sĩ diện nên họ nghĩ rằng cách tốt nhất, rẻ tiền nhất để đưa toàn bộ số của cải vật chất đồ sộ ấy cùng với bản thân họ đến E-bơ-re-lo là thuê cái cửa hàng tạp hóa lưu động này của Guy-liêm Gion.
Trời đẹp, một làn gió mát thổi nhẹ làm sáng bầu trời xanh lơ. Đôi vợ chồng trẻ khúc khích đùa với bác Guy-liêm Gion khiến bác thỉnh thoảng phải đáp lại bằng tiếng còi ô-tô theo điệu nhạc “Chậm rãi” của Hây-đơ. Họ đỗ lại ở một quán hàng lẻ loi trên núi, bên đèo Ri-thin, để Guy-liêm Gion có dịp nâng cốc bia Rim-ni mừng hạnh phúc của họ. Đầu hơi hâm hấp, mắt lại hiếng, Guy-liêm Gion mấy lần nâng cốc bia lên chúc mừng hai vợ chồng rồi lại tợp một ly rượu để mừng cho bản thân mình. Sau đó thì chiếc xe lao như tên bắn trên đoạn đường dốc bên kia đèo Ri-thin với hai chỗ đường vòng chữ U ven một cái vực sâu gần năm trăm bộ.
Vượt qua ngọn núi cuối cùng, chiếc xe lượn theo con đường chạy xuống E-bơ-re-lọ Đây là những giây phút khoan khoái mê lỵ Thị trấn E-bơ-re-lo trải ra trước mắt họ với những mái nhà dài uốn lượn như sóng theo địa hình lên xuống của thung lũng, những cửa hiệu, nhà thờ, công sở, xúm xít lại với nhau ở phía trên thị trấn, còn ở phía dưới là các giếng mỏ và nhà máy luyện kim với những cột khói liên tục phun lên, cỗ máy tụ vuông vức phả ra những đám hơi nước… tất cả đều ánh lên một màu vàng óng ả dưới ánh nắng ban trưa.
Xiết chặt cánh tay Cơ-ri-xtin, với tất cả sự hăm hở của người thuộc lối dẫn đường En-đru thì thầm:
- Cơ-rít, em thấy đấy! Một nơi khá đẹp, có phải không em? Quảng trường ở chỗ kia kìa. Chúng mình đến đó bằng đường phía sau. Đây nữa, em này. Không phải thắp đèn dầu đâu, em nhé. Nhà máy đốt hơi kia kìa. Không biết ngôi nhà của chúng mình đâu nhỉ?
Họ hỏi thăm một người thợ mỏ qua đường và được biết “Sơn cốc” – cái tên mà Hội đồng Hội y tế E-bơ-re-lo đặt cho ngôi nhà của họ – nằm chính trên con đường này, bên rìa thị trấn. Mấy phút sau, chiếc xe của họ đã tới nơi. Cơ-ri-xtin reo:
- Ôi! Nó… đẹp đấy chứ, phải không anh?
- Ờ… ờ, nó trông… trông có vẻ là một ngôi nhà đáng yêu.
- Cha mẹ Ơi! - Guy-liêm hất chiếc mũ ra sau gáy, thốt lên. – Một cái nhà kỳ quái làm sao!
“Sơn cốc” quả là một ngôi nhà khác thường. Thoạt nhìn, nửa như một ngôi nhà gỗ Thụy Sĩ, nửa như một cái chòi của những người đi săn trên cao nguyên, với rất nhiều đầu hồi nhỏ xíu, tất cả đều trát vữa, đứng giữa một khu vườn hoang vắng tiêu điều rộng nửa ây-cơ mọc đầy cỏ dại và tầm ma; vườn có một con suối chảy qua, lòng suối ngổn ngang vỏ đồ hộp đủ loại, và vắt qua con suối ở khúc giữa là một chiếc cầu thô kệch đổ nát. “Sơn cốc” chính là cơ hội đầu tiên giới thiệu với họ quyền lực đa dạng và sự có mặt ở khắp nơi của Hội đồng mà lúc bấy giờ họ chưa biết. Năm 1919, năm thu được nhiều tiền góp nhất, các uỷ viên Hội đồng đã hào phóng tuyên bố sẽ xây ngôi nhà thật đẹp đề làm vẻ vang cho Hội đồng, ngôi nhà đó phải là một công trình có sắc thái, một ngôi nhà kiểu mẫu. Vị uỷ viên nào cũng có ý kiến của mình về ngôi nhà kiểu mẫu ấy. Có tất cả ba mươi ủy viên, và kết quả là ngôi nhà “Sơn cốc” này.
Tuy nhiên, dù cho nhìn bên ngoài họ có cảm tưởng thế nào đi nữa, những người chủ mới đã nhanh chóng yên lòng khi vào thăm nhà. Nhà hãy còn chắc chắn, sàn còn tốt, tường dán giấy còn sạch sẽ. Nhưng số buồng thật đáng ngại. Tuy không nói ra, cả hai vợ chồng đều nhận thấy ngay là mấy thứ đồ đạc ít ỏi của Cơ-ri-xtin chỉ vừa để đủ bày biện được có hai buồng.
Xem nháo nhào qua một lần rồi về đứng ở gian phòng lớn ngay cạnh cửa ngoài, Cơ-ri-xtin đếm nhẩm trên đầu ngón tay:
- Em tính thử xem, anh nhé. Ở dưới nhà là một phòng ăn này, một phòng khách này, một phòng để tủ sách… hay là phòng làm việc, chúng mình muốn gọi nó là gì cũng được. Và trên gác là năm buồng ngủ.
- Đúng, em ạ - En-đru cười. Thảo nào họ chả muốn một người đã có vợ. – Nụ cười của En-đru biến thành vẻ ân hận. – Cơ-ri-xtin, thực ra anh cảm thấy hổ thẹn đấy, em ạ. Anh không có một xu nào trong túi mà giờ đây lại dùng những đồ đạc xinh xắn của em thì khác nào anh bòn rút em. Ai lại cứ làm như mọi việc đã ổn thỏa cả, rồi lôi em đến đây, chẳng để cho em kịp nghĩ phút nào… Và cũng chỉ để cho họ vừa đủ thời gian tìm người khác dạy thay em ở trường. Anh thật là một kẻ ích kỷ. Lẽ ra anh phải đến đây trước, sắp đặt chỗ ở cho đâu vào đấy rồi mới đển em đến.
- Anh Men-sân! Anh dám để em lại một mình à?
- Dù sao, anh cũng phải làm một cái gì đó về phương diện này – En-đru ngiêm sắc mặt, tiếp tục ý nghĩ riêng – Em nghe này, Cơ-rít…
Nàng cắt ngang với một nụ cười.
- Em thấy việc cần làm bây giờ là đi tráng cho anh một quả trứng, theo cách tráng của bà Pu-lạ Hay ít ra theo cách chỉ dẫn trong sách nấu ăn.
Bị chặn lời ngay khi định bắt đầu nói một thôi dài, En-đru há hốc mồm nhìn Cơ-ri-xtin. Vẻ nghiêm trang dịu dần, miệng lại mỉm cười, anh theo vợ xuống bếp. Để Cơ-ri-xtin xa anh, anh không chịu nổi. Tiếng chân hai người vang lên trong ngôi nhà trống như trong một nhà thờ lớn.
Họ nhờ bác tài Guy-liêm Gion đi mua hộ trứng rồi mới để cho bác đánh xe về Blây-nen-lị Món trứng lấy ở chảo ra vàng ngậy, nóng hổi và thơm phức. Hai người ngồi ngay lên mép bàn ăn. En-đru reo:
- Mẹ kiếp!… Aáy chết, anh xin lỗi, anh quên mất là đã có vợ. Ôi chao! Em nấu bếp giỏi quá! Cái quyển lịch họ bỏ lại trên tường kia trông cũng không đến nỗi tồi, làmm cho bức tường đẹp hẳn ra. Anh thích cái ảnh trên lịch… những bông hồng ấy. Trứng còn không em? Bà Pu-la là bà nào thế, nghe như tên một con gà mái. Cám ơn, Cơ-rít. Chà, em không thể tưởng tượng nổi anh nóng lòng bắt tay vào việc đến thế nào. Ở đây chắc là có nhiều cơ hội tốt để làm việc. Những cơ hội lớn đấy! - En-đru bỗng im bặt, mắt nhìn vào một cái hộp gỗ đánh véc-ni đặt ở cạnh đống hành lý của họ Ở góc phòng. – Ơ này, Cơ-rít, cái gì kia thế em?
Cơ-ri-xtin trả lời, giọng thảnh nhiên:
- À, một món quà cưới đấy mà, của anh Đen-ni!
- Đen-ni à?
En-đru đổi sắc mặt. Đen-ni đã tỏ ra cộc cằn khi En-đru chạy đến nhà cảm ơn anh ta về việc giúp anh vào làm ở đây, và nhân thể báo tin anh lấy Cơ-ri-xtin. Sáng nay, Đen-ni cũng chẳng thèm đến tiễn chân hai người. En-đru thấy mếch lòng, anh cảm thấy Đen-ni quá phức tạp, quá khó hiểu để tiếp tục làm bạn mình. En-đru bước từ từ lại chỗ để cái hộp, trong bụng nghi hoặc, nghĩ rằng bên trong chắc lại đựng một chiếc giày rách cũ… một kiểu đùa cợt của Đen-nị Anh mở nắp hộp ra và reo lên một tiếng mừng rỡ.
Trong hộp là bộ kính hiển vi của Đen-ni, bộ kính Đức hảo hạng của hãng Xai-xơ, kèm theo mấy chữ: “Tôi thật sự không cần đến cái này. Tôi đã nói với anh tôi là một tay mổ xẻ mà. Chúc anh may mắn”.
Không có gì để nói. Đăm chiêu, im lặng, En-đru ăn nốt miếng trứng, mắt cứ nhìn bộ kínnh hiển vị Sau đó, anh cẩn thận bê nó lên, sang gian buồng đằng sau phòng ăn, Cơ-ri-xtin bước theo sau. Anh trịnh trọng đặt bộ kính hiển vi giữa sàn nhà trơ trụi.
- Đây không phải là phòng đọc sách, phòng khách hay phòng làm việc gì sất, em ạ. Nhờ người bạn tốt của chúng mình, anh Phi-líp Đen-ni, anh đặt tên cho phòng này là phóng thí nghiệm.
En-đru vừa mới đặt một cái hôn lên môi Cơ-ri-xtin để đánh dấu buổi lễ đặt tên xong thì có tiếng chuông điện thoại, tiếng chuông lanh lảnh kéo dài, vang lên từ phòng ngoài trống rỗng làm cho hai người giật mình sửng sốt. Họ nhìn nhau thắc mắc thầm hỏi không biết là ai.
- Có lẽ là một người đến khám bệnh, Cơ-rít ạ. Em tưởng tượng xem! Người bệnh đầu tiên của anh ở E-bơ-re-lo!
En-đru lao người ra phòng ngoài.
Không phải là một người bệnh mà là bác sĩ Lu-ê-lin, từ nhà ông ở tít đầu bên kia thị trấn gọi dây nói đến chúc mừng. Giọng ông qua đường dây rành rọt và tao nhã, đến ngay Cơ-ri-xtin đứng kiễng chân ghé đầu bên vai En-đru cũng nghe rõ được hết câu chuyện.
- A-lô! Chào anh Men-sân. Anh có khỏe không? Đừng lo, bây giờ không phải là giờ làm việc đâu. Tôi chỉ muốn được là người đầu tiên chúc mừng anh chị tại E-bơ-re-lo này thôi.
- Cảm ơn ông, bác sĩ Lu-ê-lin, xin rất cảm ơn. Ông có lòng tốt với chúng tôi vô cùng. Tuy nhiên, nếu có việc làm thì cũng không sao.
- Ta-ta-tạ Đừng nghĩ đến công việc vội, khi nào anh ổn định xong xuôi rồi hẵng haỵ – Lu-ê-lin nói liền một thôi – Này, anh Men-sân, nếu tối nay anh không bận gì, mời anh đến chơi dùng bữa tối với chúng tôi, cả hai anh chị, đến chơi thân mật thôi, vào bảy rưỡi. Chúng tôi rất vui mừng được tiếp đón hai anh chị. Chúng ta sẽ có dịp chuyện trò với nhau. Đồng ý chứ? Thôi nhé, chào anh, sẽ gặp tối nay nhé.
En-đru đặt máy nói xuống, vô cùng hớn hở.
- Ông ấy tử tế đấy chứ, em nhỉ? Thăm hỏi chúng mình ngaỵ Mà ông ấy lại là bác sĩ trưởng đấy nhé. Một người có nhiều bằng cấp cao lắm. Anh đã tìm tên ông ấy trong quyển danh bạ ngành y rồi: bằng bác sĩ y khoa cao cấp, đã từng làm bác sĩ điều trị tại bênh viện Luân Đôn, bác sĩ chính ngạch của Bộ Y tế, hội viên Hội phẫu thuật Hoàng gia anh. Em phải biết toàn là những chức vị, học vị loại cao cả đấy. Thế mà ông ấy ăn nói thân mật quá. Cam đoan với em ở đây chúng mình sẽ rất dễ chịu.
En-đru quàng tay ôm lấy Cơ-ri-xtin và vui sướng kéo nàng nhảy qua một điệu van-xơ vòng quanh gian phòng.

