, quà cáp cho những người ở nhiệm sở của dượng, cho nên dì giữ Ái Liên ở lại giúp thêm mấy bữa, trước khi cho cô cháu về quê ăn Tết vào ngày mùng một. Không ngờ người Cộng Sản Bắc Việt là kẻ có ý đồ thôn tính miền Nam Việt Nam. Kẻ đứng sau lưng MTGPMN đã lợi dụng hiệp ước hưu chiến này, đánh đòn bất ngờ tổng tấn công các thành phố chính của miền Nam Việt Nam ngay sau đêm giao thừa Tết Mậu Thân, họ mong chiếm hữu những thành phố trọng yếu của miền Nam trong đợt tổng tấn công này. Ở thế bị động chính quyền Việt Nam Cộng Hoà đã ban lệnh giới nghiêm và hạn chế việc đi lại của dân chúng, các phương tiện lưu thông từ tỉnh này đến tỉnh khác đều ngưng trệ, Ái Liên không thể về quê, nàng cùng gia đình dì dượng được chuyển đến những trung tâm tạm trú an toàn để quân đội dễ dàng bao vây tiêu diệt địch và tránh thiệt hại cho dân chúng. Mấy tháng sau Quân Lực Việt Nam Cộng Hoà chiếm cứ lại được thành phố Huế. Hai dì cháu được biết cha mẹ và anh chị của Ái Liên đã bị thảm sát và chôn tập thể cùng với 3000 người ở đấy. Thương cảm hoàn cảnh của cháu, dì Hạnh tiếp tục giúp nàng học xong trung học. Năm 1969 Ái Liên đi xin việc, nàng đã thi và được tuyển vào làm thư ký giữ sổ sách tiền lương cho những người làm trong căn cứ quân sự Hoa Kỳ ở Cam Ranh, lúc này nàng mới có tiền giúp gia đình dì và các em. James là một quân nhân Mỹ làm chung nhiệm sở với Ái Liên, James để ý nàng, anh đã mạnh dạn hỏi, và muốn cưới nàng. Ái Liên về thưa chuyện với dì, dì Hạnh nói: “Nếu con nhận lời lấy người ngoại quốc gia đình mình sẽ bị mang tiếng nơi thành phố Nha trang này.” Trước khi về nước James ngỏ lời cầu hôn cùng nàng một lần nữa, nàng biết bây giờ mình chẳng còn ai, ngoài dì Hạnh, dì cũng không muốn mất danh giá gia đình nên Ái Liên đã chấp thuận lời cầu hôn của James để cùng theo anh về Hoa Kỳ năm 1972, hai vợ chồng về ở chung với ba mẹ của James, sau đó nàng đi học y tá, khi tốt nghiệp nàng được nhận làm bán thời gian ở bệnh viện Hamot cách nhà nàng hai con đường. Có tiếng người cắt đứt giòng tư tưởng của nàng, “My hat” Ái Liên nhìn lên bắt gặp ánh mắt của người thanh niên đang nhìn nàng với chiếc nón lá trên tay, nàng trao lại cho anh ta, người thanh niên trả lời: “Thank you” rồi vội vã quay đi, nàng dõi nhìn theo anh ta đi về phía bên phải cùng với một nhóm người trải khăn ngồi trên thảm cỏ, chắc là đại gia đình của anh ta, người già, trẻ con, con trai, con gái đang quây quần bày đồ ăn ra ăn chung. "Chắc họ cũng ngồi chờ nghe nhạc như nàng?" Ái Liên nghe họ nói tiếng Việt nàng thấy nhớ cha mẹ và các anh chị của mình, lòng nàng chùng xuống buồn man mác, kèm một chút ganh tị và thèm muốn có một mái gia đình giống như họ. Nàng đưa mắt nhìn xa xa lòng ngậm ngùi, như ai đang xé nát cõi lòng. Cùng lúc đó ban nhạc dạo lên một khúc nhạc nghe như nước cuồn cuộn của một dòng sông mùa