Ăn Tết  Tôi đi ăn sinh nhật của một em học trò, ba mẹ em nhờ tôi nấu nồi nước dùng phở. Bên cạnh nồi phở bò, mẹ em làm một khay gỏi hến, một khay gỏi tôm thịt. Bác của em câu cá từ tiểu bang Washington đem xuống nướng để quấn bánh tráng rau sống dưa leo, khế chua chấm kèm với mắm nêm. Mặt khác mẹ em còn đặt hai khay bánh bèo, một khay mì xào, một khay cơm chiên và một khay thịt gà chiên dòn kiểu Nhật để các bạn trẻ của em có thể ăn. Nhìn bàn thức ăn một phụ huynh lên tiếng: “Tuần tới là Lễ Tạ Ơn, lại tiếp tục ăn uống, từ nay đến sang năm chắc chúng ta sẽ đều bị lên cân mất thôi!” Có người lại thảo luận đến ăn Tết Việt Nam tiếp theo Lễ Giáng Sinh, Tết Dương Lịch làm tôi liên tưởng đến chuyện ăn Tết của gia đình tôi ở Sài Gòn trước năm 1975. Nhớ lại ngày xưa cũ đã hơn 40 mươi năm rồi, tôi không  còn có dịp để ngồi phụ rửa lá hay giúp mẹ chẻ lạt, lau lá khi mẹ sửa soạn gói bánh chưng cho ngày Tết. Tôi và mấy đứa em đều tranh nhau để được thức đêm canh nồi bánh chưng cho mẹ. Mẹ tôi năm nào cũng gói ít nhất 30 cặp bánh chưng Mẹ tôi vừa là dâu trưởng tộc, bà là nhà buôn nên có nhiều bạn hàng, năm nào bà cũng biếu bánh chưng cho họ hàng và những người làm ăn chung. Bánh chưng của bà được tiếng là ngon, có thể để được cả tháng vì sạch sẽ. Trước ngày gói bánh một tháng, mẹ sai tôi đi lên nhà bác Cả dặn bác lấy cho mẹ bao gạo nếp cái, xuống chợ An Đông đong đậu xanh, mẹ cũng dặn nhà thím Hiền mổ heo để dành Thit ba rọi và ít thịt mông đặc biệt cho mẹ. Thuở đó tôi thấy sao mẹ phải cầu kỳ thế, ăn Tết vì mấy cái bánh chưng phải lo lắng cả tháng trước. Sau này tôi mới biết người mình thường nói: “Lo ba ngày Tết, mất hết nửa năm.” Rồi bà phải ngậm gạo từ ngày hôm trước, ngâm đậu đãi vỏ cho sạch đem lên hấp cho mền trước khi bỏ vào cối giã cho tơi, đậu còn nóng bắt thành từng nắm sau đó lấy dao xắt mỏng cho đậu được mịn. Thịt heo làm sạch thái dài và dày chừng 2 phân ướp với hành tiêu đâm nhuyễn trộn chung với nước mắn và chút bột của trái thảo quả cho vừa ăn, thảo quả là hương vị đặc trưng trong bánh chưng của người miền Bắc và miền Trung. Lá dong phải rửa cho sạch để ráo, lạt chẻ luộc cho mềm, ngày mẹ gói chị em tôi sẽ lau lá để bà đặt vào khuôn đổ gạo nếp đã trộn chút muối và sóc cho ráo, tôi nhớ mẹ đổ một chén gạo nếp trải đều, tiếp theo lưng chén đậu xanh nhuyễn dàn đều theo mặt gạo, rồi mẹ xếp thịt trên đậu xanh, rồi lại đổ lưng chén đậu xanh che trên thịt trước khi đổ một chén gạo nếp khác lên trên mặt, mẹ gói lại rồi cột lạt cho chắc để qua một bên. Khi gói xong mẹ kéo cái thùng thật to xếp ba cục gạch làm ông táo, mẹ sắp những cuống lá dong và những chiếc lá xấu xí bị loại vào thùng trước tránh cho bánh chạm đáy thùng, rồi những chiếc bánh mới gói cột từng cặp với nhau được xếp đều vào trong thùng cho chặt chẽ, kế tiếp mẹ đổ nước cho ngập bánh, cuối cùng mẹ nhóm lửa để nấu. Tôi nhớ một nồi bánh chưng phải nấu từ 8 đến 10 tiếng mới gọi là dền, những khúc củi thật to được dùng để đượm lửa và giữ nhiệt lâu dài. Trên đỉnh nồi bánh mẹ tôi phủ cái bao tải để giữ hơi và kê hai khúc cây đặt một nồi nước châm ở trên, giữ nước được nóng khi cần châm tiếp vào nồi bánh lúc nước trong nồi xuống thấp, mẹ dặn bao giờ cũng phải giữ mực nước ngập bánh để bánh đừng bị chai hay sượng. Tôi thường thắc mắc