Dị Ứng Và Phản Ứng Thuốc 

Trên đời này có nhiều thứ nghe có vẻ giống nhau nhưng thực ra khác nhau một trời một vực. Và hai trong những thứ đó là dị ứng thuốc (drug allergy) và phản ứng thuốc (drug reaction). Thoạt nghe thì chẳng có gì khác, dị ứng hay phản ứng thì cũng là phản ứng thôi, có gì mà phải thắc mắc. Tuy nhiên chúng là hai thứ khác hẳn nhau và phân biệt  được hai loại phản ứng này có thể cứu sống một mạng người.

Khi dị ứng với một loại thuốc nào đó, hệ miễn nhiễm của cơ thể cho rằng (một cách sai lạc) thứ thuốc vừa uống vào là một chất gây ra bệnh. Do đó, hệ miễn nhiễm tấn công thuốc nầy bằng một loạt các tế bào và hóa chất khác nhau. Dị ứng thuốc khác hẳn với phản ứng thuốc hay còn gọi là phản ứng phụ, không liên quan gì đến hệ miễn nhiễm cả.

Dị ứng thuốc gây ra dưới 10% tất cả những phản ứng đối với thuốc làm cho bệnh nhân phải vào bệnh viện. Nhưng dị ứng thuốc cần được điều trị cách khác biệt hơn. Do đó, nhận biết được dị ứng thuốc rất quan trọng. Trước khi uống một loại thuốc nào, nên hỏi bác sĩ xem thuốc có thể gây ra dị ứng không. Nhất là nếu đã từng bị dị ứng với một thứ thuốc nào đó.

Dị ứng thuốc:

Dị ứng thuốc là một loại phản ứng gây ra do những tế bào và chất hóa học  của hệ miễn nhiễm, cùng một loại với những dị ứng gây ra bệnh dị ứng mũi, dị ứng với đậu phọng và dị ứng da.

Thông thường sẽ không bị dị ứng khi uống một loại thuốc nào đó lần đầu tiên. Trong lần đầu hay những lần đầu uống thuốc, hệ miễn nhiễm “cảm ứng” với chất thuốc này và chuẩn bị sẵn sàng phản ứng khi uống lại đúng thứ thuốc đó. Khi đã “cảm ứng” được một loại thuốc, hệ miễn nhiễm sẽ nhận dạng dễ dàng lúc uống lần thứ hai. Lập tức hệ này sẽ gửi loại IgE đã làm sẵn thích hợp, ráp khuôn được với loại thuốc kia tới. Khi IgE này ráp với thuốc, nhiều chất hóa học gây viêm sẽ được tiết ra. Một trong những chất hóa học này gọi là histamine, chính là tác nhân gây ra những phản ứng dị ứng tai hại kia.

Đôi khi chỉ cần uống một liều thuốc là cơ thể đã “cảm ứng” với thuốc ấy. Hoặc có thể uống hết cả 10 ngày thuốc mà không bị gì cả. Cho đến khi lại uống đúng loại thuốc đó, một năm sau, nếu thấy nổi những dề “mề đay”, hay mặt sưng lên... là đã bị dị ứng thuốc, một năm sau. Ngoài ra, nếu đã “cảm ứng” với một thứ thuốc A, có thể sẽ dị ứng với thứ thuốc  B có “gốc” liên hệ tới thuốc A, ngay cả là lần đầu tiên uống thuốc B.

Khác biệt giữa dị ứng và phản ứng thuốc

Đa số những dị ứng và phản ứng thuốc đều nhẹ thôi, nhưng cả hai loại đều có thể gây ra phản ứng nguy hiểm. Dị ứng thuốc, như trên đã nói, là do tác dụng của hệ miễn nhiễm, nhưng phản ứng thuốc thì lại có thể do nhiều các tác dụng khác nhau, ngay cả từ các tác dụng chủ đích của thuốc. Một thứ thuốc uống vào với chủ đích chữa một triệu chứng hay một bệnh nào đó, có thể lại gây ra một triệu chứng mới ở một bộ phận khác của cơ thể.

Bảng triệu chứng sau đây cho thấy sự khác biệt giữa dị ứng và phản ứng thuốc:

Triệu chứng Dị ứng thuốc:

§  Nhẹ: Nổi đỏ, Ngứa. Nổi mề đay

§  Nặng hơn: Sưng mặt. Khó thở. Huyết áp tụt nhanh. Tim đập không đều

Triệu chứng Phản ứng phụ của thuốc:

§  Nhẹ: Buồn nôn. Ói. Tiêu chảy. Đau nhức bắp thịt. Nhức đầu. mệt. Buồn  ngủ hoặc không ngủ được.

§  Nặng hơn: Chảy máu bất thường. Hư thận. Hư gan. Hư bắp thịt. Lú lẫn.

Triệu chứng thông thường nhất của dị ứng thuốc là nổi đỏ trên da, từ những vết nhỏ cho tới những bệt lớn thật đỏ và sưng. Nặng hơn thì là sưng mặt, thở hổn hển hay chóng mặt. Thuốc cũng có thể gây ra dị ứng anaphylaxis là một dị ứng rất nặng nguy hiểm đến tính mạng do huyết áp tụt rất nhanh, cổ họng sưng lớn bít luôn đường thở.

“Dị ứng” aspirin: phản ứng thuốc nhưng lại có dạng của dị ứng

Aspirin và các thuốc chống đau nhức dạng NSAIDs như Advil, Motrin, Naproxen... có thể gây ra triệu chứng giống như dị ứng như suyễn, nghẹt mũi, chẩy nước mắt, đôi khi đỏ và sưng mặt, nơi 10% những bệnh nhân bệnh suyễn. Những thuốc này khi vào cơ thể sẽ ngăn tác dụng của một loại phân hóa tố tên COX 1 (phân hóa tố này gây ra phản ứng viêm và sốt), do đó làm giảm đau. Tuy nhiên vì thuốc NSAIDs ngăn tác dụng của COX 1, vô hình trung chúng làm tác dụng của các phân hóa tố khác mạnh lên, làm tiết ra những hóa chất có tác dụng giống như histamine tức làm nghẹt khí quản, tăng đờm  và gây ra suyễn.

Ngăn ngừa và chữa trị dị ứng thuốc

Nếu từng có triệu chứng dị ứng với thuốc penicillin, có thể được cho làm một thử nghiệm dị ứng đối với chất này để biết chắc chắn. Nhưng những thử nghiệm tương tự với các loại thuốc khác lại không được “chắc ăn” bằng thử nghiệm penicillin.

Nếu có triệu chứng dị ứng không lâu sau khi uống thuốc, nên gọi bác sĩ. Đối với những triệu chứng nhẹ như nổi đỏ và ngứa, có thể uống thuốc mua tự do như Benadryl. Những triệu chứng nặng hơn cần được chữa bằng thuốc corticosteroids. Dị ứng anaphylaxis là một trường hợp khẩn cấp cần chích epinephrine và nằm bệnh viện để theo dõi huyết áp và trợ hô hấp.

Một khi biết dị ứng với một chất nào đó, nên tránh chất thuốc ấy cũng như các chất liên hệ và báo cho tất cả những nhân viên y tế, kể cả nha sĩ biết. Cũng nên đeo một tấm lắc cho biết loại dị ứng.

  


                                                       [Trở Về Đầu Trang]