mưa lũ, cách chia, tiếng trống, tiếng kèn, tiếng vĩ cầm, tiếng đàn réo rắt khi nhanh, khi chậm, khi dồn dập như lốc xoáy, lúc quấn quít, lúc buông lơi rồi nhè nhẹ lặng thinh im bặt...Tiếng nhạc nghe như tiếng thở dài của chính nàng cũng như tiếng rên xiết của cha mẹ cùng các anh chị của nàng trong giờ phút cuối cùng của họ với ba ngàn người dân vô tội khác. Ái Liên mường tượng đến giải khăn sô cho Huế, vài giọt nước mắt lăn dài trên gò má, nàng rùng mình. Bà Nancy chắc cảm nhận điều đó, lên tiếng hỏi nàng: “Con không được khỏe, mẹ cũng cảm thấy mệt, ta về đi thôi.” Nàng gật đầu đứng dậy sửa soạn chiếc xe lăn để đẩy mẹ đến chỗ đậu xe của mình. Bà Nancy và Ái Liên đi ngang qua gia đình của người Việt vừa xin lại chiếc nón, bước đi của nàng chao đảo hay đường trải đá sỏi đã làm chiếc xe lăn của bà Nancy đẩy đưa mất trật tự!? Anh chàng xin lại chiếc nón bước tới và hỏi: “Do you need help?” Nàng dạ một tiếng nhỏ, anh ta ngạc nhiên nói tiếng Việt với nàng: “Cô là người Việt Nam?” Ái Liên gật đầu và anh phụ đẩy chiếc xe lăn dùm nàng. Anh giúp nàng đỡ bà Nancy lên xe, anh xếp chiếc xe lăn bỏ vào băng ghế sau. Anh tự giới thiệu: “Tôi tên Hùng, gia đình tôi vừa được hội bảo trợ đón ra từ trại tạm trú đến đây, nhà thờ mướn một căn nhà ở đường số 3 cho chúng tôi.” “Hân hạnh được biết anh, nhà chúng tôi ở cuối đường Peach góc đường Lakeshore Drive, gần sát bờ hồ.” Nàng giới thiệu với Hùng: "Đây là mẹ chồng của tôi, bà Nancy, tôi hy vọng chúng ta sẽ có dịp gặp lại." Trưa hôm sau hai mẹ con ăn trưa, bà Nancy nói với nàng: “Con cần có bạn cùng quê hương của con, anh chàng hôm qua có lẽ là người tốt, nếu con có bạn cùng quê hương để kết bạn, khi mẹ ra đi mẹ sẽ yên tâm hơn.” Nàng trả lời: “Mẹ cứ lo xa, con còn có mẹ là đủ rồi, hay chiều hôm qua mẹ thấy con buồn nên lo lắng cho con?” Bà hỏi thăm: “Họ có việc làm chưa, họ đã được ai giúp đỡ ra sao?” “Con chỉ biết nhà thờ giúp đỡ họ và nhà họ ở đường số ba gần nhà mình.” “Mẹ thấy nhà đó đông anh em, nếu họ cần việc mình có thể mướn họ dọn dẹp sơn phết ngoài nhà, mỗi tuần họ có thể cắt cỏ tỉa cây sân trước vườn sau. Từ ngày ba con và James ra đi hai mẹ con mình chẳng làm được gì, nên cây cối mọc um tùm, căn nhà của chúng ta không đủ ánh sáng, mẹ cảm thấy lạnh lẽo, buồn tẻ hơn trước.” “Dạ, để lần sau gặp con sẽ hỏi và gợi ý cho họ, nếu họ cần gì mình giúp được con sẽ hướng dẫn.” Thứ năm tuần sau hai mẹ con lại ra công trường nghe nhạc, nàng trông ngóng và hy vọng gia đình Hùng sẽ đến. Vừa đậu xe nàng đã thấy Hùng chờ ở bãi đậu xe anh chạy đến phụ nàng đỡ bà Nancy vào xe lăn, đẩy phụ vào ghế đá nơi hai mẹ con nàng vẫn thường ngồi. Nơi đây đã có mấy cô con gái ngồi như giữ chỗ cho nàng. Hùng nói: "Hôm nay gia đình Hùng muốn mời bà Nancy và nàng ăn chung với họ, họ làm món xôi gà và ít chả lụa để bà Nancy có thể dùng." Nàng