Chương 16

Bảy giờ tối hôm đó, hai người đến cư xá “Glin-mao-Ơ”, tên ngôi nhà của bác sĩ Lu-ê-lin. Chặng đường đi bộ qua những dãy phố nhộn nhịp sầm uất làm họ rất phấn chấn. En-đru nồng nhiệt nhìn những người mà anh sắp bắt đầu chung sống trong cùng một thị trấn. - Em nhìn cái ông đang đi đến kia kìa, Cơ-ri-xtin. Nhanh! Cái ông đang ho sù sụ ấy.
- Vâng, em thấy rồi. Làm sao cơ?
- À, không sao cả đâu. - En-đru nói tiếp, giọng thản nhiên, - có lẽ ông ấy sẽ là bệnh nhân của anh đấy.
Họ tìm được cư xá “Glin-mao-Ơ” không khó khăn, vì có chiếc xe hơi lộng lẫy của bác sĩ Lu-ê-lin đậu ngoài cửa, và ngoài hàng rào chấn song sắt có treo tấm biển bóng loáng, đẹp đẽ, để tên bác sĩ Lu-ê-lin, kèm theo đủ các chức vị, học vị ghi bằng chữ nhỏ. Đó là một tòa biệt thự uy nghi, vườn tược xung quanh được chăm sóc cẩn thận. Hai người bỗng thấy ngại ngùng trước sự cao sang đó. Họ bấm chuông, rồi có người ra mở cửa mời vào.
Bác sĩ Lu-ê-lin từ phòng khách bước ra đón hai vợ chồng. Ông trông bảnh bao hơn bao giờ hết trong chiếc áo đuôi tôm, cổ tay áo hồ cứng, khuy vàng, gương mặt tươi cười thân mật.
- Chà, chà, thật là tuyệt! Rất vui mừng được gặp chị, chị Men-sân ạ. Mong chị sẽ yêu mến E-bơ-re-lo này. Nó không đến nỗi tồi lắm đâu, tôi xin cam đoan với chị. Ta vào đây. Nhà tôi sẽ xuống ngay bây giờ.
Bà Lu-ê-lin ra chào khách ngay, tươi tỉnh không kém gì chồng. Bà khoảng bốn mươi nhăm tuổi, tóc hung hung, mặt tàn hương hơi tai tái. Chào En-đru xong, bà quay sang Cơ-ri-xtin, reo lên âu yếm.
- Ôi, cô em thân yêu, cô em bé nhỏ đáng yêu! Tôi xin nói ngay là tôi đã mê cô rồi đấy. Tôi phải ôm hôn cô em mới được. Phải ôm hôn chứ, có được không cô em?
Nói xong, bà ôm ghì lấy Cơ-ri-xtin, duỗi thẳng hai tay đỡ người nàng, nhìn nàng rất nồng nàn. Một tiếng cồng vang lên ở cuối phòng ngoài và mọi người sang phòng ăn.
Bữa ăn rất ngon: súp cà chua, gà quay nhồi thịt băm và xúc xích, bánh pút- đinh nhân nho khộ Hai ông bà Lu-ê-lin nói chuyện với khách rất vui.
- Anh sẽ nắm được tình hình ở đây ngay ấy mà, anh Men-sân ạ. Đúng thế. Chắc chắn là tôi sẽ hết sức giúp đỡ anh. Nhân tiện, tôi xin nói cho tôi mừng là tay Et-Uất ấy không được tuyển. Tôi sẽ không hậu thuẫn hắn ta bằng bất kỳ giá nào, tuy tôi đã nửa như hứa hẹn là sẽ nói vài lời ủng hộ hắn. Tôi đang nói gì ấy nhỉ. Ừ, à quên. Anh sẽ làm việc tại trạm xá khu tây, khu của anh đấy, cùng với bác sĩ Ơ-cớt, một ông già khéo chân khéo tay, và người dược tá tên là Ghết-giợ Tại trạm xá ở khu đông ở đây, có bác sĩ Mét-li và bác sĩ Oác-xbo-râu. Toàn là những người tốt cả. Anh sẽ thấy yêu mến họ. Anh có chơi gôn không nhỉ? Nếu có thì thỉnh thoảng chúng ta có thể kéo nhau đến bãi Phơn-li, đi xuôi thung lũng độ chín dặm. Đương nhiên là tôi ở đây lắm việc lắm. Đúng thế. Bản thân tôi thì không phải bận tâm đến các trạm xá. Nhưng tôi phải trông nom bệnh viện, phải giám định các trường hợp mà công ty phải trợ cấp, tôi lại còn là thanh tra y tế của thị trấn, thấy thuốc điều trị của xí nghiệp hơi đốt, bác sĩ phẫu thuật của Viện tế bần, rồi lại còn trưởng ban tiêm chủng nữa. Tôi phải gánh lấy tất cả các trường hợp kiểm tra do Hội yêu cầu và làm khá nhiều việc cho Tòa án khụ À, lại còn làm bác sĩ khám tử nữa. Ngoài ra – vào những lúc rỗi rãi, tôi còn trông nom cho khá nhiều bệnh nhân tư.
- Thật là đủ thứ mọi việc.
Lu-ê-lin tươi tỉnh:
- Cũng phải lo liệu để đủ ăn đủ tiêu chứ, anh Men-sân. Chiếc xe nhỏ mà anh thấy ở ngoài kia mất khoảng một nghìn hai trăm bảnh rồi. Còn… à thôi. Không vì lẽ gì mà anh lại không được đàng hoàng ở đây. Cứ tạm nói là khoảng ba bốn trăm bàng về phần anh đi, miễn là anh chịu khó làm việc và chú ý đừng gây ra chuyện lôi thôi. - Lu-ê-lin dừng lại giây lát, giọng tâm sự, ngọt ngào chân thành. – Có một điều tôi thấy cần phải nói để anh haỵ Mọi người đều thỏa thuận, tức là đã nhất trí giữa các bác sĩ phụ tá với nhau là mỗi người đóng cho tôi một phần năm số lương của mình. – Rồi ông nhanh nhẩu nói tiếp, chân thật – Aáy là vì tôi coi bệnh nhân cho họ. Khi gặp khó khăn gì, họ nhờ đến tôi. Như vậy rất tiện cho họ, cam đoan với anh thế.
En-đru ngẩng đầu lên, không khỏi có phần nào ngạc nhiên.
- Điều đó có quy định trong các tổ chức của Hội không?
Lu-ê-lin cau mày trả lời:
- À, không hẳn thế. Đó là điều đã được dàn xếp và thỏa thuận giữa các bác sĩ với nhau lấu rồi.
- Thế nhưng… ?
- Bác sĩ Men-sân! – Bà Lu-ê-lin từ đầu bàn đằng kia dịu dàng gọi anh – Tôi vừa mới nói với người vợ xinh xắn thân yêu của anh là ta phải đi lại thăm viếng nhau nhiều vào. Cô ấy phải thỉnh thoảng đến đây uống trà với tôi. Anh dành cô ấy cho tôi một tí chút có được không, anh Men-sân? Rồi, dăm ba bữa, nửa tháng một lần, cô ấy phải đi cùng với tôi ra Ca-đíp bằng xe hơi nữa. Sẽ rất vui, có phải không, cô em thân mến?
- Dĩ nhiên, như thế có lợi cho anh - Lu-ê-lin giải thích – Le-xli, cái gã ở đây trước anh, là một tay phất phơ, dốt đặc, tồi chẳng kém gì lão Et-Uất. Hắn không biết gây mê cho ra hồn. À, anh Men-sân, chắc anh biết gây mê chứ? Khi tôi phải tiến hành những ca mổ quan trọng, nhất lại là bệnh nhân tư của tôi, tôi cần có một người gây mê giỏi. Nhưng thôi, lạy Chúa, ta không nên nói đến chuyện ấy bây giờ. Anh vừa mới đến đây xong. Quấy rầy anh với những chuyện ấy ngay bây giờ là không phải.
- I- đrít, mình này! – Bà Lu-ê-lin gọi chồng, thú vị được báo một tin vui giật gân – Hai vợ chồng vừa mới lấy nhau sáng nay xong, thế có chết không chứ! Cô Men-sân vừa mới nói với tôi. Cô dâu mới bé bỏng của tôi! Nào ai ngờ, các bạn trẻ mến thương!
- Hay nhỉ, hay, hay nhỉ! - Lu-ê-lin tươi cười, hể hả.
Bà Lu-ê-lin vuốt ve bàn tay Cơ-ri-xtin.
- Cô em bé nhỏ tội nghiệp của tôi! Biết bao nhiêu việc phải làm mới ổn định xong chỗ ăn ở tại cái cư xá “Sơn cốc” quái quỷ ấy! Hôm nào tôi phải đến giúp cô một tay mới được.
Hơi đỏ mặt, En-đru cố trấn tĩnh. Anh cảm thấy cả Cơ-ri-xtin lẫn anh hình như bị biến thành một quả bóng mềm mềm nho nhỏ mà ông bác sĩ Lu-ê-lin và bà vợ Ông ta khéo léo chuyền tay nhau.
Sau đó, bốn người sang uống cà phê ở phòng khách. Cà phê rót ra trong những chiếc tách “vẽ hoa bằng tay” như bà Lu-ê-lin giới thiệu. Ông Lu-ê-lin chìa hộp thuốc lá bằng vàng ra mời.
- Bác sĩ Men-sân, anh nhìn này. Rồi anh cũng sẽ được tặng những món quà như thế. Người bệnh hàm ơn mà. Nặng đấy chứ. Cầm chắc được hai mươi bảng.
Gần đến mười giờ, bác sĩ Lu-ê-lin nhìn đồng hồ, nói cho đúng hơn là ông say sưa ngắm nghía chiếc đồng hồ thể thao sang trọng của ông, bởi vì ông này có thể say sưa ngắm cả những vật vô tri vô giác, với một vẻ trìu mến dịu dàng riêng mình ông có, nhất là khi những vật ấy thuộc về ông. En-đru đã tưởng ông sẽ lại kể lể về chiếc đồng hồ. Nhưng không, ông nói:
- Tôi phải đến bệnh viện bây giờ đây. Một ca loét dạ dày và hành tá tràng, tôi vừa mới mổ sáng naỵ Anh có muốn đi xe hơi với tôi đến xem một chút không?
En-đru hắm hở ngồi ngay dậy.
- Có chứ, tôi rất muốn, thưa bác sĩ Lu-ê-lin.
Cả Cơ-ri-xtin cũng được mời nên cả hai vợ chồng anh chào bà Lu-ê-lin rồi bước lên chiếc xe hơi đang chờ sẵn. Bà Lu-ê-lin đứng ở cổng ngoài vẫy tay từ biệt rất lưu luyến. Chiếc xe sang trọng chạy êm như ru qua phố chính rồi rẽ trái theo con đường dốc lên đồi.
Lu-ê-lin bật đèn pha lên cho họ xem và nói:
- Pha khỏe đấy chứ? Pha Liu-xít đấy. Tôi mua thêm ngoài, lắp vào cho đặc biệt.
Cơ-ri-xtin bỗng nhiên lên tiếng, giọng êm ái:
- Liu-xít à? Chắc phải đắt lắm, phải không bác sĩ Lu-ê-lin?
Lu-ê-lin gật đầu, khoái chí về câu hỏi đó.
- Nhất định là đắt rồi. Mất ba mươi bảng đấy.
En-đru co mình lại, không dám nhìn vào mắt vợ.
Hai phút sau, Lu-ê-lin nói:
- Đến nơi rồi. Đây là nơi ở tinh thần của tôi.
Bệnh viện là một tòa nhà kiểu đẹp, xây bằng gạch đỏ, lối đi rải sỏi, hai bên trồng nguyệt quế. Ngay khi mới bước vào trong nhà, mắt En-đru đã sáng lên. Tuy nhỏ nhưng bệnh viện được trang bị hiện đại và đầy đủ. Trong lúc Lu-ê-lin dẫn họ đi thăm lần lượt phòng mổ, phòng điện quang, phòng băng bó, hai phòng bệnh nhân đẹp đẽ, thoáng đãng, En-đru luôn luôn hào hứng suy nghĩ! Thật là tuyệt vời. Khác hẳn Blây-nen-lị Trời! Mình sẵn sàng gửi bệnh nhân của mình đến đây.
Trong lúc đi xem họ gặp người quản lý bệnh viện, một người đàn bà cao lớn, xương xương. Bà ta không thèm nhìn gì đến Cơ-ri-xtin, thờ ơ chào En-đru một câu rồi khúm núm thưa gửi với Lu-ê-lin. Ông ta nói:
- Ở đây, chúng cần gì là có, mà là những thứ khá tốt, có phải không, bà quản lý? Chúng tôi chỉ cần báo một câu với Hội đồng. Đúng thế, nói chung họ không phải là những tay tồi. Ca cắt dạ dày và thông ruột của tôi thế nào rồi, bà quản lý?
- Thưa bác sĩ Lu-ê-lin, rất tốt ạ.
- Được, tôi đến xem ngay bây giờ.
Ông đưa En-đru và Cơ-ri-xtin trở lại phòng ngoài.
- Đúng thế, anh Men-sân. Tôi phải thừa nhận là tôi khá kiêu hãnh về tòa nhà này. Tôi coi nó như của riêng tôi. Cũng chẳng trách gì tôi được. Hai anh chị biết đường về nhà chứ? À này, đến thứ tư, nghỉ xong, anh gọi điện thoại cho tôi nhé. Tôi cần anh gây mê cho một ca mổ.
Đi bộ bên nhau trên đường phố, hai người lặng thinh một lúc rồi Cơ-ri-xtin níu tay En-đru, hỏi:
- Thế nào anh?
En-đru có thể nhận thấy nàng mỉm cười trong tối. Anh nói nhanh:
- Anh thích ông ấy. Khá thích. Em có để ý đến mụ quản lý không, tưởng như mụ ấy sắp sửa hôn gấu quần ông tạ Mẹ kiếp! Một bệnh viện xinh xắn tuyệt vời! Họ cho chúng mình ăn một bữa ngon đấy chứ! Họ không phải là những người keo kiệt đâu. Duy có điều, anh không hiểu, nhưng tại sao mình lại phải nộp cho ông ấy một phần năm tiền lương của mình nhỉ? Có cái gì không công bằng, không hợp đạo lý ở chỗ này. Lại còn, anh hơi cảm thấy là anh được vuốt ve, chiều chuộng và được nhắn nhủ là phải ngoan ngoãn thì phải.
- Anh đã chẳng rất ngoan kho hỏi xin nghỉ hai ngày đấy sao? Nhưng này anh… chúng mình làm thế nào? Chúng mình làm gì có tiền mua đồ đạc… chúng mình đã có tiền đâu?
- Rồi em sẽ thấy - En-đru trả lời với vẻ bí ẩn.
Aùnh sáng của thị trấn bây giờ đã lùi lại đằng sau, và giữa hai vợ chồng có một sự im lặng kỳ lạ khi họ gần tới nhà. Bàn tay Cơ-ri-xtin đặt lên cánh tay anh, quý báu vô ngàn đối với anh. Tình yêu như một sóng lớn đang dâng lên trong lòng anh. Anh nghĩ đến nàng, bị cưới xin đột ngột tại một thị trấn mỏ, rồi bị lôi đi qua đồi này núi nọ trên một chiếc xe ọp ẹp, bị đẩy vào một ngôi nhà hầu như trống rỗng với giường tân hôn chính là giường cá nhân của nàng, chịu đựng tất cả những nỗi gian truân và tạm bợ ấy với một thái độ dũng cảm và dịu dàng tươi cười. Cơ-ri-xtin yêu anh, trao thân gửi phận cho anh, tin cậy anh. Một quyết tâm sắt đá đúc lại trong anh. Anh nhất định sẽ đền đáp lại nàng: bằng lao động của mình anh sẽ để nàng thấy nàng tin ở anh là phải.
Hai người đi qua chiếc cầu gỗ. Tiếng suối rì rầm êm đềm, hai bờ suối rậm cỏ chìm trong màn đêm êm dịu. En-đru tìm chìa khóa trong túi, chiếc chìa khóa ngôi nhà của hai vợ chồng và tra vào ổ khóa.
Phòng ngoài tối đen. Anh đóng cửa lại rồi đi về phía nàng đang đứng đợi. Gương mặt nàng sáng lờ mờ, tấm thân thon thả của nàng chờ đợi, phó thác cho anh. En-đru nhẹ nhàng quàng tay qua người nàng, thì thào câu hỏi kỳ khôi này:
- Em tên là gì, em yêu?
- Cơ-ri-xtin – Nàng trả lời, ngạc nhiên.
- Cơ-ri-xtin gì nữa?
- Cơ-ri-xtin Men-sân – Hơi thở nàng dồn dập, dồn dập và nóng hổi trên môi anh.

Chương 17

Sau Luân Đôn, ngọn gió hây hây ở E-bơ-re-lo thật mát rượi. Sáng thứ năm, đi bộ từ nhà đến nơi làm, En-đru cảm thấy làn gió lành lạnh ấy tạt vào má làm anh sảng khoái, hồ hởi. Anh hình dung công việc sắp tới của anh ở đây, nó sẽ được hoàn thành chu đáo, tốt đẹp và bao giờ cũng theo đúng phương pháp khoa học, một nguyên tắc mà anh tự đề ra cho mình.
Trạm xá khu tây, ở cách nhà anh chưa đến bốn trăm thước, là một tòa nhà cao, mái vòm lợp ngói trắng, hơi có dáng dấp một nhà an dưỡng. Phần chính ở giữa là phòng đợi. Phía cuối, ngăn cách với phòng đợi bằng một cánh cửa lùa là phòng pha chế thuốc. Ở đằng đầu là hai phòng khám, một phòng đề tên bác sĩ Ơ-cớt và một phòng mới sơn lại, đề một cái tên không hiểu vì sao bắt người ta phải chú ý: bác sĩ Men-sân.
En-đru sung sướng thấy tên anh đã được đề ngoài phòng khám của anh. Gian phòng tuy không rộng nhưng có một cái bàn đàng hoàng và một chiếc giường rất tốt bọc da để khám bệnh. Anh cũng hãnh diện khi thấy có đông người đợi anh, rất đông là đằng khác, khiến anh thấy nên bắt tay ngay vào việc hơn là sang tự giới thiệu với bác sĩ Ơ-cớt và người dược tá Ghết-giơ như anh đã định.
Ngồi xuống ghế, anh ra hiệu cho người đầu tiên vào. Người này chỉ cần xin giấy nghỉ lao động. Anh ta nói, như vừa mới bật nghĩ ra, là anh ta đau đầu gối. En-đru khám thấy anh ta bị sai khớp gối và chứng nhận cho anh ta được nghỉ.
Người thứ hai vào. Người này cũng xin giấy miễn lao động vì bị giật nhãn cầu. Người thứ ba cũng xin nghỉ: bị viêm phế quản; người thứ tư, vẫn xin nghỉ: sai khủy tay.
En-đru đứng dậy muốn xem tình hình thế nào. Việc khám cấp giấy nghỉ này mất rất nhiều thời giờ.
Anh ra cửa hỏi:
- Những ai xin giấy nghỉ việc, mời đứng dậy.
Có khoảng bốn mươi người đợi ở ngoài. Tất cả đều đứng dậy. En-đru suy nghĩ rất nhanh. Muốn khám cẩn thận tất cả thì phải mất cả nửa ngày. Không thể được. Anh đành quyết định để đến khi khác sẽ khám kỹ hơn.
Dẫu vậy, mãi đến mười rưỡi anh mới khám xong người cuối cùng. Lúc bấy giờ, ngẩng đầu lên, anh thấy đứng trong phòng một người tầm thước, có tuổi, mặt đỏ như gạch với bộ ria mép xam xám ngạo mạn. Ông ta hơi gù khiến đầu hơi chúc về phía trước thành ra có vẻ hay gây gổ. Ông ta đi ghệt, mặc quần nhung kẻ, áo vét-tông đen, hai túi nhét tẩu thuốc, mùi son, cả một quả táo và một ống dò bằng cao su, căng phồng đến rách miệng túi. Quanh người phảng phất một mùi thuốc tây, thuốc sát trùng và thuốc lá nặng. Ông ta chưa nói, En-đru đã biết ngay là bác sĩ Ơ-cớt.
Chẳng bắt tay mà cũng chẳng có một lời tự giới thiệu, ông ta nói luôn:
- Quỷ tha ma bắt anh đi đâu mấy hôm nay, anh bạn? Tôi phải ôm lấy việc của anh. Thôi, không sao, không sao cả, ta không đả động đến nữa. Ơn Trời, anh đã về đến đây, chân tay đầu óc lành lặn cả là được rồi. Anh có hút tẩu không?
- Có.
- Ơn Trời cả điều đó nữa. Có chơi được vĩ cầm không?
- Không.
- Tôi cũng không, nhưng tôi có thể làm ra những chiếc vĩ cầm đẹp ra trò. Tôi sưu tầm cả đồ sứ nữa. Người ta có nói đến tôi trong một cuốn sách đấy. Hôm nào tôi sẽ cho anh xem khi anh đến chơi đằng tôi. Nhà tôi ở ngay cạnh trạm xá. Chắc anh đã trông thấy rồi. Bây giờ, anh ra đây gặp Ghết-giơ đi. Một thằng cha chẳng ra gì đâu nhưng cũng biết những thứ thuốc nào là những thứ công nhau không pha được với nhau.
En-đru đi theo Ơ-cớt qua phòng đợi, sang phòng pha chế. Ghết-giơ ở đó, gật đầu buồn bã chào anh. Ghết-giơ cao, gầy giơ xương, đầu hói còn vài sợi tóc đen vắt qua đỉnh đầu, và bộ ria cụp cũng đen. Ông ta mặc một cái áo vét-tông ngắn bằng vải ba-ga, xanh lè vì cũ và vì các vệt thuốc pha chế dây vào, cổ tay khẳng khiu thò ra ngoài và xương bả vai đâm ra nhọn hoắt. Ông ta có một vẻ ấu trĩ, cáu gẳn, mệt mỏi, thái độ của con người chán chường nhất thế giới. Lúc En-đru đến, Ghết-giơ đang phục vụ người bệnh cuối cùng: ông ta quẳng qua chấn song một hộp thuốc như thế đó là một gói bả chuột và dường như bảo với người bệnh:
- Muốn uống hay vứt đi thì tùy, đằng nào cũng đi đứt.
- Thế là anh đã làm quen với Ghết-giơ rồi, tức là làm quen với cái tệ nhất. – Ơ-cớt nhanh nhẩu nói sau khi làm xong việc giới thiệu. – Tôi báo cho anh biết ông ta không hề tin vào một cái gì, có lẽ chỉ trừ dầu thầu dầu và Sa-lơ Brét-lo (#1). Bây giờ, còn có điều gì tôi có thể cung cấp cho anh được nữa không?
- Tôi băn khoăn về số giấy cho nghỉ làm việc mà tôi phải cấp. Sáng nay, có mấy người trai trẻ tôi trông có vẻ hoàn toàn đủ sức lao động.
- Aùi dà, thế ra Le-xli cứ để họ kéo đến đầy chỗ ông tạ Cách khám bệnh của ông ta là bắt mạch đúng năm giây đồng hồ. Ông ta cóc cần gì hết.
En-đru trả lời ngay:
- Người ta sẽ nghĩ gì về một bác sĩ phát giấy nghỉ như phát tem mua thuốc lá?
Ơ-cớt đưa mắt nhìn En-đru, nói thẳng thừng:
- Hãy cẩn thận đến cách cư xử của anh đấy. Nếu anh không cấp cho họ giấy nghỉ, họ có thể sẽ không ưa lối làm việc của anh đâu.
Lần đầu tiên và cũng là lần cuối cùng trong buổi sáng hôm đó, Ghết-giơ buông ra một câu buồn bã:
- Bởi vì trong bọn họ dễ đến một nửa không có bệnh tật gì cả. Toàn là những đứa khỏe như vâm chỉ tìm cách trốn việc thôi.
Suốt ngày hôm ấy, lúc đi thăm các bệnh nhân tại nhà, En-đru cứ băn khoăn về việc cấp giấy nghỉ này. Buổi đi thăm bệnh của anh không dễ dàng vì anh chưa quen đường đi lối lại, hay nhầm phố, nhiều lần phải quay ngược lại và có khi đi một đoạn phố đến hai, ba lần. Hơn nữa, khu của anh, hay ít ra là phần lớn khu mà anh phụ trách lại nằm trên sườn đồi Ma- đi mà bác Tom Két-tơn đã nói đến, tức là đi đâu cũng phải leo dốc.
Qúa trưa, những suy nghĩ của anh buộc anh phải đi đến một quyết định không vui thích gì. Dù thế nào đi nữa, anh cũng không thể cấp giấy nghỉ bừa bãi, một cách không căn cứ. Anh bắt đầu buổi khám chiều với một nếp nhăn lo âu nhưng kiên quyết giữa hai hàng lông mày.
Số người đến khám buổi chiều còn đông hơn hồi sáng. Người đầu tiên bước vào là một người to lớn, phì nộn, sặc mùi bia, trông như thể suốt đời chưa bao giờ làm việc được đầy đủ một ngày. Khoảng năm mươi tuổi, mắt ti hí như mắt lợn hấp háy nhìn En-đru, người đó nói toạc móng heo, không cần giữ ý:
- Xin nghỉ.
- Vì sao?
- … nhãn cầu. Tên là Chen-kin. Ben Chen-kin.
Nói xong, Chen-kin chìa tay ra.
Riêng giọng nói đã khiến cho En-đru thấy không ưa ngaỵ Chỉ nhìn qua anh đã biết là ông ta không bị chứng giật nhãn cầu. Chưa kể đến lời nhận xét của Ghết-giơ, En-đru đã biết rõ là có một số thợ mỏ già “giả vờ bị bệnh giật nhãn cầu” để lĩnh tiền trợ cấp thương tật lao động từ bao nhiêu năm nay mà lẽ ra họ không có quyền được hưởng. Nhưng chiều nay, En-đru đã đem theo kính soi mắt, anh sẽ biết rõ thực hư ngaỵ Anh đứng dậy khỏi ghế.
- Ông cởi quần áo ra.
Bây giờ đến lượt Chen-kin hỏi:
- Để làm gì?
- Tôi sẽ khám cho ông.
Ben Chen-kin há hốc mồm. Theo trí nhớ của ông ta thì trong suốt bảy năm qua, ông ta chưa bị bác sĩ Le-xli khám lần nào. Miễn cưỡng, Chen-kin dằn dỗi cởi áo ngoài, cởi cả chiếc sơ-mi sọc đỏ và xanh, phô tấm mình trần béo nung núc đầy lông lá.
En-đru khám rất lâu và kỹ, đặc biệt là mắt, anh dùng chiếc bóng đèn nhỏ xíu của anh soi thật cẩn thận võng mạc của cả hai mắt.
Rồi anh nói một cách cộc lốc “ông mặc quần áo vào” và ngồi xuống cầm bút bắt đầu viết một tờ giấy chứng nhận.
Lão Ben già cười khẩy:
- A ha! Tôi biết là ông sẽ cấp mà.
- Người sau, mời vào. - En-đru gọi to.
Chen-kin gần như giật lấy tờ giấy màu hồng khỏi tay En-đru rồi vênh vang ra khỏi phòng khám.
Năm phút sau, lão quay lại lách giữa những người đang ngồi đợi trên ghế dài, mặt tái, mồm oang oang như bò rống:
- Xem hắn viết cho tớ này! Tớ phải vào nói cho hắn biết. Thế này là nghĩa lý gì?
Chen-kin vung tờ giấy chứng nhận trước mặt En-đru.
En-đru giả vờ đọc. Trên giấy anh viết:
Tôi chứng nhận là Ben Chen-kin bị chứng bệnh bê tha rượu chè, song hoàn toàn có khả năng lao động.
Ký tên: Bác Sĩ Men-sân
- Sao? - En-đru hỏi.
- … “Nhãn cầu” cơ mà! - Chen-kin hét lên – Giấy chứng nhận… “nhãn cầu”! Đừng có đem đằng này ra làm trò cười. Mười lăm năm nay bị… nhãn cầu rồi.
- Nhưng bây giờ thì ông không bị.
Đám người xúm lại ngoài cửa để ngỏ. En-đru nhận thấy Ơ-cớt tò mò thò đầu ra khỏi phòng bên và Ghết-giơ thích thú theo dõi câu chuyện ồn ào này qua chấn song cửa phòng pha thuốc.
Chen-kin gầm lên:
- Lần cuối cùng… ông có định cấp giấy chứng nhận… “nhãn cầu” cho tôi không thì bảo?
En-đru nổi nóng. Anh hét lại:
- Không, tôi không cấp. Ông đi khỏi đây ngay nếu không muốn tôi tống cổ ông ra.
Ngực Ben Chen-kin nhô lên. Dường như lão sắp sửa cho En-đru ngã sõng soài xuống sàn nhà. Song, lão lại cụp mắt, quay đi, lẩm bẩm những lời hăm dọa tục tĩu và ra khỏi phòng khám.
Ben Chen-kin vừa đi khỏi thì Ghết-giơ ở bên phòng pha thuốc bước sang chỗ En-đru, xoa hai tay vào nhau với vẻ vui thích vẫn rầu rầu:
- Ông có biết ông vừa mới đuổi cổ ai không? Ben Chen-kin. Con trai lão ta là một tay có thần thế trong Hội đồng lắm đấy.