tại sao lại phải chọn lá dong để mua, sao không cắt lá chuối ngoài vườn dùng như người miền Nam gói bánh tét? Ba tôi nói người ta thường ví : “Chẳng ngon cũng bánh lá dong Tuy rằng xấu xí cũng giòng con quan” Tôi cảm nhận bánh gói lá dong hình như xanh hơn lá chuối, cũng có vẻ Bắc Kỳ sao đó(?) Khi thùng bánh được mẹ tôi vớt ra từng cặp nhúng vào thùng nước lạnh để sẵn bên cạnh, đem ra xếp đều lên một tấm gỗ lớn đã kê từ đầu hôm. Rồi bà kêu đặt một tấm gỗ lớn khác đặt lên trên những cặp bánh sắp đặt có trật tự, sau đó bà để lên trên cùng những thùng nước hay chậu nước trên tấm phản gỗ đó, giai đoạn này bà bảo là giai đoạn nén bánh, thứ nhất để ép nhưng nước dư thừa trong bánh để bánh được ráo, sau là bánh được chắc và giữ được lâu. Tôi nhớ Tết Mậu Thân năm 1968, miền Nam Việt Nam chuẩn bị ăn Tết lớn vì phía MTGPMN ký kết sẽ ngưng chiến để dân chúng được ăn Tết trong yên lành. Gia đình tôi mới dọn về Xóm Mới, mẹ được hàng xóm rủ làm bánh chưng chung với nhau, năm đó mẹ gói 50 cặp bánh chưng. Tuy nhiên bên phía MTGPMN đã nuốt lời họ cho tổng tấn công nhiều nơi  thuộc vòng đai của TP Sài Gòn trong đêm giao thừa Tết Mậu Thân, ngày mùng một Tết gia đình chúng tôi phải chạy lánh nạn trên nhà ông nội tôi ở trên đường Lý Thái Tổ thuộc  Quận Mười của TP Sài-Gòn. Tháng ba năm 1968, ba mẹ có dịp nhà về lấy những giấy tờ cần thiết, những cặp bánh chưng treo trong nhà vẫn còn nguyên chưa bị hư hao, mẹ cứ nói:  “Sao những anh quân nhân giữ gìn khu này không lấy bánh chưng mà ăn?”  Từ đó tôi có cảm nhận tốt về những người lính quốc gia, tôi rất quý trong họ. Phần nhà tôi còn bánh chưng ăn cho tới tháng năm, nhất là về sau mẹ chiên dòn ăn rất bắt. Viết tới đây tôi chạnh lòng: Tôi thường hay tiếc nhớ  Những ngày xưa ấu thơ, Nay tìm đâu cho thấy Hương xưa vóc hao gầy? Ngoài món bánh chưng cầu kỳ mẹ tôi còn làm dưa món củ cải, dưa hành, cải chua, kho nồi thịt đông cho đủ bộ ngày Tết Việt Nam với phong tục: “Thịt mỡ dưa hành câu đối đỏ Nêu cao tràng pháo bánh chưng xanh” Nói đến thịt mỡ, chắc mọi người chúng ta ở đây với cái tuổi ngũ hay lục tuần đều muốn tránh né, vì sợ mỡ trong máu, nghẹt tâm mạch, dễ đưa đến bể mạch máu não (stroke) vì  áp huyết cao, hay cần bypass vì mỡ đóng trong các tâm mạch, trong van tim. Mỡ trong máu hay cholesterol không phải là nguyên nhân duy nhất đưa đến stroke hay phải thông tim. Ngành y khoa đã chứng minh có trường hợp lượng Cholesterel thấp nhưng bệnh nhân vẫn bị stroke hay nghẽn tâm mạch hoặc mạch máu bị xơ cứng nên cần phải thông. Những mạch máu bị xơ cứng vì lượng Calcium dư thừa lưu hành tự do trong máu sẽ tìm kết hợp với những cholesterol có sẵn trong mạch máu, dần dần mạch máu sẽ trở nên cứng đơ không co dãn được, khiến áp huyết tăng lên tâm mạch tắc nghẽn. Nhưng nếu Tết đến không ăn giò thủ, bánh chưng gói thịt ba rọi đời chắc thiếu một chút mỡ màng cho ngày Tết và nếu chúng ta gầy ồm như cụ Nghè Nguyễn Khuyến chúng ta cứ việc ăn thịt kho đông, giò thủ má lợn vì: “Tớ chẳng giàu mà cũng chẳng sang Chẳng gầy chẳng béo chỉ làng nhàng” Phải không các bạn? Hoặc giả chúng ta ăn cho vui đừng ăn cầu no như cụ Nguyễn Công Trứ đã tả “Ngày ba bữa vỡ bụng rau bình bịch,  Người quân tử ăn chẳng cầu no” Chúng ta ăn kiểu người quân tử, há gì sợ chút cholesterol ngày Tết. Q2