nói với mẹ ý tốt của gia đình Hùng, bà nhận lời cùng tham gia để họ được vui. Sau vài lần chuyện trò bà Nancy mướn Hùng và Trung là em rể của chàng đến cắt cỏ tỉa cây và dọn dẹp ngoài sân, nàng chỉ dẫn cho mấy cô em ghi tên đi học tiếng Anh, rồi học nghề để kiếm việc. Một năm sau có cô làm thư ký trong nhà thương Hamot nơi nàng làm y tá lúc trước. Hai năm sau bà Nancy qua đời, trước khi lìa đời bà vẫn nhắn nhủ nàng nên có bạn đời để có người lo cho, bà để cho nàng tất cả những gì hai ông bà có. Hùng là anh cả nhưng chưa có gia đình, chàng để ý Ái Liên chàng ngỏ ý muốn tính chuyện dài lâu. Nàng viện cớ còn tang chồng, tang mẹ xin anh hãy chờ. Hùng tâm sự anh tốt nghiệp Đốc Sự khóa 19, ở trường Đại Học QGHC, và được đổi về làm phó quận Kiến Tường. Ở Kiến Tường là vùng xôi đậu, dân chúng nơi đó ban ngày đi làm ăn buôn bán là người quốc gia, tối đến họ tiếp tế và phải chứa chấp người cộng sản, vì những người đó lại là thân nhân hay con cháu của họ. Chính bản thân anh cũng không biết được ngày mai sẽ ra sao, vì thế anh không dám đèo bồng chuyện vợ con. Mặt khác trong nhà anh giữ vai gia trưởng nên anh phải có trách nhiệm báo hiếu cha mẹ và lo cho tám đứa em. May mắn cô em kế anh, có chồng là sĩ quan Hải Quân, nhờ vậy gia đình anh đã được người em rể đưa xuống tàu di tản ngày 30 tháng 4 năm 1975, và đã được định cư tại thành phố Erie của nước Mỹ này. Khi định cư tại đây người bảo trợ đã mướn anh làm công việc sửa chữa và tu bổ trong khuôn viên nhà thờ của họ như: Cắt cỏ, tỉa cây, dọn dẹp cho sạch sẽ, thay bóng đèn...để anh có thể tự túc nuôi sống gia đình, anh hy sinh tạo điều kiện cho các em được đi học và có thời gian chăm lo cho bố mẹ ở nhà. Ái Liên giúp Hùng ghi danh học tối ở trường đại học cộng đồng của thành phố, anh lấy bằng hai năm xong sẽ chuyển tiếp lên hệ 4 năm. Khi các em đều có việc làm, anh về Pittsburgh học ở Penn State, Hùng ra trường với bằng kỹ sư điện toán được hãng NCR nhận làm việc sau thời gian thực tập ở đó. Ở Pennsylvania một thời gian, ông bà Minh vẫn không quen cái giá lạnh nơi tiểu bang này, Hùng quyết định tìm việc về Texas hầu bố mẹ có thể thích ứng được với khí hậu ấm áp hơn. Anh đã được nhận làm kỹ sư cho hãng Texas Instrument ở Dallas. Trước ngày nước mất nhà tan, bố mẹ của Hùng đã chấm cho anh người vợ tương lai, cô là con gái "riệu" của người bạn kết nghĩa. Họ có xưởng dệt tơ lụa ở khu nhà thờ Hầm, gần cư xá Lữ Gia. Vì chưa có tình cảm và không thích mang tiếng đào mỏ nên Hùng vẫn dửng dưng thoái thác, viện cớ chờ được thăng chức và đổi về thành phố mới dám nghĩ đến chuyện hôn nhân. Nhờ cuộc di tản bất ngờ đã giúp anh thoát được duyên tiền định do bố mẹ xếp đặt cho anh. Gặp Ái Liên nơi đây, Hùng cảm kích sự hiền hậu và hay giúp đỡ của Ái Liên, anh muốn làm bạn với nàng. Ái Liên cũng có cảm tình với anh từ cái nhìn đầu tiên