---------------
Chú thích:
(1) Sa-lơ Brét-lo (1833-1891): nhà hoạt động chính trị cấp tiến Anh.

Chương 18

Vụ Chen-kin gây chấn động rất lớn, loáng một cái đã lan khắp khu En-đru. Một số người bảo đó là “một việc làm tốt”, một vài người còn nói là “rất tốt”, khi thấy trò bịp của lão Ben đã bị phơi trần và lão bị ghi là đủ sức lao động. Nhưng đa số thì ủng hộ Ben. Tất cả những người hưởng thụ cấp mất sức lao động đều hết sức căm tức người bác sĩ mới. Những buổi đi thăm bệnh nhân, En-đru nhận thấy có những con mắt hằn học nhìn anh. Rồi đến tối, tại phòng khám, anh lại còn gặp phải sự việc cay đắng hơn cho thấy rõ anh đã mất uy tín.
Trên danh nghĩa, mỗi bác sĩ phụ tá được phân công phụ trách một khu, nhưng thợ trong khu vẫn có quyền tự do chọn bác sĩ nào mà họ thích. Mỗi người thợ có một tấm thẻ. Nếu họ xin lại tấm thẻ đó mang đến chỗ bác sĩ khác tức là họ đã chuyển sang đăng ký chữa bệnh ở bác sĩ ấy. Chính sự tủi nhục này bây giờ bắt đầu diễn ra với En-đru. Trong tuần lễ ấy, tối nào cũng có những người thợ mà anh chưa gặp mặt bao giờ kéo đến phòng khám của anh – một số người không muốn tự mình đến, bảo vợ đến thay – và nói, mắt không nhìn anh:
- Thưa bác sĩ, nếu không có gì trở ngại thì ông cho tôi xin lại tấm thẻ của tôi.
Phải đứng dậy ra rút ở chiếc hộp trên bàn những tấm thẻ đó là một nỗi khổ sở nhục nhã không chịu nổi. Và mỗi tấm thẻ trả lại là lương anh bị trừ đi mất mười si-linh.
Tối thứ bảy, Ơ-cớt mời anh sang nhà ông chơi. Suốt tuần qua, ông bác sĩ già này có vẻ muốn bù lại thái độ bực bội của ông hôm đầu. Bắt đầu, ông giới thiệu với anh những báu vật đã thu nhập được qua bốn mươi lăm năm làm bác sĩ của ông. Ông có khoảng hai chục chiếc vĩ cầm màu vàng treo trên tường, tất cả đều do ông tự làm ra. Nhưng số vĩ cầm ấy chưa thấm vào đâu so với những đồ sứ cổ chọn lọc của Anh mà ông đã dày công sưu tầm.
Một bộ sưu tập vô cùng giá trị: các loại sứ Xpâu- đơ, Oétđơ-Út, Cơ-rao Đa-bi và quý nhất là đồ sứ cổ của Xoan-đi , tất cả đều có hết. Bát, đĩa, cốc to, cốc nhỏ, bình, vại… chứa đầy các phòng, tràn sang tận phòng tắm để ông có thể vừa rửa mặt, vừa kiêu hãnh ngắm nghía một bộ tách uống trà có hình cây liễu.
Chơi đồ sứ thực sự là niềm say mê nhất trên đời của Ơ-cớt, và ông ta là một kẻ khôn ngoan bậc thầy trong nghệ thuật tế nhị thu về tay mình những thứ quý giá này. Nhìn thấy ở nhà bệnh nhân nào có một “món đẹp” – theo cách nói của ông ta – là Ơ-cớt cứ đến xem đi xem lại mãi không biết mệt biết chán, cứ dán mắt vào cái đồ vật thèm muốn đó với một vẻ khao khát dai dẳng cho đến khi bà chủ nhà thấy thế mãi không chịu được nữa đành phải kêu lên: “Thưa bác sĩ, ông có vẻ thích cái vật này quá đi mất. Tôi không còn cách nào khác là để ông mang nó về nhà”.
Nghe thấy vậy, Ơ-cớt phản đối chiếu lệ một câu, rồi lấy tờ báo cũ bọc vật mới chiếm đoạt được ấy đắc thắng vừa đi vừa nhảy về nhà và trìu mến đặt nó lên giá.
Ở thị trấn này, ông già đó được coi là một người độc đáo. Ông bảo ông sáu mươi tuổi, nhưng có lẽ ông đã quá bảy mươi, có khi gần tám mươi cũng nên. Dẻo dai như sừng cá voi, đi đâu cũng chỉ đi bộ, mà có thể đi rất xa khó ai mà tưởng tượng nổi, hay rủa bệnh nhân như một ông thầy mo, nhưng lại biết tỏ ra dịu dàng như một người đàn bà. Ông sống có một thân một mình từ ngày vợ Ông mất đi cách đây mười một năm, và ăn uống hầu như chỉ toàn là súp hộp.
Tối hôm ấy, sau khi kiêu hãnh khoe những đồ sưu tầm của mình, ông bỗng nói với En-đru, vẻ khó chịu:
- Mẹ kiếp, anh bạn! Tôi không muốn nhận thêm bệnh nhân của anh nữa đâu. Riêng bệnh nhân của tôi cũng đã đủ rồi. Nhưng làm thế nào được khi họ cứ đến mè nheo tôi? Họ không thể đến trạm xá khu đông vì xa quá.
Đỏ bừng mặt, En-đru không biết nói gì. Ơ-cớt đổi giọng nói tiếp:
- Anh bạn này, anh cần thận trọng hơn một tí. Ồ, tôi biết, tôi biết, anh muốn phá đổ những bức tường của thành Ba-bi-lôn chứ gì? Trước kia, tôi cũng đã từng có thời trẻ trung. Nhưng dù sao, cũng nên đi từ từ, nhẹ nhàng, nhìn trước rồi hãng nhảy! Thôi, chào anh nhé! Cho tôi gửi lời chào vợ anh nữa!
Với lời Ơ-cớt văng vẳng bên tai, En-đru cố hết sức thận trọng. Dẫu vậy, anh lại bị sa ngay vào một tai họa còn lớn hơn thế.
Thứ hai tuần sau, En-đru đến nhà To-mớt E-vân, phố Xì-phen. E-vân làm thợ lò ở mỏ than E-bơ-re-lọ Anh ta đánh đổ một nồi nước sôi vào cánh tay trái, bị bỏng nặng trên một diện rộng, nặng nhất là vùng khuỷu taỵ Đến nơi anh thấy người nữ y tá của khu, có mặt lúc xảy ra tai nạn, đã băng chỗ bỏng với dầu gai rồi tiếp tục cuộc đi tua của chị.
Xem xét cánh tay, En-đru cố không để lộ ra vẻ khiếp sợ khi nhìn chỗ băng bó bẩn thỉu. Anh liếc mắt nhìn chai dầu gai, nút bằng một mẩu giấy vo lại, bên trong chứa một chất lỏng bẩn thỉu, trắng nhờ nhờ, trong đó anh tưởng chừng có thể thấy vi khuẩn lúc nhúc hàng đống.
- Chị y tá Loi- đơ băng tốt đấy chứ, bác sĩ? - E-vân nói, vẻ băn khoăn. E-vân là một thanh niên vạm vỡ, mắt đen. Vợ anh đứng cạnh chăm chú theo dõi En-đru; chị cũng có vẻ bồn chồn và trông bề ngoài không khác gì chồng.
En-đru nói với giọng cố tỏ ra phấn khởi:
- Băng đẹp lắm. Tôi ít thấy một vết thương nào được băng gọn hơn. Cố nhiên đây chỉ là băng tạm thôi. Bây giờ ta thử bôi thêm một ít a-xít pi-críc.
En-đru biết rằng nếu anh không mau dùng thuốc sát trùng thì hầu như chắc chắn cánh tay này sẽ bị nhiễm trùng. Đến lúc đó – anh nghĩ – có Trời mới cứu được khớp khuỷu ấy.
Hai vợ chồng E-vân nhìn En-đru e ngại và ngờ vực trong khi anh cẩn thận, nhẹ nhàng rửa sạch cánh tay và đắp lên một miếng gạc tẩm a-xít pi-crít. En-đru hỏi:
- Thế là xong. Anh có thấy dễ chịu hơn không?
- Tôi không biết thế nào. Bác sĩ tin chắc là tốt chứ?
En-đru mỉm cười để anh ta yên lòng.
- Tốt chứ. Anh cứ để mặc nó cho chị y tá và tôi.
Trước khi ra về, En-đru viết lại mấy chữ cho chị y tá khu; anh hết sức chú ý nói sao thật khéo léo và tỏ ra tôn trọng ý kiến chị tạ Anh cảm ơn chị ta đã giải quyết rất tốt đẹp trường hợp cấp bách này và yêu cầu chị xem có thể tiếp tục băng bó với gạc tẩm a-xít pi-crít được không, coi đó là một biện pháp phòng tránh bệnh nhiễm trùng máu. Anh dán phong bì lại cẩn thận.
Sáng hôm sau, En-đru lại vào nhà E-vân thì thấy tấm băng có a-xít pi-crít của anh bị vứt vào bếp và cánh tay E-vân lại được bôi dầu gai. Còn chị y tá Loi- đơ thì đang đứng chờ anh, sẵn sàng khiêu chiến.
- Thế là thế nào, xin nói cho tôi hay? Việc tôi làm, theo ông là chưa tốt hay sao?
Chị Loi- đơ là một phụ nữ to béo, tuổi nhờ nhỡ, mái tóc xám rối lòa xòa, nết mặt mệt mỏi và bị kích động mạnh. Chị thở hổn hển, khó khăn lắm mới nói thành lời.
En-đru choáng váng nhưng anh cố trấn tĩnh và gượng mỉm cười.
- Gượm nào, chị Loi- đơ, đừng hiểu nhần tôi. Hay là ta ra phòng ngoài nói chuyện với nhau nhỉ.
Chị y tá vênh mặt lên, nhìn về phía E-vân và vợ đang chăm chú nghe mắt tròn xoe lo lắng, đứa con gái lên ba quấn lấy váy.
- Không, cứ ở đây mà nói chuyện. Tôi không có gì phải giấu giếm. Lương tâm tôi trong sạch. Tôi sinh ra và lớn lên ở E-bơ-re-lo, đi học ở đây, lấy chồng ở đây, đẻ con ở đây, rồi cũng mất chồng ở đây và làm y tá khu phố ở đây hai mươi năm nay rồi. Chưa bao giờ có ai bảo tôi là không được bôi dầu gai lên chỗ bỏng hoặc chỗ loét.
- Chị Loi- đơ ơi, chị hãy nghe tôi nói này. – En-đru khẩn khoản – Dầu gai bản thân nó có lẽ rất tốt đấy. Nhưng ở trường hợp này, có nhiều nguy cơ khuỷu tay sẽ bị co cứng. – Anh cứng khuỷu tay lại để minh họa – Bởi vậy, tôi muốn chị thử băng theo cách của tôi.
- Tôi chưa hề nghe nói đến thứ thuốc ấy bao giờ. Ông bác sĩ già Ơ-cớt cũng không dùng đến nó. Tôi đã bảo với anh E-vân như vậy. Tôi không nghe theo những ý kiến non choẹt của một người mới đến đây chưa được một tuần.
En-đru thấy khô miệng. Lòng anh hoang mang lo lắng nghĩ khéo anh vấp phải một chuyện rắc rối mới và sẽ phải chịu đựng mọi hậu quả của cái cảnh này. Bởi vì y tá là người đi hết nhà này đến nhà khác, muốn nói gì cũng được, cho nên cãi nhau với chị ta là rất nguy hiểm. Nhưng anh không thể và không dám phó mặc bệnh nhân của mình cho cách băng bó cổ hủ kia. Anh nói nhỏ:
- Chị Loi- đơ ạ, nếu chị không muốn băng thì hàng ngày, sáng và chiều, tôi tự đến băng lấy vậy.
- Thì ông cứ việc làm, không can gì đến tôi. – Chị ta nói, mắt hơi ươn ướt. – Mong rằng anh Tom E-vân sẽ sống qua được.
Phút sau, chị ta vùng vằng bỏ ra khỏi nhà.
Tối hôm ấy, khi En-đru đến trạm xá thì người đầu tiên bước vào là chị E-vân, mặt trắng bệch, con mắt đen e ngại tránh mắt anh. Chị lí nhí:
- Thưa bác sĩ, tôi rất tiếc, tôi không muốn làm phiền ông, nhưng tôi có thể xin lại tấm thẻ của anh Tom nhà tôi được không ạ?
Một nỗi tuyệt vọng tràn ngập lòng En-đru. Anh đứng dậy, không nói không rằng, tìm tấm thẻ của Tom E-vân đưa cho chị ta.
- Ông hiểu cho ông bác sĩ ạ… ông không cần phải lại nhà nữa.
- Tôi hiểu, chị E-vân ạ. - En-đru run run nói. Khi chị E-vân ra đến cửa, anh hỏi thêm – anh không thể không hỏi câu này: “Bôi lại dầu gai phải không?”
Chị E-vân gật đầu rồi ra về.
Thường ngày, sau buổi khám, En-đru chạy thật nhanh về nhà, nhưng hôm nay anh lê bước nặng nhọc trên con đường về. Anh cay đắng suy nghĩ: thắng lợi của phương pháp khoa học là thế! Với lại, có phải là mình trung thực, hay mình chỉ là vụng về? Vụng về và ngu ngốc… ngu ngốc và vụng về?
Trong bữa tối, En-đru không nói một câu nào. Nhưng sau đấy, ở phòng khách nay đã có đầy đủ đồ đạc, khi hai vợ chồng ngồi với nhau trên chiếc đi-văng trước ngọn lửa reo vui, anh tựa đầu vào bộ ngực êm ái của Cơ-ri-xtin, rền rĩ than thở:
- Ôi, em ơi! Anh đã làm hỏng những ngày đấu của chúng mình ở đây rồi!
Khi nàng vỗ về an ủi, nhẹ ngàng xoa trán anh, En-đru cảm thấy đôi mắt anh nhòe lệ.