khi anh nhận lại chiếc nón lá. Nàng có nhận định: "Hình như gia đình Hùng không có thiện cảm với nàng, vì nàng đã có một đời chồng và người đó lại là người Mỹ." Gia đình anh sợ tiếng đàm tiếu của người Việt đang ở chung quanh đây cũng như những người quen biết lúc trước: "Trai tân lấy gái nạ dòng!" Hoặc họ đánh giá những người lấy Mỹ là những người xấu như xã hội Việt Nam trước 1975 thường kêu họ là "Mấy con me Mỹ". Bây giờ Hùng đã có việc làm, tiền lương tương đối khả quan, anh mang danh là con trai trưởng, anh vẫn phải tiếp tục nhận lãnh trách nhiệm là cột trụ tài chánh cho gia đình, tuy thế mọi việc trong ngoài đều do cha mẹ sắp xếp định đoạt. Riêng mặt tình cảm Hùng vẫn một lòng dành tình yêu của mình cho Ái Liên. Tuy biết ý Hùng, nhưng trong thâm tâm nàng vẫn cảm thấy ngần ngại không muốn tiến xa hơn. Sau gần tám năm đợi chờ và cương quyết muốn cầu hôn cùng nàng. Năm 1984 gia đình Hùng đi hỏi Ái Liên cho anh, dẫu trong lòng ông bà Minh không chấp thuận, nhưng phải ép dạ để Hùng cưới nàng. Ái Liên quí mến sự cố gắng, bền chí chờ đợi của Hùng dành cho nàng, phần khác nàng cũng chỉ có một mình nơi đây nên đã nhận lời, sau đám cưới Ái Liên thu xếp bán nhà ở Erie dọn về Dallas, Texas với đại gia đình của Hùng. Nàng có với Hùng 2 người con, một trai, một gái, anh nói nàng không cần phải đi làm, ở nhà nuôi con và chăm sóc gia đình. Vì coi trọng và vẫn muốn giữ văn hóa Việt Nam nên bố mẹ cùng các em chưa lập gia đình đều ở chung với người con trai trưởng, do đó Hùng vẫn ở với ba mẹ và mấy cô em gái. Từ ngày về Texas nàng phụ giúp gia đình lo lắng trong ngoài, nhưng tất cả tiền bạc mẹ Hùng quản lý mua sắm, nàng được coi như người làm trong nhà. Mỗi buổi sáng Ái Liên phải thức dậy sớm hơn mọi người trong gia đình, để lo lắng cơm nước cho chồng cho bố mẹ và các cô em, nhiều khi chúng ngủ quên, mấy cô em dậy trễ “giận cá chém thớt” chê bai đủ thứ, có đứa bảo "nguội tanh thế này thì làm sao ăn! Có đứa nói: "Đã vội nấu đồ nóng ăn sao kịp!" chúng la lối om sòm, bà Minh mẹ chồng của nàng bực mình bà cũng nặng lời với nàng. Nàng thương Hùng nên âm thầm chịu đựng, thỉnh thoảng tối khuya nàng thủ thỉ với chồng: “Em làm việc không nghỉ tay còn bị mẹ và các em ức hiếp đay nghiến. Em làm gì cũng không được vừa ý, dù mật ngọt cũng tựa bồ hòn đắng cay.” Nào là: "Đồ ủi không thẳng thớm!" "Hôm nay rau xào mềm quá!" "Kho thịt như muối cá mắm trẻ ăn sao nổi?" "Cô nấu cơm như cơm thợ cấy, chúng tôi già khó ăn?" "Con cái chẳng dòm ngó cứ lo chuyện đẩu đâu?" Hùng nói: “Anh làm việc căng thẳng lắm, em hãy để anh được yên, em bớt nhì nhằng, kể lể được không?” Nàng ấm ức cam chịu nhưng nghĩ phận mình sao quá hẩm hiu, lấy người ngoại quốc thì bị cười chê, lấy người cùng quê hương xứ sở của mình thì bị khinh dể, thiếu tôn trọng và cảm thông. Nàng có hỏi ý chồng cho nàng đi làm phụ giúp thêm để có tiền hầu hai vợ chồng ra riêng. Mẹ chồng đã nghe được, bà tru tréo: “Mấy con me Mỹ chỉ muốn sung sướng tấm thân, có chồng thì phải hầu chồng, đi làm ai hầu chồng cho cô?!” Ái Liên thường khóc thầm vì buồn tủi, Hùng khó chịu nói: “Em khóc anh nhức đầu lắm, em đi qua phòng ngủ với hai đứa nhỏ đi!” Một buổi trưa, Khoa con trai của Ái Liên và Hùng được ba tuổi, nàng đang bận bịu làm thức ăn trưa cho gia đình, nó chạy chơi trên cầu thang và trượt té, bể đầu trật chân, bố mẹ Hùng cùng cô em kế út xúm vào mắng nàng đoản hậu, vô ý vô tứ không chịu dòm ngó con cái, không lo cho con, để thằng cháu nội của họ đập đầu tổn hại đến trí khôn của nó. Nàng chạy lại lo cho thằng Khoa, họ đẩy nàng ra và tiếp tục mắng nhiếc nàng, quá tủi thân Ái Liên bế con Ti chạy vụt ra đường như người điên, vừa chạy vừa khóc, cho đến lúc mệt nhoài, nàng ngồi xuống nghỉ và tự hỏi mình sẽ đi đâu? Chẳng ai trong gia đình đi tìm kiếm nàng và con Ti?! Nàng lo sợ, lần lũi bước đi, thoáng thấy cái nhà thờ trước mặt, nàng bồng con vào đó ẩn trú và nàng đã ở lại qua đêm. Nơi đây, người ta mở cửa cả đêm, thỉnh thoảng có người ra, kẻ vào như đổi phiên trực. Căn phòng bên hông nhà thờ có cái bàn và vài chiếc ghế, tại đây có bình nước nóng, có cà phê, cùng vài ổ bánh mì, có lẽ họ để đấy ai muốn ăn muốn uống tùy tiện. Sau này nàng hiểu ra họ chầu Chúa 24 giờ mỗi ngày nên nhà thờ không bao giờ đóng cửa và có thức ăn nước uống đầy đủ như vậy. Ái Liên biết con Ti đói, nàng lấy nước nóng pha vài muỗng sữa bột, kèm thêm chút đường và lấy bánh mì chấm cho con ăn. Trời đã khuya hai mẹ con vào nhà thờ ngủ chờ sáng, con Ti mệt ngủ ngon lành, còn nàng thao thức bồn chồn vì không biết sáng mai khi mình về đến nhà sẽ ra sao, nàng nghĩ có lẽ mình bị điên rồi?! Nàng cầu nguyện với Chúa, xin ơn trên giúp cho hai mẹ con, nàng kêu cầu James, bà Nancy và ông John (bố James), van nài họ giúp đỡ che chở cho con Ti và nàng. Ái Liên thiếp đi một lúc thì giật mình khi nghe tiếng chuông nhà thờ đổ. Bắt đầu có nhiều người đến, nàng bồng con ra hội trường chỗ bình nước nóng và cà phê, lấy một ly nước nóng uống cho ấm, rồi ẵm bé Ti đi lần về nhà. Khi về đến nhà nàng thấy giỏ đồ đạc và quần áo của nàng và bé Ti đã được để sẵn trước cửa garage. Ái Liên bấm chuông, mẹ chồng nàng bước ra mắng: "Cô đi luôn đi, đem con gái đi luôn đi, thứ con gái này sau này cũng giống con mẹ thôi.” Nàng nhỏ nhẹ: “Con xin lỗi ba mẹ, con đã bị điên nên con không biết phải xử thế nào?” “Xin ba mẹ và anh Hùng tha thứ cho con” Bà nhiếc móc xỉ vả nặng lời...Nàng thấy Hùng ló ra nhưng ông bố chồng đã kéo chàng vào trong nhà, Ông bước ra lôi cả tay bà mẹ vào: ”Tôi đã nói thằng Hùng bỏ nó luôn, lấy mấy con me Mỹ hổ danh nhà mình lắm.” Nàng van xin cho nàng được gặp thằng Khoa, họ không trả lời chỉ ném hai chiếc chén đá ra ngoài và