Chương 19

Mùa đông đến sớm và bất ngờ với một trận mưa tuyết lớn. Tuy mới giữa tháng mười, nhưng E-bơ-re-lo ở cao đến nỗi những đợt lạnh tê tái đã ập đến thị trấn này mà cây cối hầu như chưa kịp trút hết lá. Những bông tuyết bồng bềnh lặng lẽ rơi suốt đêm, Cơ-ri-xtin và En-đru dậy đã thấy trắng xóa một màu chói chang. Một đàn ngựa núi đã chui qua chỗ hàng rào bị gãy ở mé nhà, tụm lại quanh cửa sau. Trên những dải đất rậm cỏ bao quanh E-bơ-re-lo, loài thú rừng nhỏ bé đen sẫm này lang thang từng đàn lớn và bỏ chạy khi có con người đến gần. Nhưng đến mùa tuyết, cái đói xua chúng mon men xuống tận rìa thị trấn.
Cơ-ri-xtin cho những con ngựa rừng ấy ăn suốt mùa đông. Ban đầu, chúng thấy nàng thì bỏ chạy, rụt rè và hoảng hốt, nhưng về sau, chúng đến ăn ngay trên tay nàng. Đặc biệt có một con trở thành bạn nàng: con nhỏ nhất, bờm đen rậm, đôi mắt láu lỉnh, không cao hơn giống ngựa đảo Sét-lân bao nhiêu. Hai người đặt tên cho nó là con Đa-ki.
Những chú ngựa này ăn cái gì cũng được, ăn cả vụn bánh mì, vỏ khoai, vỏ táo, cả vỏ cam nữa. Có một lần, En-đru nghịch cho con Đa-ki ăn vỏ hộp diêm, nó cũng nhai rồi liếm lưỡi như một kẻ phàm ăn thưởng thức món thịt băm.
Tuy còn nghèo, còn phải chịu đựng nhiều thứ, nhưng Cơ-ri-xtin và En-đru đã được biết đến hạnh phúc. En-đru chỉ có loảng xoảng mấy đồng pen-ni trong túi nhưng món nợ của Quỹ Glen đã trả gần xong, và tiền mua đồ chịu đồ đạc hàng tháng được trả đều đặn. Cơ-ri-xtin mảnh khảnh và có vẻ chưa từng trải, song nàng có đặc tính vốn có của người phụ nữ loóc-sơ là biết làm một người nội trợ. Nàng trông nom cửa nhà rất tinh tươm, chỉ cần một cô gái nhỏ, con một người thợ mỏ ở phố bên kia hàng ngày đến giúp với tiền công mỗi tuần vài ba si-linh. Tuy còn bốn gian phòng vẫn chưa có đồ đạc gì, cửa hãy còn đóng im ỉm, nhưng nàng đã làm cho cư xá “Sơn cốc” này trở thành một tổ ấm. Những lúc En-đru về nhà, mệt mỏi gần như rã rời sau một ngày làm việc dài là nàng dọn ra những món ăn ngon lành nóng hổi khiến anh tỉnh táo lại ngay.
Công việc ở trạm xá vô cùng vất vả, nhưng tiếc rằng vất vả không phải vì có nhiều người bệnh, mà vì tuyết rơi, vì phải nhọc nhằn leo đến những dãy phố cao và vì người bệnh ở rất xa nhau. Mùa tuyết tan, lòng đường thành một đám bùn loãng, đến đêm đông cứng lại như đá, đi lại thật khó khăn cực nhọc. En-đru thường về nhà với hai ống quần sũng nước khiến Cơ-ri-xtin phải mua cho anh một đôi ủng để đi ngoài giày. Tối tối, khi anh mệt lử gieo mình xuống ghế, nàng quỳ xuống rút ủng, cởi đôi giày nặng nề cho anh rồi sỏ vào chân anh đôi giày vải mỏng. Đây không phải là một việc phục dịch, mà là một cử chỉ yêu thương.
Người dân địa phương vẫn cứ giữ thái độ ngờ vực, khó gần. Toàn thể họ hàng Chen-kin, hợp thành một khối cừu địch với En-đru, mà họ Chen-kin thì rất đông vì ở thung lũng này hôn nhân trong họ gần là chuyện thường. Chị y tá Loi- đơ là kẻ thù công khai và quyết liệt của anh, chị ta hết lời mạt sát anh những lúc chị ta ngồi uống trà tại các gia đình chị ta đến trông nom, và những lời mạt sát ấy được các bà phụ nữ hàng xóm láng giềng chăm chú nghe.
Ngoài ra, En-đru còn phải ghìm lại một nỗi bực tức ngày càng day dứt. Bác sĩ Lu-ê-lin nhờ anh gây mê nhiều quá cái mức theo anh là vừa phải. En-đru rất ghét làm việc gây mệ Đó là một thứ công việc máy móc, đòi hỏi một tâm tính đặc biệt, một tính tình từ tốn, khoan thai mà En-đru chắc chắn không có. Nếu phục vụ cho bệnh nhân của anh thì đã đi một nhẽ. Nhưng đằng này, mỗi tuần anh lại mất ba ngày về những người bệnh mà anh đi đỡ gánh nặng cho người khác. Thế nhưng anh không dám lên tiếng vì sợ mất việc.
Tuy nhiên, một hôm vào tháng mười một, Cơ-ri-xtin nhận thấy có chuyện gì khác thường làm En-đru khó chịu. Tối hôm ấy, về đến nhà En-đru không vui vẻ gọi nàng như mọi hôm. Tuy anh cố giữ vẻ bình thản, nhưng lòng yêu thương nồng nàn làm Cơ-ri-xtin không khỏi nhận thấy, qua nếp nhăn hằn sâu giữa đôi mắt và nhiều dấu hiệu nhỏ khác, là anh đã bất ngờ vấp phải một chuyện gì.
Trong bữa tối, Cơ-ri-xtin không đả động một lời nào. Aên xong, nàng đem đồ khâu vá ra ngồi cạnh lò sưởi. En-đru đến ngời cạnh nàng, miệng nhai cán tẩu, rồi đột nhiên anh bật ra:
- Anh không thích ta thán, em ạ! Và anh cũng không muốn làm rầy em. Có Trời chứng giám, anh đã cố giữ chuyện này cho riêng mình anh mà không xong…
Thái độ kể ra rất lạ, vì thường ngày, tối nào En-đru cũng kể hết mọi chuyện phiền muộn của anh cho nàng nghe. Nhưng Cơ-ri-xtin không mỉm cười khi anh nói tiếp:
- Em biết bệnh viện rồi chứ. Em còn nhớ chúng mình đã đến thăm ngay đêm đầu tiên không? Em còn nhớ anh mê cái bệnh viện ấy đến thế nào và sung sướng nghĩ đến những cơ hội và dịp may được làm việc này việc nọ Ở đấy chứ? Anh đã nghĩ nhiểu về nó, có đúng thế không em? Anh đã có những dự kiến lớn lao về cái bệnh viện E-bơ-re-lo xinh xắn của chúnh ta, phải không em?
- Có, em có biết.
Giọng En-đru lạnh lùng:
- Lẽ ra anh không nên tự lừa mình như thế. Đấy không là bệnh viện của E-bơ-re-lo mà là bệnh viện của Lu-ê-lin.
Cơ-ri-xtin im lặng, đôi mắt lo ngại chờ đợi En-đru giải thích.
- Sáng nay, anh đã có một người bệnh, em ạ. – Giờ đây, En-đru nói thật nhanh, tâm trí căng thẳng. – Em chú ý là anh nói “đã có” nhé. Một trường hợp sưng đỉnh phối chính cống, mà lại rơi đúng vào một thợ khoan giếng than. Anh đã chẳng hay nói với em là anh rất thích theo dõi thể trạng phổi của loại công nhân này là gì. Anh biết chắc đó là một lĩnh vực nghiên cứu rất lớn. Anh tự nhủ: “ Đây là người bệnh đầu tiên của mình gửi đến bệnh viện, đúng là một dịp để theo dõi và nghiên cứu khoa học”. Anh gọi dây nói cho Lu-ê-lin, mời ông ra cùng anh hội chẩn để anh có thể cho người ấy vào viện.
En-đru dừng lại hít nhanh một hơi thở rồi dồn dập nói tiếp:
- Thế là Lu-ê-lin đi xe hơi đến. Tươi tỉnh hết sức, và khám rất cẩn thận. Lão ta thành thạo lắm, phải nói như vậy. Lão đúng là một tay rất cừ. Sau khi vạch ra một đôi chỗ anh còn bỏ sót, lão xác nhận sự sự chẩn đoán của anh là đúng và hoàn toàn đồng ý đưa người bệnh ấy vào bệnh viện. Anh bắt đầu cảm ơn lão, anh nói anh vui mừng biết bao được đến bệnh viện sử dụng những phương tiện hiện đại cho ca bệnh đặc biệt này. - En-đru lại dừng lời, bặm môi. – Lu-ê-lin quay lại nhìn anh, em ạ, nhìn rất thân mật và vui vẻ. Lão ấy bảo: “Anh Men-sân, anh không phải nhọc công đến nữa. Kể từ nay trở đi, tôi sẽ chăm sóc người bệnh đó, chúng tôi không thể để cho các bác sĩ phụ tá các anh loẹt quoẹt ở các phòng bệnh nhân với những đôi ủng đóng cá như ủng của anh”. Lão nhìn xuống chân anh. – Giọng En-đru nghẹn lại – Thôi, cần gì phải nhắc lại lời lão nữa. Tóm lại là thế này: anh có thể sục vào bếp của những người thợ mỏ trong chiếc áo mưa sũng nước và đôi ủng đầy bùn, khám bệnh cho họ dưới ánh đèn tù mù, chữa bệnh cho họ trong những điều kiện tồi tệ, nhưng còn bệnh viện thì… ôi, ở đấy người ta chỉ cần đến anh để gây mê thôi!
Tiếng chuông điện thoại cắt ngang lời En-đru. Cơ-ri-xtin trìu mến nhìn anh, đoạn đứng dậy ra trả lời điện thoại. En-đru nghe được tiếng nàng nói ở phòng khách. Sau đó, nàng trở lại, chân bước ngập ngừng.
- Bác sĩ Lu-ê-lin hỏi anh đấy. Em không biết nói sao cả, anh ạ. Ông ấy cần đến anh vào mười một giờ sáng mai – để gây mê.
En-đru không trả lời, ngồi không nhúc nhích, đầu gục xuống chán nản giữa hai bàn tay nắm chặt. Cơ-ri-xtin lo lắng hỏi nhỏ nhẹ:
- Em phải trả lời ông ấy thế nào, hở anh?
- Bảo lão ấy xéo đi! – En-đru quát. Nhưng rồi, hai tay ôm lấy trán, anh nói luôn – Thôi, thôi. Bảo lão ấy là anh sẽ đến vào mười một giờ. – Anh nhếch miệng cười chua chát – Đúng mười một giờ.
Khi Cơ-ri-xtin quay lại, nàng đem cho En-đru một tách cà phê nóng. Đó là một trong những phương thức hiệu nghiệm nàng dùng để xua tan nỗi bực của anh.
- Sống với em ở đây, anh vô cùng hạnh phúc, em ạ. Giá mà mọi việc đều trôi chảy, tốt đẹp. Chặc! Phải chịu rằng Lu-ê-lin không để cho anh đặt chân đến bệnh viện là điều không có gì đặc biệt hoặc trái lẽ thường. Ở Luân Đôn cũng thế, và ở tất cả các bệnh viện khác cũng vậy cả thôi. Chế độ chung là như vậy. Nhưng tại sao lại như thế, hở em? Tại sao, người bác sĩ lại bị giằng ra khỏi người bệnh của mình khi người bệnh vào viện? Người bác sĩ thế là mất hẳn bệnh nhân của mình như thể bệnh nhân đó chết rồi. Đó là do cái chế độ chuyên khoa – đa khoa khốn kiếp ở nước ta, và chế độ đó là sai, sai toét. Trời! Anh nói với em chuyện này làm gì! Làm như những chuyện lo riêng của chúng mình chưa đủ hay sao! Khi nghĩ lại hồi anh mới bắt tay vào việc ở đây, có biết bao nhiêu việc anh dự định làm! Bây giờ trái lại, hết chuyện này đến chuyện khác… đều hỏng bét cả!
Nhưng đến cuối tuần, En-đru có một người khách đến chơi bất ngờ. Đã rất khuya, En-đru và Cơ-ri-xtin sắp lên gác thì chuông cửa reo. Khách là On-Oen, thư ký Hội đồng.
En-đru tái mặt. Anh coi cuộc viếng thăm của viên thư ký Hội đồng là sự việc có nhiều điềm gở nhất, là đỉnh cao của mấy tháng va chạm tai hại này. Hội đồng muốn anh thôi việc chăng? Anh sẽ bị đuổi cổ, bị hất ra đường cùng với Cơ-ri-xtin như một kẻ bất tài khốn khổ chăng? Tim anh thắt lại khi anh nhìn vào gương mặt xương xương, rụt rè của On-Oen, rồi nó bỗng nở ra nhẹ nhõm vui mừng khi On-Oen rút ra tấm thẻ vàng.
- Tôi xin lỗi, tôi đến quá muộn, anh Men-sân ạ, vì tôi mắc bận quá lâu ở văn phòng. Tôi không có thì giờ đến trạm xá. Không biết anh có bằng lòng nhận tấm thẻ đăng ký chữa bệnh của tôi không? Trên một phương diện nào đó, kể cũng lạ là tôi, làm thư ký của Hội, mà chưa bao giờ quyết định dứt khoát về việc gởi thẻ của tôi cho ai. Lần tôi đi khám bệnh gần đây nhất là lần ở Ca-đíp. Còn bây giờ, nếu anh vui lòng nhận thì tôi rất vui mừng được đăng ký chữa bệnh ở chỗ anh.
En-đru gần như nghẹn lời. Anh đã phải trả lại những tấm thẻ này quá nhiều, mỗi lần trả là một lần đau xót, đến nỗi bây giờ được nhận vào một tấm, mà là tấm thẻ của chính ông thư ký Hội khiến anh bàng hoàng:
- Xin cảm ơn, ông On-Oen. Tôi rất sung sướng được có ông trong danh sách của tôi.
Đứng ở phòng trong, Cơ-ri-xtin nhanh nhẩu nói:
- Ông On-Oen, xin mời ông vào chơi trong nhà.
Tuy khước từ, viện cớ sợ làm phiền hai vợ chồng, song On-Oen hình như cũng muốn được mời vào chơi. Ngồi trên chiếc ghế tựa, con mắt trầm ngâm nhìn ngọn lửa, On-Oen có một dáng dấp điềm đạm đặc biệt. Tuy quần áo và lời ăn tiếng nói của ông xem chừng không khác gì mấy người lao động bình thường, nhưng ông có vẻ suy tư yên lặng và diện mạo gần như trong sáng của người khổ hạnh. Hình như o có một dáng dấp điềm đạm đặc biệt. Tuy quần áo và lời ăn tiếng nói của ông xem chừng không khác gì mấy người lao động bình thường, nhưng ông có vẻ suy tư yên lặng và diện mạo gần như trong sáng của người khổ hạnh. Hình như On-Oen sắp xếp lại những ý nghĩ của ông trong một giây lát rồi nói:
- Anh Men-sân ạ, tôi vui mừng có dịp nói chuyện với anh. Anh đừng nản chí, nếu như lúc đầu có vấp phải đôi chút thất bại! Người dân ở đây hơi cộc cằn một chút, nhưng trong thâm tâm, họ rất tốt. Rồi họ sẽ trở lại, độ ít lâu nữa là họ sẽ trở lại thôi!
En-đru chưa kịp nói câu nào, On-Oen đã nói tiếp:
- Anh chưa biết chuyện Tom E-vân phải không? Cánh tay cậu ấy nguy rồi. Aáy đấy, cái thứ thuốc mà anh đã nhắc họ đừng dùng đã gây ra chính cái điều mà anh đã e sợ. Khuỷu tay cậu ấy cứng đờ ra rồi, cẳng tay quắp lại không cử động được nữa, vì vậy bị mất việc. Không làm được ở mỏ nữa, cậu ấy bị bỏng ở nhà cho nên chẳng được một xu trợ cấp nào hết.
En-đru lẩm bẩm tỏ ý làm tiếc. Anh không thù oán gì E-vân, anh chỉ cảm thấy buồn là một trường hợp đơn giản như vậy mà để đi đến một hậu quả tai hại cực kỳ vô lý.
On-Oen lại im lặng một lúc, rồi bằng một giọng điềm đạm ông bắt đầu kể với hai vợ chồng En-đru về buổi ban đầu vất vả của ông, hồi ông còn là một chú bé mười bốn tuổi phải làm việc dưới hầm lò, theo học các lớp buổi tối rồi dần dần tự nâng cao trình độ của mình, học đánh máy chữ, học tốc ký, và cuối cùng thì giữ chức thư ký Hội.
En-đru có thể thấy được On-Oen đã dành toàn bộ cuộc đời ông cho việc cải thiện đời sống công nhân. Ông yêu thích công việc của ông trong Hội, vì nó phù hợp với lý tưởng của ông. Nhưng ông không muốn chỉ có những hoạt động y tế. Ông còn muốn làm cho nơi ăn chốn ở của thợ thuyền được khang trang hơn, vệ sinh hơn, điều kiện sinh sống của họ tốt đẹp và an toàn hơn, và không những cho họ mà cho cả vợ con gia đình họ nữa. Ông dẫn ra tỉ lệ tử vong khi sinh đẻ của những người vợ thợ mỏ, tỷ lệ trẻ tử sản. Ông thuộc lòng tất cả số liệu, tất cả các sự việc.
Nhưng On-Oen không chỉ nói chuyện mà còn biết nghe chuyện. Ông tủm tỉm cười khi En-đru kể lại câu chuyện cái cống trong vụ dịch thương hàn ở Blây-nen-lị Ông rất chăm chú đến ý kiến nói rằng công nhân khâu than dễ mắc bệnh phổi hơn các loại công nhân khác cùng làm việc dưới hầm lò.
Sự có mặt của On-Oen làm cho En-đru háo hức, anh nói về vấn đề này rất hăng saỵ Qua nhiều lần vất vả nghiên cứu xem xét tỉ mỉ, En-đru đã kinh ngạc thấy số người mắc những hình thức ác tính của bệnh phổi chiếm tỉ lệ rất cao trong công nhân mỏ than. Ở Blây-nen-li, nhiều thợ khoan đều kêu với anh họ ho hoặc “viêm tấy phế quản” thực ra đã bị sơ nhiễm lao hoặc lao nặng rồi. Ở đây, anh cũng thấy tình hình như vậy. Anh đã đi đến chỗ đặt dấu hỏi phải chăng có một mối liên quan trực tiếp giữa nghề nghiệp ấy và căn bệnh này. En-đru sôi nổi trình bày:
- Ông hiểu ý tôi chứ? Những người thợ này làm việc suốt ngày giữa bụi, mà ở những mạch cứng là một thứ bụi đá ác hiểm, vì vậy hai lá phổi của họ bị ngột ngạt vì bụi. Tôi nghĩ rằng thứ bụi ấy có thể gây tổn thương được lắm. Thợ khoan vỉ chẳng hạn, loại thợ hít phải thứ bụi đó nhiều nhất, xem ra mắc bệnh này nhiều hơn so với thợ chuyển quặng chẳng hạn. Aáy, có thể hướng đi của tôi là sai. Nhưng tôi thì không nghĩ là sai. Sở dĩ tôi say mê đến vậy, là vì đấy là một hướng nghiên cứu chưa có ai đi. Trong bản danh sách của Bộ lao động quy định những loại bệnh công nghiệp được hưởng tiền trợ cấp, không ghi một thứ bệnh nào thuộc loại này. Cho nên, khi những người thợ mỏ ấy phải nghỉ việc thì họ sẽ không được nhận một xu trợ cấp nào!
Thấy hấp dẫn, On-Oen nhô hẳn người về phía trước, một vẻ linh hoạt trên gương mặt mai mái:
- Chà, bác sĩ Men-sân! Anh nói rất đúng. Từ bao lâu nay, tôi chưa được nghe một điều nào hệ trọng đến vậy.
Hai người say sưa thảo luận vấn đề này. Khi ông thư ký Hội đứng dậy cáo từ ra về thì trời đã khuya. On-Oen xin lỗi đã ở chơi quá lâu. Ông tha thiết thúc giục En-đru phải tiếp tục công cuộc nghiên cứu của anh và hứa sẽ hết sức giúp đỡ bằng mọi khả năng của mình.
Khi cánh cửa ngoài khép lại sau lưng ông, On-Oen đã để lại một ấn tượng ấm áp về một con người chân thành. Và như tại cuộc họp của Hội đồng lần anh được xét nhận vào làm. En-đru nghĩ bụng: “Người này là bạn mình”.

Chương 20

Tin ông thư ký Hội gửi thẻ y tế ở chỗ En-đru lan nhanh khắp khu và có phần nào chặn bớt được đà mất uy tín của người bác sĩ mới.
Ngoài tác dụng vật chất ấy, cả Cơ-ri-xtin lẫn En-đru còn cảm thấy tinh thần dễ chịu hơn nhờ có buổi đến thăm của On-Oen. Cho đến nay, hai vợ chồng hoàn toàn bị đứng ngoài sinh hoạt xã hội ở thị trấn. Tuy Cơ-ri-xtin không bao giờ nói đến, nhưng đã có những lúc khi En-đru thăm bệnh vắng nhà lâu, nàng cảm thấy rất cô đơn, lẻ loi. Vợ các viên chức cao cấp của Công ty thì có ý thức quá rõ về cấp bậc của họ để có thể hạ cố đến chơi với vợ chồng bác bác sĩ phụ tá. Bà vợ bác sĩ Lu-ê-lin hứa hẹn những tình cảm thân thiết, những chuyến đi chơi nho nhỏ kỳ thú bằng xe hơi ra Ca-đíp, nhưng cho đến nay mới chỉ gửi lại tấm danh thiếp của bà vào một hôm Cơ-ri-xtin đi vắng, rồi không bao giờ thấy ló mặt đến nữa. Còn vợ hai bác sĩ Mét-li và Ốc-xbo-râu ở trạm xá khu đông thì thật là tẻ ngắt: bà Mét-li là một phụ nữ tàn tạ, trông như một con thỏ trắng, còn bà Ốc-xbo-râu là một người đàn bà dài ngoẵng, sồn sồn, có thể ngồi nói suốt một giờ về những chuyến công cán ở miền Tây Phi bên cạnh chiếc đồng hồ treo tường mua lại kiểu thời Nhiếp chính. Giữa các bác sĩ phụ tá với nhau hay giữa các bà vợ họ, thực sự xem ra không có gì là cùng chí hướng và cũng không có một sự giao tiếp xã hội nào. Họ sống thờ ơ, cam chịu, và thậm chí còn có một thái độ nhịn nhục đối với thị trấn này.
Một chiều tháng chạp, En-đru đang về nhà bằng con đường tắt chạy dọc theo đỉnh đồi, anh nhận thấy có một người đàn ông trẻ trạc tuổi anh, cao dong dỏng và hơi xương xương, đi về phía anh. En-đru nhận ra ngay Ri-sớt Von. Phản ứng đầu tiên của anh là chuyển sang bên kia đường lánh mặt, nhưng rồi anh lại bực dọc nghĩ: “Tại sao ta phải tránh mặt? Hắn có là ông gì đi nữa thì cũng mặc”.
En-đru nhìn đi chỗ khác khi sắp sửa đi ngang qua Von thì anh bỗng kinh ngạc nghe thấy tiếng gọi tên mình với một giọng thân mật, hơi đùa cợt.
- Chào anh! Thế nào, có phải đúng anh là người đã đẩy Ben Chen-kin phải trở lại làm việc đấy không?
En-đru dừng bước, dè dặt ngẩng đầu lên nhìn dường như muốn bảo: “Thì sao? Tôi làm việc ấy không phải vì ông đâu”. Tuy anh trả lời khá lịch thiệp, song anh tự nhủ sẽ không để cho ai lên mặt với mình, dù cho người đó là con trai Et-Uyn Von. Gia đình Von thực tế là chủ Công ty mỏ E-bơ-re-lọ Họ được hưởng toàn bộ lợi tức của các giếng mỏ trong vùng, họ rất giàu có, chiếm một địa vị riêng biệt, không ai có thể đến gần. Ông bố là Et-Uyn nay đã về nghỉ tại một gia trang gần Bre-cơn nên người con trai duy nhất của ông là Ri-sớt nắm quyền quản lý Công tỵ Ri-sớt mới cưới vợ được ít lâu và đã xây cho mình một tòa nhà lớm tân kỳ trên một khu đất cao nhìn xuống thị trấn.
Mắt nhìn En-đru, tay giật giật hàng ria thưa thớt, Ri-sớt Von nói:
- Bộ mặt lão Ben trông chắc tức cười lắm.
- Tôi không thấy có gì đặc biệt đáng buồn cười.
Von lấy tay che miệng, giấu một cái bĩu môi trước sự kiêu ngạo cứng nhắc của người Xcốt-lân này, rồi nhẹ nhàng nói:
- Hóa ra anh lại là láng giềng gần nhất của vợ chồng tôi đấy. Hai anh chị bây giờ đã ổn định chỗ ăn ở rồi, cô vợ tôi thế nào cũng sẽ lại thăm hai anh chị. Mấy tuần nay, cô ấy còn đang ở Thụy Sĩ.
- Cảm ơn! – En-đru cộc lốc đáp và bước tiếp.
Đến tối, ngồi uống trà với nhau, En-đru kể lại chuyện này cho Cơ-ri-xtin nghe với giọng giễu cợt:
- Hắn có ý định gì thế, em thử nói anh nghe nào? Anh thấy hắn chỉ thèm khẽ gật đầu khi qua mặt Lu-ê-lin ngoài phố. Hay hắn định bụng sẽ xúi bẩy anh đẩy thêm mấy người nữa trở lại làm việc tại các mỏ than khốn kiếp của hắn chăng?
- Anh đừng nghĩ thế, anh En-đru, - Cơ-ri-xtin bác lại – Đó là một cái sai của anh đấy. Anh hay ngờ vực người khác lắm, ngờ vực đến khiếp đi được.
- Anh mà ngờ vực được hắn à? Một kẻ quyền cao chức trọng, tiền bạc như nước, bộ quần áo rõ là con nhà nòi ăn học ở những trường nổi tiếng. “Cô vợ tôi hiện đang nhởn nhơ chơi trên vùng núi An-pơ trong khi các anh chen chúc nhau ở ven đồi Ma- đi, cô ấy sẽ đến thăm hai anh chị đấy nhé”. Hừ, anh đã có thể hình dung ra chị ta dẫn xác đến chỗ chúng mình rồi đấy, em ạ. Mà này, nếu chị ta có đến - En-đru bỗng lớn tiếng – phải chú ý đừng để cho chị ta giở lối kẻ cả ra với em nhé.
Cơ-ri-xtin trả lời với một giọng đanh lại mà En-đru chưa hề bao giờ thấy trong mấy tháng đầu chung sống vừa qua đầy dịu dàng âu yếm:
- Em nghĩ em biết cách cư xử, anh ạ.
Trái với những điều tiên đoán của En-đru, vợ Ri-sớt Von có đến thăm Cơ-ri-xtin và hình như đã ở lại chơi lâu hơn thời gian mà phép xã giao thông thường đòi hỏi. Tối hôm ấy, về nhà, En-đru thấy Cơ-ri-xtin tươi tỉnh, má ửng hồng, với mọi biểu hiện cho thấy nàng vui. Cơ-ri-xtin không chịu trả lời nhiều những câu dò hỏi mỉa mai của En-đru song nàng nhận rằng buổi gặp gỡ rất kết quả. En-đru giễu vợ:
- Anh đoán chừng em phải bày hết các loại bát dĩa bằng bạc, các loại cốc chén thếp vàng của nhà ra. Aùi chà! Lại còn bánh ngọt mua ở hiệu Pe-ri nữa chứ.
- Không. – Nàng từ tốn – Em và khách dùng bánh mì và pha trà bằng ấm đất men nâu.
En-đru nhớn lông mày châm chọc:
- Thế mà chị ta cũng thích thú à?
- Em chắc chị ấy thích.
Sau chuyện này, En-đru cảm thấy trong người có một cái gì lạ lùng, một cảm xúc mà dù anh có cố đi nữa cũng không phân tích nổi. Mười hôm sau, khi vợ Ri-sớt Von gọi dây nói mời Cơ-ri-xtin và En-đru đến ăn tối thì anh sững sờ. Lúc bấy giờ Cơ-ri-xtin đang nướng bánh dưới bếp nên En-đru đã ra trả lời điện thoại.
- Tôi rất tiếc. Tôi e không đến được. Tối nào tôi cũng phải đi khám bệnh đến chín giờ mới xong.
- Nhưng chủ nhật thì chắc chắn không bận chứ? – Người vợ của Ri-sớt Von có giọng nói êm nhẹ đáng yêu – Thế thì mời hai anh chị đến chơi tối chủ nhật tới vậy. Oån thỏa rồi nhé. Chúng tôi chờ hai anh chị đấy nhé.
En-đru chạy bổ xuống gặp Cơ-ri-xtin.
- Những người bạn quý hóa của em mời chúng mình đến ăn tối. Chúng mình không đi được đâu. Anh nắm chắc là tối chủ nhật này anh sẽ có một ca đỡ đẻ.
Đôi mắt Cơ-ri-xtin sáng lên khi nghe nói đến lời mời, tuy nhiên nàng nghiêm nghị lên lớp cho En-đru:
- Nghe em nào, anh Men-sân. Anh phải bỏ cái thói ngốc nghếch ấy đi. Chúng mình nghèo, ai cũng biết. Điều đó có sao đâu. Anh là bác sĩ, mà là một bác sĩ giỏi, còn em là vợ anh. – Vẻ mặt nàng dịu xuống trong chốc lát – Anh nghe em nói đấy chứ? Đúng, điều này có thể làm anh ngạc nhiên, nhưng em đã cất kỹ tờ gia thú của em trong ngăn kéo cuối cùng ở tủ em. Hai vợ chồng họ Von rất giàu, nhưng đó chỉ là một chi tiết nhỏ bên cạnh cái điều họ là những người tử tế, ý nhị và thông minh. Anh yêu, hai chúng mình ở đây thật hạnh phúc, nhưng chúng mình cũng phải có bạn bè chứ. Tại sao chúng mình không bắt thân với họ nếu họ muốn? Anh đừng có hổ thẹn về cái nghèo của chúng mình. Đừng nghĩ đến tiền bạc, địa vị và đủ mọi thứ chuyện nữa, và hãy tập nhìn con người đúng với thực chất của họ.
- Được thôi, được thôi. - En-đru lầu bầu.
Chủ nhật, dưới bề ngoài có vẻ nhu mì, En-đru ngượng nghịu đi cùng với Cơ-ri-xtin đến nhà vợ chồng Von. Chỉ đến khi hai người bước vào một lối đi được chăm sửa đẹp đẽ chạy ven một sân quần vợt đất nện, anh mới khẽ nhấp nháy một bên miệng: “Có lẽ họ không để cho chúng mình vào nhà khi thấy anh không mặc áo đuôi tôm”.
Trái với dự đoán của En-đru, hai vợ chồng được tiếp đón rất niềm nở. Gương mặt xương xương, xấu xí của Von nở nụ cười vồn vã. Tay Von đang cầm một cái lọ bằng bạc mà chẳng hiểu vì lý do gì lắc lắc thật mạnh. Người vợ đón họ một cách mộc mạc, tự nhiên. Có hai người khách khác nữa là giáo sư Che-lít và vợ, đến ở chơi cuối tuần với gia đình Von.
Tay cầm cốc rượu pha đầu tiên trong đời, En-đru nhẩm tính những đồ đạc trong căn phòng trải thảm bằng dài bằng da thú và bày biện những đồ gỗ đẹp kỳ lạ với rất nhiều hoa và sách. Cơ-ri-xtin thì vui vẻ chuyện trò với hai vợ chồng Von và bà Che-lít, một phụ nữ có tuổi, đuôi mắt có những vết nhăn chân chim hóm hỉnh. Cảm thấy lẻ loi và dễ bị mọi người chú ý, En-đru vụng về nhích lại gần Che-lít. Mặc dầu có bộ râu trắng dài rậm, vị giáo sư này đã hể hả nốc cạn đến lần thứ ba ly rượu của mình rồi. Ông tủm tỉm cười nói với En-đru:
- Liệu một vị bác sĩ trẻ tuổi tài năng có chịu vui lòng nghiên cứu xem dầu ô-liu có tác dụng cụ thể gì trong rượu Mác-ti-ni không? Cẩn thận đấy nhé. Tôi xin báo trước là tôi đã có những điều ngờ vực riêng của tôi. Nhưng anh nghĩ thế nào, anh bác sĩ?
- Thế nào à?… - En-đru ấp úng. – Tôi cũng không biết thế nào…
- Ý kiến của tôi là thế này. – Che-lít đem lòng thương hại En-đru, - Đây là một sự thông đồng giữa các chủ quán rượu và những người không mến khách như anh bạn Von của chúng ta đây. Họ lợi dụng định luật Ac-si-mét. - Che-lít nhấp nháy con mắt dưới hàng lông mày đen rậm. – Họ định dùng tác dụng của sự chuyển dịch để mong tiết kiệm được rượu mạnh!
En-đru tự thấy vụng về đến nỗi anh không nhếch nổi miệng cười. Anh không biết cách xã giao và cả đời chưa bao giờ được đặt chân vào một tòa nhà lộng lẫy như thế này. Anh không biết làm gì với cốc rượu đã cạn của mình, với đám tàn ở đầu điếu thuốc, và… thực sự với cả hai bàn tay anh nữa. Anh vui mừng khi mọi người chuyển sang bàn ăn. Nhưng cả ở đây, anh vẫn cảm thấy lúng túng.
Bữa ăn đơn giản nhưng được dọn rất khéo: thoạt đầu là bát nước dùng thật nóng, tiếp đến là món thịt gà với rau trộn dầu giấm, toàn là nõn rau sà lách trắng toát với một hương vị thơm ngon là lạ.
En-đru ngồi cạnh bà chủ nhà. “Bác sĩ Men-sân ạ, chị ấy thật có duyên”. BàVon nhẹ nhàng nói với anh khi hai người cùng ngồi vào ghế. Bà ta là một phụ nữ sang trọng, cao, mảnh dẻ, dáng rất thanh tao, hoàn toàn không xinh đẹp tí nào nhưng có đôi mắt to thông minh và cử chỉ rất tao nhã, tự nhiên. Miệng bà ta hơi xếch ở hai bên và linh hoạt khiến cho nó có một vẻ hóm hỉnh lịch sự.
Bà Von bắt đầu nói chuyện với En-đru về công việc của anh và cho biết chồng bà đã được nghe nói nhiều đến tính cẩn trọng của anh. Bà ta ân cần ép anh kể chuyện về mình, chăm chú hỏi xem anh thấy có thể nâng cao hơn chất lượng công việc khám và chữa bệnh ở trong vùng bằng cách nào không.
- Thật ra, tôi không biết nữa. – En-đru loay hoay thế nào làm rớt cả ra ngoài một ít canh – Tôi cho rằng… tôi mong muốn các phương pháp khoa học được áp dụng nhiều hơn.
Không nói được lời nào về vấn đề anh vốn say mê nhất, vấn đề mà anh đã từng hấp dẫn Cơ-ri-xtin hàng giờ, En-đru ngồi ngay như phỗng dán mắt xuống đĩa thức ăn cho đến khi bà Von quay sang nói chuyện với giáo sư Che-lít ngồi ở phía bên kia bà ta, En-đru mới thấy nhẹ người.
En-đru được biết Che-lít là giáo sư luyện kim ở Ca-đíp, giảng viên cũng về môn này tại trường đại học Luân Đôn và là ủy viên Ban lao động hầm mỏ nổi tiếng. Ông là một người hoạt bát, dí dỏm, nói chuyện bằng cả cơ thể, cả hai bàn tay lẫn bộ râu của ông. Ông biện luận và cười nói oang oang, ầm ĩ, liến thoắng, đồng thời tọng đầy vào bụng không biết bao nhiêu là đồ ăn thức uống, như người lái xe lửa cuống cuồng xúc than đổ vào đầu máy để tăng hơi. Nhưng cách nói chuyện của ông lại rất đậm đà, nó làm cho mọi người ngồi nghe xem chừng rất thích thú.
Tuy vậy, En-đru không chịu thừa nhận là buổi chuyện trò có ý nghĩa. Anh cau có khi câu chuyện chuyển sang vấn đề âm nhạc, nói đến giá trị soạn nhạc Bắc, và khi Che-lít nhảy vọt sang văn học Ngạ Anh bực tức khi nghe bàn đến các tác giả như Tôn-xtôi, Sê-khốp, Tuốc-ghê-nhép, Pu-skin.
Nhảm nhí cả – En-đru giận dữ nghĩ bụng – toàn là những chuyện nhảm nhí vô tích sự. Ông già râu xồm này tưởng mình oai lắm phỏng. Cứ thử để cho ông ta tiến hành một phẫu thuật, ví dụ như mở thanh quản trong một gian bếp nhỏ ở phố Xi-phen xem nào. Chắc ông ta sẽ không giở Pu-skin của ông ta ra ở đấy.
Nhưng Cơ-ri-xtin lại rất vui. Liếc mắt, En-đru thấy nàng mỉm cười với Che-lít, và tham gia câu chuyện chung. Nàng không kênh kiệu, không làm điệu làm bộ mà hết sức tự nhiên. Đôi lần, nàng nói đến hội đồng nhà trường của nàng ở phố Ngân hàng tại Blây-nen-lị En-đru sửng sốt khi thấy nàng đối đáp với giáo sư kia mới giỏi làm sao, đưa ra những ý kiến của nàng một cách mau lẹ và tự nhiên làm sao. Lần đầu tiên En-đru bắt đầu hiểu vợ Ở khía cạnh mới và khác lạ. Anh làu bàu trong bụng: xem ra nàng biết sâu về mấy tay bợm Nga này đấy nhỉ. Kể cũng lạ là nàng không bao giờ nói chuyện với mình về họ! Mấy phút sau, khi thấy Che-lít vỗ nhẹ lên tay Cơ-ri-xtin biểu đồng tình, En-đru lại lẩm bẩm một mình: “Lão già này không giữ yên tay được sao? Lão chẳng đã có vợ của lão ngồi kia là gì?”.
Một hai lần, En-đru bắt gặp con mắt của Cơ-ri-xtin loáng nhìn sang anh để lập một cái cầu truyền cảm thân thiết giữa hai người, và nhiều lần nàng hướng câu chuyện về phía En-đru:
- Thưa giáo sư, nhà tôi rất chú ý đến điều kiện làm việc của công nhân các mỏ than. Anh ấy đã bắt đầu tiến hành một công trình nghiên cứu về vấn đề bụi than.
- Thế à, thế à! - Che-lít ngoảnh sang nhìn En-đru chăm chú.
- Có đúng không anh? – Cơ-ri-xtin khích lệ – Tối hôm kia anh vừa mới kể cho em nghe mà.
- Hừm, không biết. – En-đru càu nhàu. – Có lẽ chẳng có gì nghiêm chỉnh đâu. Tôi chưa có đủ số liệu. Cái bệnh lao phổi này có lẽ cũng chẳng phải do bụi gây ra.
En-đru tự nhiên nổi khùng với chính mình. Biết đâu ông Che-lít này lại chẳng có thể giúp đỡ anh được; tuy không phải anh muốn nhờ vả gì ông ta, nhưng việc ông ta có quan hệ với Ban lao động hầm mỏ có thể là một cơ hội tốt lắm chứ. Rồi, không hiểu vì sao, cơn khùng của anh quay sang chĩa vào Cơ-ri-xtin.
Đến khuya, khi hai vợ chồng đi bộ về nhà, En-đru ghen tức không nói một lời nào. rồi, vẫn lặng thinh, anh đi trước nàng vào buồng ngủ.
Lúc hai vợ chồng thay quần áo thường là lúc nói chuyện cởi mở thân mật với nhau, là lúc, dải quần lòng thòng, tay cầm bàn chải đánh răng, anh dốc hết trong lòng ra những chuyện vặt vãnh trong ngày. Nhưng hôm nay anh lại cố tình tránh mắt nàng.
Khi Cơ-ri-xtin hỏi: “Hôm nay vui đấy chứ, anh?” thì En-đru trả lời rất lịch sự: “Hừ, rất vui!”. Lên giường, En-đru nằm thật sát mép giường, cách xa Cơ-ri-xtin, và khi cảm thấy động tác nhè nhẹ của nàng của nàng xoay sang phía anh thì anh cưỡng lại bằng tiếng ngáy khò khò kéo dài.
Sáng hôm sau, giữa hai người vẫn còn cảm giác khó chịu ấy. En-đru đi làm với vẻ hờn dỗi, ngớ ngẩn, vốn không có ở anh. Khoảng năm giờ chiều, lúc hai vợ chồng cùng ngồi uống trà với nhau thì có tiếng bấm chuông ngoài cửa. Đó là người lái xe của vợ chồng Von mang đến một chồng sách và một bó hoa thủy tiên.
- Bà Von bảo đem đến gửi bà. – Người lái xe mỉm cười, đưa tay lên vành mũ chào rồi ra về.
Cơ-ri-xtin hớn hở, lễ mễ bê chồng sách vào phòng khách. Nàng mừng rỡ reo:
- Anh xem nàu, thật quá tử tế, phải không anh? Bà Von cho em mượn toàn bộ các tác phẩm của Tơ-ro-lớp. Xưa nay, em vẫn ao ước được đọc hết các cuốn sách của tác giả này. Rồi lại còn hoa nữa, những bông hoa đẹp làm sao!
Đứng yên không nhúc nhích, En-đru cười khẩy:
- Đẹp nhỉ! Sách và hoa của bà lớn trên lâu đài! Anh nghĩ có lẽ phải có sách mới giúp em chịu đựng được cuộc sống với anh! Anh quá tẻ nhạt đối với em. Anh không phải là người giỏi nói chuyện như những người xem chừng đã làm cho em vui thích tối quạ Một chữ Nga cắn đôi anh cũng không biết. Anh chỉ là một tay bác sĩ phụ tá quèn thôi.
Mặt Cơ-ri-xtin tái nhợt hẳn đi.
- Anh En-đru! Sao anh lại nói thế được?
- Không đúng thế là gì? Tôi đã nhìn thấy rõ trong lúc tôi giơ mặt đần ra tại bữa ăn khốn kiếp ấy rồi. Tôi có mắt để nhìn chứ. Cô đã chán tôi rồi. Tôi chỉ hợp với việc lội bì bõm trong bùn, lật những tấm khăn bẩn thỉu và tha rận về nhà thôi. Tôi quá cục mịch thô lỗ không xứng với cô bây giờ.
Đôi mắt Cơ-ri-xtin tối sầm lại một cách đáng thương trên gương mặt nhợt nhạt nhưng nàng vẫn bình tĩnh nói:
- Sao anh lại có thể nói vậy được? Chính bởi vì anh là anh nên em mới yêu anh. Em sẽ không bao giờ yêu được một ai khác.
- Có thể là như thế lắm. – En-đru càu nhàu qua kẽ răng rồi bước ra ngoài, đóng sầm cửa lại.
En-đru dằn dỗi trong bếp năm phút, nện chân đi đi lại lại, cắn môi. Rồi, độp một cái, anh chạy như lao về phòng khách, chỗ Cơ-ri-xtin đang đứng, đầu gục xuống đau khổ nhìn chằm chằm ngọn lửa trong lò sưởi. Anh quàng tay ghì chặt nàng và lòng đầy hối hận kêu van:
- Cơ-rít, em yêu của anh! Em, em của anh. Anh biết lỗi rồi. Tha lỗi cho anh, em nhé. Anh có biết nghĩ gì đâu. Anh chỉ là một thằng điên, một đứa ghen tuông ngu ngốc. Anh tôn thờ em mà!
Hai người điên dại ôm ghì lấy nhau. Hương thơm thủy tiên ngào ngạt gian phòng.
- Anh không biết sao, - Cơ-ri-xtin nức nở – không có anh thì em có thể chết được.
Một lúc sau, có Cơ-ri-xtin ngồi sát bên cạnh, má nàng ấp vào má anh, En-đru với tay lấy một quyển sách, bẽn lẽn hỏi:
- Tơ-ro-lớp là ai? Em nói cho anh biết với. Anh dốt quá!

Chương 21

Mùa đông trôi qua, En-đru bây giờ đã có thêm một nguồn động viên trong công cuộc nghiên cứu về bụi mà anh đã bắt đầu kế hoạch khám một cách hệ thống tất cả các công nhân mỏ than trong danh sách khách bệnh của anh. Những buổi tối bên nhau bây giờ còn hạnh phúc hơn cả trước kia. Cơ-ri-xtin chép lại giúp anh những ghi chép của anh khi anh ở trạm xá về muộn. Cơ-ri-xtin ngồi làm việc cạnh một bếp than đỏ hồng: một thuận lợi ở khu này là họ không bao giờ thiếu than giá rẻ. Nhiều khi hai vợ chồng chuyện trò với nhau rất lâu và En-đru đã phải kinh ngạc trước sự hiểu biết rộng rãi của nàng tuy nàng không bao giờ lên mặt tỏ ra thông thái, và anh không ngờ là nàng đã đọc nhiều sách vở đến thế. Ngoài ra, En-đru còn bắt đầu nhận thấy ở nàng một sự linh cảm tế nhị, một thứ trực giác khiến nàng có những nhận xét, những sự đánh giá chính xác kỳ lạ về văn học, âm nhạc, và nhất là về con người.
- Quái nhỉ – En-đru trêu nàng – Bây giờ mình mới bắt đầu hiểu vợ. Khi nào em đã nhồi nhét quá nhiều vào trong cái đầu này thì ta phải nghỉ nửa giờ để đánh pi-kê, và anh nhất định sẽ thắng em. – En-đru và Cơ-ri-xtin học được môn chơi này ở nhà Von.
Ngầy dần dần dài ra, Cơ-ri-xtin bắt tay vào sửa sang khu vườn bỏ hoang mà không bảo cho En-đru biết. Một người ông họ xa của chị giúp việc vốn là một thợ mỏ già về hưu bằng lòng đến giúp Cơ-ri-xtin với tiền công mười pen-ni một giờ. Một chiều tháng ba, lúc đi qua chiếc cầu ọp ẹp, En-đru thấy mấy người đang dọn dẹp bãi vỏ đồ hộp rỉ cạnh con suối. Anh gọi to:
- Ê này, mấy người kia! Làm gì thế? Định không cho tôi câu cá nữa chắc?
Cơ-ri-xtin tinh nghịch đáp lại của nói đùa của chồng:
- Anh cứ chờ đấy rồi sẽ biết.
Mấy tuần sau nàng đã nhổ hết cỏ dại và dọn sạch các lối đi. Lòng suối sạch sẽ, bờ suối được xén đắp gọn ghẽ. Một hòn núi giả làm bằng những tảng đá vương vãi mọc lên ở cuối thung lũng. Giôn Ro-bớt, người làm vườn của gia đình Von, vẫn đến thường xuyên khi thì mang hạt cây, khi thì những gốc cây chiết cành. Cơ-ri-xtin hân hoan khoác tay En-đru dẫn anh đi xem những bông thủy tiên vàng đầu tiên.
Một ngày chủ nhật cuối tháng ba, Đen-ni đến thăm hai vợ chồng En-đru mà không báo trước. Hai người chạy xô ra vồn vập đón Đen-ni, túi bụi trút lên người Đen-ni nỗi vui mừng của họ. Gặp lại vóc người mập mạp, gương mặt đỏ sậm màu nâu này là một niềm vui sướng hiếm có đối với En-đru.
Hai vợ chồng dẫn Đen-ni đi xem khắp nơi trong nhà, dọn ra những thức ăn ngon nhất, đẩy Đen-ni ngồi vào chiếc ghế êm nhất, rồi háo hức hỏi chuyện. Đen-ni kể:
- Ông Pây-giơ không còn nữa. Ông cụ tội nghiệp mất cách đây một tháng. Lại bị xuất huyết. Thế mà tốt, - Đen-ni rít mấy hơi thuốc, vẻ nhạo báng quen thuộc ánh lên trong con mắt, - Mụ Blốt- đoen và ông bạn Rít của anh xem chừng đã quyết định ăn ở với nhau.
- Một đám cưới vàng ngay từ đầu. – En-đru nói với giọng chua chát ít thấy – Tội nghiệp cho ông Et-Uất.
- Ông Pây-giơ là một người tốt, một bác sĩ đa khoa già và giỏi. – Đen-ni trầm ngâm – Anh đã biết là tôi vô cùng căm ghét cái danh hiệu bác sĩ đa khoa và tất cả những gì mà nó tượng trưng. Nhưng ông Pây-giơ thì rất xứng đáng với danh hiệu ấy.
Họ im lặng nghĩ đến Et-Uất Pây-giơ, người bác sĩ già đã mơ ước đến miền Ca-pri nắng vàng rực rỡ và ríu rít các loài chim trong suốt những năm dài lăn lộn vất vả giữa những bãi xỉ than cứt sắt ở Blây-nen-li.
- Còn anh thì sao, Phi-líp?
- Ồ, tôi không biết nữa! Tôi không thể ngồi yên được một chỗ – Đen-ni nhếch miệng cười cay đắng. – Blây-nen-li không còn như trước từ ngày hai anh chị ra đi. Có lẽ tôi phải đi một chuyến ra nước ngoài, đến bất kỳ một nơi nào đó, làm thầy thuốc trên tàu biển, có thể lắm, nếu có một tàu chở hàng tồi tàn nào đó bằng lòng nhận tôi.
En-đru không nói gì, lại một lần nữa anh đau lòng khi nghĩ đến con người thông minh này, một người bác sĩ phẫu thuật thực sự có tài năng, đang cố tình làm hỏng đời mình, như thể cố ý tự dày vò mình. Nhưng có thực là Đen-ni tự làm hỏng đời anh không? Cơ-ri-xtin và En-đru đã nói chuyện với nhau về Đen-ni, cố tìm hiểu điều bí ẩn trong cuộc đời anh. Hai người được biết lờ mờ là Đen-ni đã kết hôn với một người phụ nữ có một vị trí xã hội cao hơn anh, người ấy đã cố bắt ép anh phải tuân theo những lề thói và những đòi hỏi của những khách bệnh ở một vùng nông thôn, một nơi không hy vọng gì làm việc đủ bốn ngày một tuần nếu ba ngày kia không bỏ vào rừng đi săn. Sau năm năm cố gắng của Đen-ni, người đàn bà kia đã đền công anh bằng cách nhẹ nhàng bỏ rơi anh để đi với một người khác. Không có gì lạ là Đen-ni tìm đến những nới heo hút, khinh bỉ các thói đời và căm ghét nếp sống chính thống của xã hội. Có thể một ngày nào đó rồi anh cũng sẽ trở lại với cuộc sống văn minh.
Chủ khách hàn huyên suốt chiều, và Đen-ni nán lại mãi đến chuyến tàu cuối cùng trong ngày mới ra về. Đen-ni rất chăm chú nghe En-đru kể về điều kiện làm việc của các bác sĩ tại E-bơ-re-lọ Khi En-đru căm phẫn kể đến chuyện Lu-ê-lin đòi các bác sĩ phụ tá phải trích phần lương của mình nộp cho ông ta thì Đen-ni nói với một nụ cười kỳ quặc:
- Tôi thấy anh không thể trú chân ở đây được lâu đâu!
Đen-ni đi rồi, theo ngày tháng En-đru dần dần nhận thấy có một lỗ hổng, một sự trống rỗng thế nào đấy trong công việc của mình. Ở Blây-nen-li, có Đen-ni bên cạnh, En-đru bao giờ cũng cảm thấy có một sự gắn bó chúng giữa hai người, có một mục đích rõ rệt mà hai người cùng theo đuổi. Nhưng ở E-bơ-re-lo, En-đru không thấy có sự gắn bó ấy, không thấy các bác sĩ đồng nghiệp của anh theo đuổi một mục đích như anh.
Bác sĩ Ơ-cớt cùng làm việc với En-đru tại trạm xá khu tây, tuy tính tình nóng nảy, nhưng là một người tử tế. Chỉ phải cái ông đã già rồi, ông làm việc có phần nào như cái máy quen theo nếp cũ và hoàn toàn không có sáng tạo. Tuy kinh nghiệm lâu năm khiến ông có thể, như lời ông nói, đánh hơi thấy bệnh viêm phổi ngay khi “thò mũi” vào phòng người bệnh, tuy ông buộc nẹp xương hoặc bó bột rất khéo tay, tuy ông là người có áp dụng cách điều trị nhọt đầu đinh theo kiểu chéo góc và thỉnh thoảng thích thú tỏ ra mình cũng có thể tiến hành vài phẫu thuật nhỏ đấy, song trên nhiều phương diện ông vô cùng lạc hậu. Dưới con mắt En-đru, ông hoàn toàn đúng kiểu bác sĩ gia đình già trung hậu, như lời Đen-ni nói, một kiểu bác sĩ khôn ngoan, cần cù, từng trải, đa cảm đối với bệnh nhân cũng như đối với mọi người, hai mươi năm nay chưa hề giở một quyển sách y học ra và vì lạc hậu mà gần trở thành nguy hiểm. En-đru bao giờ cũng muốn khơi chuyện tranh luận với Ơ-cớt, nhưng ông bác sĩ già không có mấy thời giờ nói chuyện nghề nghiệp. Xong công việc hàng ngày, ông húp bát súp đóng hộp –súp cà chua là thứ ông thứ nhất – lấy giấy ráp đánh bóng cây đàn vĩ cầm mới làm, ngắm nghía mấy thứ đồ sứ cổ, rồi vù ra câu lạc bộ Tam điểm chơi vài ván cờ và hút thuốc.
Hai bác sĩ phụ tá ở trạm xá khu đông cũng chẳng hơn gì. Người nhiều tuổi nhất là bác sĩ Mét-li, tuổi khoảng gần năm mươi, gương mặt thông minh nhạy cảm nhưng phải cái gần như điếc đặc. Không bị bệnh điếc đó thì Cha-lơ Mét-li lẽ ra có thể tiến xa hơn nhiều chứ không phải chỉ làm bác sĩ phụ tá ở vùng mỏ này. Giống En-đru, Mét-li chủ yếu là bác sĩ nội khoa. Ông chẩn đoán rất giỏi. Nhưng khi người bệnh kể bệnh với ông thì ông chẳng nghe được câu gì. Cố nhiên, ông phải nhìn môi người ta mà đoán ý. Nhưng ông lại rụt rè, vì nhiều khi ông phạm phải những sai lầm tức cười. Thật là đau lònng khi nhìn đôi mắt đầy ông lo lắng dán chặt vào đôi môi mấp máy của người tiếp chuyện ông với một vẻ dò hỏi tuyệt vọng. Vì ông sợ mắc phải một sự nhầm lẫn nghiêm trọng nên cho thứ thuốc nào bao giờ ông cũng chỉ kê liều lượng tối thiểu. Cuộc sống của ông không được dư dật vì ông phải lo toan tốn kém nhiều với một gia đình đông con. Giống người vợ đã tàn tạ của ông, bác sĩ Mét-li trở thành một người khép nép, vẻ bi đát lạ lùng, lúc nào cũng sợ Lu-ê-lin, sợ Hội đồng và luôn luôn phấp phỏng sợ bị đột ngột sa thải.
Người phụ tá thứ hai là bác sĩ Oác-xbo-râu, tính tình khác hẳn Mét-li và En-đru không ưa cho lắm. Oác-xbo-râu là một gã to bệu, ngón tay như quả chuối mắn và thân mật một cách ầm ĩ. En-đru nhiều khi nghĩ rằng nếu có thêm một ít nghị lực thì Oác-xbo-râu có thể trở thành một tay viết sách kiếm tiền cừ khôi. Nhưng chính lại là gã Oác-xbo-râu ấy đi cùng với vợ chơi đàn hơi, hàng tuần cứ đến chiều thứ bảy là kéo nhau sang thị trấn Phơn-li bên cạnh – sự giao tiếp xã hội không cho phép Oác-xbo-râu xuất đầu lộ diện ở E-bơ-re-lo – đến đó, Oác-xbo-râu dựng lên ngoài chợ một cái bục nhỏ dải thảm và tổ chức một buổi giảng đạo ngoài trời. Oác-xbo-râu làm người truyền giáo. Là người duy tâm, là người tin có một sức mạnh tối cao an bài mọi việc trong cuộc sống, En-đru có thể đã khâm phục sự nhiệt thành này. Nhưng than ôi, Oác-xbo-râu lại đa sầu đa cảm đáng sợ. Gã có thể bỗng dưng òa khóc và cầu kinh vào những lúc khó ai ngờ tới. Có lần, gặp phải một ca đẻ khó, cố gắng hết sức mà vẫn không xong, Oác-xbo-râu bèn quỳ sụp xuống cạnh giường sản phụ lầm rầm cầu Chúa ban phép màu cho người đàn bà khốn khổ nọ. Vốn ghét Oác-xbo-râu, Ơ-cớt đã kể lại cho En-đru nghe câu chuyện đó bởi vì chính Ơ-cớt là người tình cờ đi qua đã vội vã đi cả giày nhảy lên giường dùng cái cặp thai lấy thai nhi ra.
Cứ nghĩ đến các bác sĩ đồng nghiệp của mình và cái chế độ trong đó họ làm việc, En-đru càng muốn kéo họ lại với nhau. Hiện nay, giữa những người ấy không có tình đoàn kết, không có ý thức hợp tác, và chẳng có mấy tình bằng hữu. Họ thực sự chống đối nhau theo lề thói cạnh tranh thông thường ở khắp nơi trong nghề nghiệp này, mỗi người cố dành cho mình được càng nhiều khách bệnh bao nhiêu càng tốt. Kết quả thường là ngờ vực nhau, hiềm khách với nhau. Chẳng hạn, một hôm En-đru thấy có một bệnh nhân của Oác-xbo-râu chuyển thẻ y tế sang chỗ Ơ-cớt, ông này cầm lấy lọ thuốc uống dở từ tay người bệnh, mở nút đưa lên mũi ngửi khinh bỉ rồi oang oang:
- A, đây là cái thứ mà Oác-xbo-râu đã cho ông uống đấy phải không? Bỏ mẹ thật, hắn ta từ từ đầu độc ông đấy!
Trong khi đó, trước cảnh khích bác thù ghét nhau này, bác sĩ Lu-ê-lin cứ thản nhiên thu về mình một phần tiền lương hàng tháng của mỗi bác sĩ phụ tá. En-đru rất căm tức, anh muốn lập ra một nề nếp khác hẳn, muốn xây dựng một mối thông cảm mới tốt hơn làm cho các bác sĩ phụ tá sát cánh lại với nhau và không chịu nộp tiền cho Lu-ê-lin nữa. Nhưng những khó khăn mắc mớ của chính anh, ý thức tự biết mình còn là kẻ mới lạ Ở nơi này và nhất là những sai lầm anh đã phạm phải hồi đầu tại khu anh khiến En-đru phải dè dặt.
Mãi cho đến khi En-đru có dịp quen với Côn Bâu-lân anh mới quyết định tiến hành mưu đồ lớn ấy.

Chương 22

Một ngày đầu tháng tư, En-đru phát hiện thấy anh có một chiếc răng hàm sâu, nên một buổi chiều tuần sau, anh tìm đến người nha sĩ của Hội. Anh chưa gặp Bâu-lân bao giờ nên không biết giờ giấc khám bệnh của anh tạ Đến dãy phố có phòng nha khoa nhỏ bé của Bâu-lân, En-đru thấy cửa đóng im ỉm, bên ngoài treo một tấm bảng viết bằng mực đỏ: “Bận đi nhổ răng. Trường hợp khẩn cấp, đến tìm tại nhà”.
Suy nghĩ giây lát, En-đru quyết định là đã đến đây rồi thì ít ra anh cũng có thể đến nhà anh ta để hẹn chữa, vì vậy anh hỏi thăm đường một đứa trong đám trẻ con lảng vảng ngoải cửa hiệu kem của thung lũng rồi tìm đến nhà Bâu-lân.
Nhà Bâu-lân là một ngôi nhà nhỏ, đứng hơi tách biệt, ở phía trên rìa khu đông của thị trấn. En-đru bước vào lối đi bẩn thỉu dẫn đến cửa ngoài đã nghe thấy tiếng búa nện chan chát. Nhìn qua chiếc cửa mở rộng toang của một túp nhà gỗ xiên vẹo nằm về một mé khu nhà, En-đru thấy một người cao lớn khỏe mạnh, tóc hung, tay áo sắn cao, đang dùng búa nện vào thân hình một chiếc xe hơi tơi tả. Cùng lúc ấy, người kia nhìn thấy En-đru và nói:
- Chào ông!
- Chào ông. – En-đru đáp lại, hơi dè dặt.
- Ông cần gì?
- Tôi muốn gặp ông nha sĩ. Tôi là bác sĩ Men-sân.
- Mời vào. – Người kia vung vẩy chiếc búa mời.
Người ấy là Côn Bâu-lân.
En-đru bước vào gian nhà gỗ, dưới đất ngổn ngang những mảnh tháo rời của một xe hơi cổ lỗ không thể tưởng tượng được. Ở giữa, đặt trên mấy thùng gỗ đựng trứng là khung xe rõ ràng đã bị cưa làm đôi.
- Thế này là nhổ răng à?
- Đúng. – Bâu-lân gật đầu – Khi tôi chán ở phòng nha khoa thì tôi nhảy về nhà xe của tôi làm việc tí chút cho chiếc xe hơi của tôi.
Ngoài giọng địa phương nặng chình chịch, Bâu-lân dùng từ “nhà xe” để chỉ túp nhà xiêu vẹo và “xe hơi” để chỉ chiếc xe đã nát vụn này với giọng kiêu hãnh rõ rệt. Bâu-lân nói tiếp:
- Đố ông tưởng tượng nổi tôi hiện đang làm gì trừ phi ông có khiếu về cơ khí như tôi. Tôi kiếm được chiếc xe xinh xinh này cách đây năm năm, và khi tôi mang nó về, nó đã sống được ba năm rồi. Nhìn nó trần trụi thế này, ông không tin đâu, nhưng đúng là nó chạy nhanh như thỏ. Chỉ phải chiếc xe bé quá, ông Men-sân ạ, nó bé quá so với gia đình tôi hiện naỵ Vì vậy, tôi đang kéo dài nó ra. Ông thấy đấy, tôi cưa nó làm hai, đúng ở giữa, rồi tôi nối vào chỗ đó một đoạn dài trên hai bệ. Ông Men-sân ạ, khi nào xong xuôi ông sẽ thấy – Bâu-lân với tay lấy chiếc áo. – Nó sẽ đủ dài để có thể chở cả một trung đoàn. Thôi bây giờ, ông lại phòng khám với tôi, tôi sẽ gắn lại cho ông.
Phòng nha khoa bừa bãi gần như nhà xe, và phải thú nhận là bẩn cũng không kém. Cân Bâu-lân thì vừa bịt chỗ sâu ở răng En-đru, vừa nói chuyện luôn miệng. Bâu-lân nói nhiều và nói hăng đến nỗi đám râu xồm xoàm hung hung của anh ta luôn lấm tấm nước bọt. Mớ tóc màu hạt dẻ của Bâu-lân đáng phải cắt từ lâu rồi, lòa xòa cả vào mắt En-đru khi Bâu-lân cúi xuống nhét vào răng anh cái hợp chất keo mà Bâu-lân chẳng thèm đi rửa tay: đối với anh ta, đó không phải là điều quan trọng.
Côn Bâu-lân là một người vô tâm vô tính, bừa bãi, sôi nổi, tốt bụng và hào hiệp. Càng hiểu Bâu-lân En-đru càng bị tính tình hài hước, hóm hỉnh, mộc mạc chân thành, sôi nổi và hoang tàn của Bâu-lân lôi cuốn. Bâu-lân đến E-bơ-re-lo đã được sáu năm, nhưng anh chưa để dành được một đồng xu nào. Thế nhưng Bâu-lân được hưởng nhiều cái khoái của cuộc đời. Anh say mê máy móc, lúc nào cũng loay hoay chế tạo cái này cái khác và sùng bái chiếc xe hơi của mình. Riêng cái việc Bâu-lbaá có một chiếc xe hơi cũng đã là một trò cười rồi. Nhưng Bâu-lân lại thích các trò cười, ngay cả những khi trò cười ấy lấy chính anh ra mà riễu. Bâu-lân kể với En-đru là một hôm, anh được mời đến nhổ một cái răng hàm sâu của một nhân vật quan trọng trong Hội đồng, Bâu-lân đến nhà bệnh nhân tưởng đã đem theo trong túi chiếc kim nhổ răng. Đến khi vào việc anh mới nhận ra mình đang nhổ răng bằng một cái mỏ lết sáu in-sơ.
Răng hàn xong, Bâu-lân vứt dụng cụ vào một lọ mứt đựng thuốc sát trùng Li-xơn – Bâu-lân quan niệm một cách nhẹ nhàng sát trùng là như vậy – rồi mới En-đru về nhà uống trà với mình. Bâu-lân niềm nở lôi kéo:
- Mời anh đến chỗ tôi. Anh phải làm quen với gia đình tôi, làm quen vào giờ này là đúng lúc đấy. Năm giờ…
Hai người về đến nơi thì quả đúng vào lúc gia đình Bâu-lân đang dùng trà, nhưng có lẽ là cả nhà đã quá quen với những thói kỳ quặc của Bâu-lân rồi nên không ai lấy làm ngạc nhiên khi thấy anh dẫn về một người khách lạ. Trong gian phòng ấm áp và bừa bãi, vợ Bâu-lân ngồi ở đầu bàn đang cho con bú. Bên cạnh là cô con gái lớn Me-Ơ-ri, mười lăm tuổi, trầm lặng và rụt rè. Bâu-lân giới thiệu cô là người độc nhất trong nhà có mái tóc đen và là đứa con cưng của bố. Làm công cho Giâu La-kin, người viết sách dưới phố, cô đã kiếm được một đồng lương kha khá. Bên cạnh Me-Ơ-ri là Te-rân-xơ, mười hai tuổi, rồi đến ba đứa trẻ nữa, ngồi bò ngổn ngang vè kêu gào ầm ĩ để bố chúng để mắt đến.
Có lẽ chỉ trừ có cô Me-Ơ-ri là rụt rè, nghiêm nghị, còn thì trong gia đình là cả một bầu không khí vui nhộn làm En-đru rất thích. Bản thân gian phòng cũng mang một màu sắc rực rỡ. Phía trên lò sưởi, dưới bức ảnh màu giáo hoàng Pi 10 có vẽ một cành cọ, là những mảnh tã lót đang phơi. Lồng chim bạch yến không được cọ rửa nhưng ríu rít tiếng chim hót, được đặt trên chạn bát, cạnh cái nịt ngực của chị Bâu-lân và một túi bánh quy cho trẻ con bóc dở. Trên mặt tủ ngăn kéo là sáu chai bia nâu vừa mua về và cả chiếc áo của Te-rân-xơ nữa. Ở góc nhà chất đống những đồ chơi gãy hỏng, giày cũ, một chiếc giày trượt han rỉ, một cái dù Nhật Bản, hai quyển kinh rách bươm và một số tạp chí ảnh cho trẻ em.
Nhưng khi ngồi uống trà, người thu hút sự chú ý của En-đru nhiều nhất lại là vợ Bâu-lân. Xanh xao, vẻ mơ màng, thản nhiên như không, chỉ ngồi lặng lẽ, uống hết chén này đến chén khác một thứ trà nóng rất đặc trong khi mấy đứa con nhơ nhỡ cãi cọ nhau ầm ĩ ở xung quanh còn đứa bé nhất thì đang đàng hoàng bòn rút chất dinh dưỡng từ một nguồn cung cấp dồi dào. Chị cười tủm tỉm và gật gật đầu, cắt bánh mì cho bọn trẻ, tự rót trà rồi uống và cho con bú, hoàn toàn với một vẻ lơ đãng, bình thản như thể bao nhiêu năm trời trong cảnh ồn ào, bụi bậm và tồi tàn cuối cùng đã đưa chị vào một cõi sống tưởng tượng cao siêu làm một chỗ cách biệt cho chị ẩn náu.
En-đru suýt nữa thì đánh đổ chén trà khi chị gọi tên anh mà mắt vẫn nhìn đi đâu đâu qua đầu En-đru, giọng dịu dàng xin lỗi:
- Anh Men-sân, tôi đã nịnh mấy lần đến thăm chị nhà, nhưng bận quá.
Côn Bâu-lân cười ré:
- Lạy Chúa! Bận gì đâu! Vì không có quần áo mới đấy thôi. Ý nhà tôi định nói thế. Tôi đã để dành được đủ tiền rồi, nhưng quái quỷ làm sao, không con Te-rân-xơ thì một thằng nhóc nào đó lại cần có giày. Thôi được, mẹ nó ạ, đợi tôi kéo dài xong chiếc xe đã, tôi sẽ đưa nó đi chơi đàng hoàng. Anh Men-sân ạ, tiền nong của chúng tôi chỉ vừa xoẳn chi tiêu. Nhờ Trời, chúng tôi có khá đủ thứ ngồi nhét vào bụng, nhưng về khoản ăn mặc đôi khi cũng phải tiết kiệm. Những tay ở Hội đồng không hào phóng gì cho lắm, với lại đương nhiên ông chánh còn lấy phần của ông ấy nữa.
- Ai cở – En-đru kinh ngạc hỏi.
- Lu-ê-lin chứ còn ai nữa. Lão ta lấy của tôi một phần năm lương, cũng như anh thôi.
- Ông ấy lấy vì cớ gì mới được chứ?
- Uùi dào! Thỉnh thoảng lão ta khám cho tôi một, hai người bệnh. Trong sáu năm qua lão ta cắt bỏ hộ tôi được hai cái nang chân răng. Rồi lão ta lại làm chuyên viên X quang khi cần chiếu điện. Thật là chó má. – Bọn trẻ đã chạy cả xuống bếp chơi rồi nên Bâu-lân có thể nói năng thoải mái – cả lão ta lẫn cái phòng khách lớn hào nhoáng của lão. Tôi xin kể cho anh nghe chuyện này, anh Men-sân ạ: một hôm, tôi đang leo dốc Ma- đi trên chiếc xe nhỏ xíu của tôi theo sau chiếc xe của lão, tôi bỗng nảy ra ý nghĩ dận thêm gạ Cha chả! Giá mà anh được thấy bộ mặt của lão khi tôi cho lão ăn bụi!
- Này, anh Bâu-lân - En-đru nổi cơn bực – cái chuyện Lu-ê-lin khấu tiền là một thứ thuế chướng lắm. Tại sao ta không chống lại?
- Hả?
- Tại sao ta không chống lại? – En-đru nhắc lại, giọng to hơn. Anh đã thấy máu bừng lên mặt – Thật là hết sức bất công. Chúng ta ở đây phải vất vả, nhọc nhằn kiếm sống… Này, anh Bâu-lân, anh chính là người tôi đang muốn tìm. Anh có ủng hộ tôi trong việc này không? Chúng ta sẽ bắt liên lạc với các bác sĩ phụ tá khác. Hợp sức lại với nhau thành một hành động thống nhất mạnh mẽ…
Mắt Bâu-lân dần dần sáng lên.
- Anh muốn nói là anh định chống lại Lu-ê-lin hả?
- Đúng.
Côn Bâu-lân xúc động chìa tay ra với En-đru, trịnh trọng:
- Men-sân, bạn ơi. Hai ta nhất trí với nhau ngay từ đầu.
En-đru chạy bổ về nhà gặp Cơ-ri-xtin, lòng háo hức và khao khát đấu tranh.
- Cơ-rít, em. Anh gặp được một người bạn rất quý. Một nha sĩ, tóc đỏ quạch, điên rồ hết chỗ nói… ừ, đúng thế, giống hệt anh, anh biết trước là em sẽ bảo vậy. Nhưng hãy nghe này, em của anh, các anh sẽ bắt đầu một cuộc cách mạng. Mẹ kiếp, giá mà lão già Lu-ê-lin biết được chuyện gì sẽ đến với lão!
En-đru không đợi Cơ-ri-xtin nhắc nhở mới hành động thận trọng. Anh quyết định việc gì cũng phải cân nhắc tính toán trước sau. Vì vậy, hôm sau, anh bắt đầu bằng cách gọi dây nói đến On-Oen.
Ông thư ký Hội tỏ ra quan tâm đến vấn đề này và có ý kiến dứt khoát. Ông bảo với En-đru đây là một sự thỏa thuận tự nguyện giữa bác sĩ trưởng với các bác sĩ phụ tá. Vì vậy, vấn đề này hoàn toàn nằm ngoài thẩm quyền quyết định của Hội đồng.
- Bác sĩ Men-sân, anh hiểu chứ? Bác sĩ Lu-ê-lin là một người rất tài giỏi. Chúng tôi mừng có được ông ấy. Nhưng ông ta đã được Hội trả lương rất khá để làm bác sĩ trưởng cho Hội chúng tôi rồi. Nếu các bác sĩ phụ tá cho rằng ông ta cần được hưởng thêm thì…
- Có cho khối đi ấy. – En-đru nghĩ.
Hài lòng, En-đru gọi dây nói cho Oác-xbo-râu và Mét-lị Cả hai người này cùng nhận lời đến nhà anh ngay tối hôm naỵ Ơ-cớt và Bâu-lân cũng hứa sẽ đến. Qua những lần nói chuyện trước, En-đru biết trong tất cả bảy người ấy người nào cũng tức khi bị mất đi một phần năm tiền lương. Tập hợp được họ lại cả với nhau thì việc này coi như nắm chắc trong tay.
Bước kế tiếp là đến nói với Lu-ê-lin. En-đru tính rằng không báo trước cho ông ta biết thì có vẻ là mình làm lén lút. Chiều hôm ấy, En-đru có mặt tại bệnh viện để gây mệ Nhìn Lu-ê-lin hoàn thành một ca mổ ruột thừa dài và phức tạp, En-đru không khỏi khâm phục. Nhận xét của On-Oen hoàn toàn đúng. Lu-ê-lin khéo tay vô cùng. Không những khéo tay mà còn tài giỏi nhiều mặt. Trường hợp ngoại lệ này, trường hợp có một không hai này, càng chứng tỏ nhận định chung là đúng - Đen-ni sẽ nói như vậy. không có gì làm ông ta lúng túng, không có gì làm ông ta bất ngờ. Từ mọi vấn đề hành chính về y tế, mọi điều lệ mà ông thuộc lòng đến những kỹ thuật quang mới mẻ nhất, và tất cả các loại nhiệm vụ nhiều mặt nhiều vẻ của ông, Lu-ê-lin bao giờ cũng thành thạo, sẵn sàng và bình tĩnh.
Ca mổ xong, trong lúc Lu-ê-lin rửa tay, En-đru tiến lại gần ông, nhẹ nhàng cởi áo bỏ áo choàng của mình.
- Bác sĩ Lu-ê-lin, xin ông miễn thứ, tôi không khỏi có nhận xét về cách ông cắt bỏ chỗ viêm vừa rồi, thật tuyệt đẹp.
Nước da xỉn của Lu-ê-lin ửng đỏ hài lòng. Mặt nở nang, ông niềm nở:
- Rất sung sướng được anh cho nhận xét như vậy, anh Men-sân ạ. Nhân đây cũng phải nói là anh tiến bộ rất nhiều trng việc gây mê.
- Đâu có, đâu có, tôi sẽ không bao giờ giỏi việc ấy đâu.
Hai người cùng lặng thinh một lúc, Lu-ê-lin tiếp tục lặng lẽ sát xà phòng vào taỵ En-đru đứng cạnh lúng túng hắng giọng. Bây giờ đến lúc nói ra thì anh hầu như nghẹn lời. Mãi sau, anh mới cố nói được.