đóng sầm cửa lại. Nàng và con ngồi chờ, mấy người cô của con Ti bước ra đi làm, họ nguýt nàng và chửi xéo: “Ăn mày cũng nên tìm chỗ mà xin, nhà này không có đủ cho ăn mày.” Ái Liên tự hỏi tại sao Hùng không lên tiếng bênh vực cho nàng? Hùng không thương con Ti hay sao? Ái Liên và con Ti không gặp được Hùng, chắc anh đi cửa sau để tránh mặt mẹ con nàng. Bây giờ nàng biết đi đâu, chắc là đến nhà thờ hôm trước nhờ giúp đỡ, vì trong người nàng không có một tấm giấy tờ nào để tùy thân. Ái Liên thầm nghĩ nếu họ có lòng đến với Chúa họ sẽ có lòng đến với người hoạn nạn. Lòng nàng căm hận, nàng nhặt hai cái chén bỏ vào hai túi xách quần áo đã để sẵn cho nàng và con Ti. Nàng tự nhủ một ngày nào đó khi có cơ hội, nàng sẽ quăng trả lại cho họ hai cái chén đầy nước mắt này. Hai mươi bốn năm sau con Ti đã học xong và đang đi thực tập ở bệnh viện tâm thần của thành phố Los Angles, một hôm nó về nói với mẹ: “Con gặp một người tên Hùng, “Lợi Thế Hùng” trong danh sách là bệnh nhân của con, mẹ nghĩ ông ta có phải là bố con không, mẹ còn nhớ diện mạo ông ta không? Trong nhà thương tâm thần nhiều người Việt mình lắm đó mẹ.” Lòng nàng chua chát, nàng định nói với con gái là mình không nhớ, nhưng tâm hồn nàng có một chút thương hại nên đành nói với con: “Mẹ không nhớ rõ lắm, nhưng mẹ có thể đến chỗ con làm, mẹ xin phép gặp như một người nhà, con thấy sao?” Ti nói: “Con sẽ sắp xếp cho mẹ nhưng với điều kiện nếu đúng là bố của con, con chỉ xin mẹ hãy buông ông ấy ra, con không muốn mẹ phải buồn lo nữa!” “Ừ! mẹ hứa.” Ngày gặp gỡ đến, nàng nghĩ đến cái chén nàng định đến để ném trả lại cho sự hèn nhát của Hùng ngày trước. Nhưng khi thấy Hùng mặt ngơ ngơ ngáo ngáo, thỉnh thoảng lại nghe anh ta thốt ra trong tiếng thở dài vô thức: "Khoa... Ái Liên..." rồi gục đầu...Ái Liên chạnh lòng, nước mắt ứa ra như sắp khóc, nhưng chợt nhớ đến lời hứa với con gái, nên nàng phải cầm lòng hỏi han một vài câu như người không quen biết, và chính Hùng cũng không nhận ra nàng. Sau đó nàng chỉ nói với con: “Ông ấy là người Việt Nam như con, con cố gắng giúp đỡ ông ta.” Nghe lời mẹ, Ti tận tâm giúp người bệnh nhân mới gỡ giải những dồn ép nội tâm. Bác sĩ Tiffany O'Brien đặt mình vào tâm trạng của Hùng, tạo cho ông niềm tin nơi mình để ông có thể thổ lộ những uẩn khúc đã đưa ông đến tình trạng khủng hoảng tâm lý này. Khoảng sau một năm trị liệu, ông được mời tham gia nhóm meditation của những thầy dòng Phanxico đến giúp trung tâm, có tuần họ đón ông về nhà dòng của họ ở Santa Barbara để du ngoạn và giải trí. Những lần đi chơi như vậy ông như tìm lại được sức sống mới, bệnh của ông thuyên giảm dần. Sau gần hai năm chữa trị bằng thuốc và tâm lý, ông đã lấy lại sự thăng bằng của tâm lý được tám mươi phần trăm. Một buổi hẹn trị liệu cuối cùng, khi ông bước vào, Tiffany chào ông, ông bắt tay cô và giữ thật lâu, ông nhìn cô rồi bật khóc, cô để yên cho ông khóc... Một lúc sau cô hỏi: "Ông đang nghĩ đến con ông?" Ông gật đầu và nói: “Nếu nó còn sống chắc cũng chạc tuổi của bác sĩ, tuy nhiên tôi chỉ mong nó được sống hạnh phúc không cần phải thành tài như cô, rồi ông tự đấm ngực và nói: "Lỗi tại tôi nên vợ tôi, con tôi đã vuột khỏi tầm tay tôi! Tôi đã đánh mất vợ con tôi, và đứa con duy nhất còn lại là thằng Khoa cũng đã ra đi trong một tai nạn xe giữa khuya, sau một buổi nhậu thâu đêm suốt sáng." Nước mắt ông chảy dài, giọng nói của ông cao như tự dày xéo chính ông: "Tôi biết nó trở thành kẻ nghiện ngập cũng vì tôi, và vì cha mẹ tôi cưng chiều nó đủ thứ!" Mắt ông nhìn xa xăm và nói lời trầm buồn tự thán: "Thằng Khoa đã thiếu tình mẫu tử ngay từ thuở nhỏ, và tôi không biết dùng thời giờ của tôi để chăm sóc nó, tôi cung cấp cho nó dư thừa vật chất, tiện nghi và tiền bạc nhưng nó không thấy được tình thương của tôi dành cho nó, điều nó cần là thời giờ và sự hiện diện của tôi và là tấm gương cho nó học hỏi; Tôi đã đánh mất thời gian và những điều quan trọng, quí giá nhất đời tôi. Chính vì sự nhu nhược và hèn yếu của tôi, tôi đã không thể tha thứ cho chính tôi." Ông lại gục đầu khóc. Lòng Tiffany rung động, trên cương vị của một người Bác Sĩ, cô đã phải kiềm hãm cảm xúc của mình và giúp ông một lời khuyên: "Đôi khi hoàn cảnh đã tạo ra những khốn khổ, không ai có thể hoặc còn oán trách ông, nhưng chính ông phải tự tha thứ cho mình, tha thứ cho người khác dễ hơn tha thứ cho chính mình. Ông biết ông vấp ngã, nhưng ông phải biết đứng dậy và mạnh dạn đi tiếp không ai có thể giúp ông bằng chính ông giúp ông." Hùng ngẩng lên, gật đầu: "Tôi cảm ơn bác sĩ, tôi muốn có một đời sống ẩn dật như các thầy dòng Phanxico, dù chỉ là người làm vườn ở đấy tôi cũng an vui, đồng thời để những người thân của tôi không còn bận tâm và nhớ đến tôi, hãy để họ coi như tôi đã chết cùng vợ con tôi." Bác sĩ Tiffany hứa sẽ giúp ông toại nguyện, cô phê chuẩn vào hồ sơ bệnh lý của ông và sẽ đề cập vấn đề này với nhà dòng Phanxico để nhờ họ giúp cho tâm bệnh của ông sớm bình phục. Bước ra khỏi phòng làm việc, con Ti ầm ừ hát trong cổ họng lời hát mà mẹ nó thường hát "Nếu không như là mơ, khi tình cờ gặp xin cứ làm ngơ." Trước khi con Ti nhận việc ở nhiệm sở mới ở thành phố Norwalk gần Los Angles, Ái Liên cũng xin chuyển đến nursing home ở El Monte nơi có nhiều người Á Đông được gửi đến. Hai mẹ con đã đi nghỉ hè ở Washington DC và vùng phụ cận. Ái Liên dắt con về thăm căn nhà xưa của mình ở bên bờ hồ Erie. Đây là lần cuối nàng trở về công viên Erie để nghe nhạc hòa tấu chung với con gái. Ti nói: “Mùa hè ở đây rực rỡ êm ả thật dễ chịu. Không khí trong lành và những người ở đây tử tế, và hiền hòa quá." Nàng cùng con đến nghĩa trang cắm hoa cho James, ông John và bà Nancy, nơi đây những lá cờ Mỹ nhỏ được cắm trên những ngôi mộ, như reo vui ngày nhớ ơn những người đã chết cho tự do. Nàng và con gái cũng đã có những ngày tự do sau cái ngày bị đuổi cổ ra khỏi nhà chồng. Nhờ khoản tiền bán nhà của bố mẹ James nàng đủ sức bươn chải nuôi con nên người. Cám ơn nước Mỹ đã cho nàng một cơ hội khác, sau những vấp ngã của cuộc đời. Cám ơn người đã cưu mang và thương nàng cho đến hơi thở cuối cùng. Hôm nay nước mắt lại lăn trên gò má, nhưng đây là những giọt nước mắt hạnh phúc của tình người với người không cùng màu da và ngôn ngữ. Xin cảm ơn đất nước tạm dung, cảm ơn Thượng Đế đã không quên kẻ lạc loài. Nàng thầm gọi: "Nancy! Bà mãi mãi là người mẹ của tôi trên đất nước này." Ái Liên hát nhè nhẹ: "Người đi qua đời tôi trong những chiều đông sầu. Mưa mù lên mấy vai gió mù lên mấy trời Người đi qua đời tôi, hồn lưng miền rét mướt, Vàng xưa đầy dấu chân, đen tối vùng lãng quên. Bàn tay mềm khói sương, tiếng hát nào hơ nóng. Và ai qua đời tôi, chiều âm vang ngàn sóng. Trên lối về nghĩa trang ... Nghe những lời linh hồn, nghe những lời linh hồn, Trong mộ phần đen tối đen..." Bài hát nàng không nhớ là của ai, và không nhớ đúng bài mà chỉ hát lên tâm sự của nàng gửi đến gia đình ông bà John O' Brien. Xin tạm biệt những linh hồn thanh thoát Đã cho tôi niềm hy vọng kiên cường Thuyền tôi trôi biển đời tràn nước mắt, Vẫn yên bình nhờ chuyên chở yêu thương Hai mẹ con rời nơi yên nghỉ của những người thương mến, Ái Liên lái xe dọc theo bờ hồ đậu cuối đường Peach. Căn nhà ngày xưa bây giờ người chủ sơn màu xanh nhìn đầy bình yên. Xin được vẫy tay chào nhau một lần cuối... Ái Liên đến nhận việc mới, khi đọc danh sách những người trú ngụ tại đây, nàng thấy tên Lợi Thế Minh. Nàng nghĩ chắc là bố mẹ của Hùng!? Nàng đã gặp lại ông bà Minh ở trong đó, nhìn họ tiều tụy, xơ xác, bần cùng. Ông bà Minh đã ở đây trước khi Ái Liên về nhận việc, khi tiếp xúc với nàng, họ cũng không nhận ra được người quen, vì nàng đã đổi tên Ellen O'Brien, tên họ của người chồng vắn số (James). Ái Liên mủi lòng khi nhận thấy họ đã lẫn, những người đã làm việc ở đây trước khi nàng đến đã cho cô biết: "Cả hơn một năm nay  không thấy ai đến thăm họ!" Những giận hờn trong lòng Ái Liên từ từ tan biến đi. Nàng về nhà vứt  đi hai cái chén đá hôm nào nàng đã cất để chờ dịp được ném lại. Nàng tự nhủ: “Tại sao ta giữ khư khư sự hận thù oan nghiệt bấy lâu nay?” Hôm nay lòng ta thanh thản, nhẹ nhàng vì ta đã vứt đi cái chén đau thương của những ngày không vui hận sầu đó, ta đã bỏ phí đi hơn hai mươi sáu năm yên bình của chính ta. Tha thứ chính là cho chính bản thân mình, chính nơi đó mình tìm được sự an lành hạnh phúc mà không ai có thể lấy đi. Buông đi là giữ lại được những gì đẹp nhất đã đi qua đời ta, là gạn lọc những gì trân quí nhất đã đến, đã xuyên suốt đời ta, đã dừng lại, và tồn tại mãi mãi. Q2