- Bác sĩ Lu-ê-lin. Tôi thấy nên nói trước để ông haỵ Tất cả các bác sĩ phụ tá chúng tôi đều cho rằng nộp một phần tiền lương của chúng tôi cho ông là không phải. Đây là một vấn đề khó nói, nhưng tôi… tôi xin đề nghị bãi bỏ việc ấy. Chúng tôi sẽ họp với nhau ở nhà tôi tối naỵ Tôi muốn báo để ông biết trước ngay từ bây giờ hơn là để sau này mới nói… Tôi… tôi muốn ông nghĩ rằng ít ra tôi cũng đã xử sự chính trực trong vấn đề này.
Không để cho Lu-ê-lin kịp trả lời, và cũng không nhìn vào mặt ông ta, En-đru quay người bỏ đi ngaỵ Anh nói thật vụng về! Nhưng dù sao mặc lòng, thế là đã nói rồi. Khi họ gửi tối hậu thư đến ông ta, Lu-ê-lin sẽ không thể gán cho anh là đánh trộm ông ta được.
Cuộc họp ở nhà En-đru được ấn định vào chín giờ tối. En-đru đem ra mấy chai bia và bảo Cơ-ri-xtin chuẩn bị một ít bánh mì cặp thịt. Sửa soạn xong, Cơ-ri-xtin mặc áo đến chơi nhà vợ chồng Von độ một tiếng. Một lát sau các bác sĩ kia lục tục đến. Đầu tiên là Bâu-lân, sau đến Ơ-cớt; Oác-xbo-râu và Mét-li đến cùng với nhau.
Trong phòng khách, vừa rót bia vừa mời bánh mì thịt, En-đru cố tìm cách tạo ra một không khí thân mật. Vì hầu như có ác cảm với Oác-xbo-râu nên En-đru nói với ông này trước nhất:
- Xin mời, ông Oác-xbo-râu! Dưới hầm còn nhiều lắm.
Giọng nhà truyền giáo lạnh như tiền:
- Cảm ơn, bác sĩ Men-sân. Tôi không đụng đến rượu dưới bất kỳ hình thức nào. Nó trái với các nguyên tắc của tôi.
- Lạy Chúa! – Bâu-lân thốt lên, râu dính đầy bọt bia.
Ngay từ đầu đã có triệu chứng không tốt lành. Mét-li nhai bánh, mắt lơ láo cảnh giác, gương mặt đượm vẻ lo lắng của người điếc. Bia đã làm tăng bản tính ngù ngờ và hung hăng của Ơ-cớt lên rồi. Nhìn chằm chằm vào Oác-xbo-râu mấy phút, Ơ-cớt bỗng bật nói:
- Nay có dịp gặp mặt ông, thưa bác sĩ Oác-xbo-râu, có lẽ ông có thể vui lòng giải thích cho biết tại sao Tiuđơ E-vân ở số 7 phố Glin lại chuyển từ danh sách của tôi sang danh sách của ông.
- Tôi không nhớ, - Oác-xbo-râu chụm các đầu ngón tay lại với nhau, giữ vẻ lơ đãng.
- Nhưng tôi thì tôi nhớ - Ơ-cớt hùng hổ – Đó là một trong những trường hợp ngài nẫng tay trên của tôi đấy ạ, thưa ngài giáo sĩ y khoa! Hơn nữa…
En-đru hoảng hốt kêu lên:
- Nào các vị. Xin các vị nào. Làm sao chúng ta có thể làm được việc gì nếu chúng ta cứ cãi cọ với nhau thế này. Xin các vị nhớ đến mục đích cuộc họp mặt hôm nay ở đây cho.
- Chúng ta đến đây làm gì nhỉ? - Oác-xbo-râu hỏi, giọng yếu ớt – Lẽ ra bây giờ là lúc tôi phải đến thăm một người bệnh.
Đứng trước lò sưởi, vẻ nghiêm trang và căng thẳng, En-đru đi ngay vào vấn đề đang có nguy cơ hỏng bét. Anh hít một hơi dài rồi nói:
- Thưa các vị, vấn đề là thế này. Tôi là người ít tuổi nhất ở đây và tôi vào nghề y chưa được bao lâu, mong các vị miễn chấp chọ Có lẽ, chính vì là kẻ mới đến nên tôi nhìn các sự việc với con mắt mới, những sự việc mà các vị đã để vậy quá lâu rồi. Trước hết, tôi thấy tổ chức của chúng ta ở đây tồi tệ hết sức. Chúng ta loay hoay, vất vả đi theo những phương pháp cổ lỗ chẳng khác gì những thầy thuốc tầm thường quê mùa đánh lộn nhau chứ không phải là những thành viên trong cùng một đoàn thể y học có những điều kiện tuyệt vời để làm việc cùng với nhau. Tôi gặp người bác sĩ nào cũng thấy người ấy nguyền rủa cái nghề này như thân trâu ngựa. Ai cũng bảo mình phải làm quần quật suốt ngày, lúc nào cũng phải co cẳng lên mà chạy, không được một phút nào riêng cho mình, không có thì giờ để ăn bữa, lúc nào cũng bị gọi đến bên người bệnh. Tại sao vậy? Đó là vì người ta không tìm cách tổ chức lại nghề nghiệp của chúng ta. Tôi chỉ xin dẫn ra một ví dụ về điều tôi muốn nói, tuy tôi có thể cung cấp cho các vị hàng chục ví dụ. Thăm bệnh ban đêm chẳng hạn! Các vị đều biết rằng, tối đến, lên giường ngủ là chúng ta nơm nớp sợ bị đánh thức dậy để đi thăm bệnh giữa ban đêm. Chúng ta ngủ không ngon vì phấp phỏng mình có thể bị gọi dậy đi thăm bệnh. Giả sử chúng ta biết chắc là chúng ta sẽ không bị ai gọi dậy nữa. Giả sử chúng ta bước đầu lập ra một chế độ hợp tác cho việc thăm bệnh ban đêm xem nào. Mỗi bác sĩ chịu trách nhiệm về mọi trường hợp cần thăm bệnh đêm trong một tuần, rồi đến lượt người khác, và mình sẽ được miễn khám bệnh đêm trong mấy tuần còn lại của tháng đó. Thế có phải là hay không? Các vị nghĩ xem, các vị sẽ được tỉnh táo trong cả ngày làm việc…
En-đru dừng lại, quan sát vẻ mặt nhớn nhác của họ.
Ơ-cớt cắt ngang:
- Không được đâu. Mẹ kiếp! Tôi thà thức đêm cho cả tháng còn hơn giao một người bệnh của tôi cho lão Oác-xbo-râu. Hề! Hề! Khi lão ấy mượn rồi thì lão ấy sẽ không trả đâu.
En-đru vội xen vào:
- Thế thì chúng ta hãy gác chuyện ấy lại… dù sao thì cũng gác đến một cuộc họp khác vậy, vì thấy rằng chúng ta chưa nhất trí về điểm đó.Nhưng có một điều mà chúng ta nhất trí. Chính vấn đề ấy mà chúng ta họp mặt ở đây hôm nay: đó là cái khoảng phần trăm tiền lương mà chúng ta phải nộp cho Lu-ê-lin. – En-đru dừng lại. Bây giờ mọi người đều nhìn anh chăm chú, vì vấn đề đụng đến túi tiền họ – Tất cả chúng ta đều cho rằng như thế là không đúng. Tôi đã nói với On-Oen rồi. Ông ấy bảo việc này không dính dáng gì đến Hội đồng mà chỉ là vấn đề dàn xếp giữa các bác sĩ với nhau.
- Đúng. – Ơ-cớt tiếp lời – Tôi còn nhớ thời gian việc này được đặt ra. Cách đây trên dưới chín năm rồi. Hồi đó có hai phụ tá cà khổ. Một ở trạm xá khu Đông, một ở chỗ tôi. Hai gã ấy làm cho Lu-ê-lin vất vả với các bệnh nhân của họ. Vì vậy, một hôm Lu-ê-lin mời họp tất cả chúng tôi lại nói rằng không thể tiếp tục như thế được nếu chúng tôi không chịu có lời dàn xếp với ông tạ Bắt đầu là như vậy, rồi cứ thế tiếp diễn.
- Nhưng tiền lương mà Hội đồng trả cho ông ấy đã gộp tất cả mọi công việc của ông ấy ở trong Hội rồi cơ mà. Ông ấy lại còn đi vơ tiền về các khoản khác nữa. Ông ấy thật là ngồi trên tiền.
- Tôi biết, tôi biết – Ơ-cớt cáu kỉnh. – Nhưng này, anh Men-sân, cẩn thận đấy, ông ấy rất cần đối với chúng ta, chính cái ông Lu-ê-lin ấy. Ông ta cũng biết thế. Nếu ông ta định tâm phá bĩnh thì chúng ta khá mệt.
En-đru vẫn hỏi vặn:
- Vì lẽ gì chúng ta phải nộp tiền cho ông ta?
- Hoan hô! Đúng thế! – Côn Bâu-lân nói oang oang, tay rót thêm bia vào cốc.
Oác-xbo-râu liếc nhìn người nha sĩ một cái:
- Tôi xin được phép nói một câu… Tôi đồng ý với bác sĩ Men-sân, chúng ta bị khấu đi mất một phần tiền lương là không đúng. Nhưng thực tế, bác sĩ Lu-ê-lin là một người có địa vị cao, có bằng cấp cao, ông ta làm cho Hội đồng được danh giá. Với lại, ông ta sẵn sàng bỏ sức ra gánh hộ chúng ta những trường hợp nguy kịch.
En-đru day mặt lại nhìn người vừa nói:
- Có phải là ông muốn người khác gánh hộ cho ông những trường hợp nguy kịch hay không?
- Cố nhiên rồi - Oác-xbo-râu xẵng giọng – Ai mà không muốn.
- Tôi thì không - En-đru nói to – tôi muốn giữ họ lại, theo dõi bệnh tật của họ đến cùng.
Mét-li bất ngờ nói khe khẽ:
- Oác-xbo-râu nói đúng. Đấy là nguyên tắc thứ nhất trong nghề y, ông Men-sân ạ. Ông sẽ hiểu ra khi nhiều tuổi hơn. Hãy rũ tay ra khỏi những trường hợp nguy kịch, hãy rủ bỏ đi.
- Rủ bõ thế quái nào được. – En-đru bừng bừng phản đối.
Cuộc thảo luận tiếp diễn trong bốn mươi nhăm phút, dẫm chân tại chỗ.
Sau thời gian đó, En-đru nóng nảy vô tình thốt ra:
- Chúng ta phải chấm dứt cho xong chuyện này. Các vị nghe tôi chứ. Thực sự phải chấm dứt cho xong. Lu-ê-lin đã biết chúng ta chống lại ông ấy. Tôi đã bảo cho ông ấy biết hồi chiều.
- Hả? - Oác-xbo-râu, Ơ-cớt và cả Mét-li cùng kêu lên.
Oác-xbo-râu nhô hẳn người lên, sửng sốt:
- Này, bác sĩ Men-sân, có phải ông muốn nói là ông đã bảo với bác sĩ Lu-ê-lin rồi không?
- Tất nhiên là tôi đã bảo rồi. Thể nào ông ta cũng sẽ biết. Ông há không thấy là chỉ cần chúng ta sát cánh với nhau, lập thành một mặt trận thống nhất là chúng ta nhất định thắng à?
Ơ-cớt tái người.
- Bỏ mẹ! Ông tợn thật. Ông không biết là Lu-ê-lin có uy tín thế nào à? Đâu đâu cũng có bàn tay của ông ta! Chúng ta không bị tống cổ hết cả bọn là maỵ Thử nghĩ xem, đến tuổi tôi mà còn phải đi tìm một chỗ làm ăn thì trông như thế nào. – Ơ-cớt ì ạch đi ra phía cửa – Anh là một anh bạn tốt bụng, anh Men-sân ạ. Nhưng phải cái anh còn trẻ người non dạ. Xin chào.
Mét-li cũng vội vã đứng dậy. Ánh mắt Mét-li cho thấy rõ ông ta sẽ về ngay nhà gọi điện thoại xin lỗi Lu-ê-lin và nói rằng Lu-ê-lin là một bác sĩ tuyệt vời, còn mình, tức Mét-li ấy, hoàn toàn hợp với ông tạ Oác-xbo-râu cũng theo gót Mét-li ra về. Hai phút sau, gian phòng vắng tanh chỉ còn có Côn Bâu-lân, En-đru và chỗ bia còn lại.
Hai người lặng lẽ ngồi uống nốt bia. En-đru còn nhớ sáu chai nữa ở trong chạn. Họ uống hết sáu chai này, rồi nói chuyện với nhau. Họ nói về những chuyện liên quan đến gốc gác, gia đình, tính tình của Oác-xbo-râu, Mét-li và Ơ-cớt. Họ đặc biệt nói về Oác-xbo-râu và chiếc đàn hơi của ông tạ Họ không để ý thấy Cơ-ri-xtin đã về và lên gác. Hai người ngỏ nỗi lòng với nhau như hai anh em bị người ngoài phản bội ê chề.
Sáng hôm sau, En-đru đi thăm bệnh nhân mà đầu nhức như búa bổ và mặt mày cao có. Ra đến phố, anh gặp Lu-ê-lin đi xe hơi lướt qua mặt. Khi En-đru nhấc mũ chào với vẻ thách thức ngượng ngùng thì Lu-ê-lin toác miệng cười với anh.

Chương 23

En-đru hậm hực và ủ rũ vì thất bại suốt một tuần. Đến sáng chủ nhật, thường là thời gain nghỉ ngơi dài yên tĩnh, anh bỗng trút hết nỗi lòng.
- Cơ-rít, không phải là vấn đề tiền nong, em ạ. Mà là vấn đề nguyên tắc. Cứ nghĩ đến là anh lại điên lên. Tại sao anh không để mặc chuyện ấy được? Tại sao anh không ưa thích Lu-ê-lin? Ít ra thì cũng tại sao anh lại yêu thích ông ta một phút đầu rồi căm ghét ông ta ngay phút sau? Cơ-rít, em hãy thành thực nói cho anh haỵ Tại sao anh không phủ phục dưới chân ông tả Có phải là anh ghen tị không? Nó là cái gì?
Câu trả lời của nàng làm En-đru choáng váng:
- Vâng, em cho là anh ghen tị!
- Hả?
- Đừng làm em inh tai, anh. Anh đã bảo em nói thành thực cho anh biết mà. Anh ghen tị, ghen kinh khủng. Sao lại không ghen? Em không muốn lấy ông chồng là một vị thánh sống đâu. Dọn dẹp trong nhà này cũng khá nhiều việc rồi, không cần anh đội thêm cái vầng hào quang của ông thánh nữa.
- Cứ nói đí – En-đru làu bàu – Đã nói thì nói cho hết các khuyết điểm của anh đi nào. Đa nghi này. Ghen tuông này. Em đã trách móc anh từ trước rồi cơ mà. Anh lại còn trẻ người non dạ nữa, có phải không? Ông già Ơ-cớt hôm nọ đã nói thẳng vào mặt anh như vậy đấy!
En-đru dừng lại chờ vợ tranh luận tiếp. Rồi tức mình:
- Tại sao anh lại phải ghen tuông với lão Lu-ê-lin?
- Bởi vì ông ấy rất giỏi chuyên môn, hiểu biết nhiều và, vâng… chủ yếu bởi vì ông ấy có đủ mọi bằng cấp cao quý.
- Còn anh thì chỉ có một cái bằng bác sĩ y khoa quèn ở trường đại học Xcốt-lân! Trời đất! Bây giờ anh mới hiểu em thực sự nghĩ về anh như thế nào. – Giận dữ, En-đru nhảy ra khỏi giường, mặc nguyên quần áo ngủ đi lồng lộn trong gian phòng. – Bằng cấp thì ra cái quái gì. Chỉ là trò bịp bợm hết. Cái quan trọng là phương pháp làm việc, là năng lực của người thầy thuốc. Tôi không tin gì ở tất cả những điều nhảm nhí viết ra trong các sách giáo khoa. Tôi chỉ tin ở những gì nghe được ở đầu ống nghe của tôi. Nếu bà không biết thì tôi xin nói là tôi đã biết được rất nhiều qua ống nghe đó. Tôi đã bắt đầu phát hiện được những điều hệ trọng trong công cuộc nghiên cứu bụi than của tôi. Có lẽ, đến một ngày nào đó, tôi sẽ làm cho bà phải giật mình, thưa bà. Mẹ kiếp! Thật là đẹp mặt khi một sáng chủ nhật thức dậy được bảo cho biết là mình dốt đặc cán mai.
Ngồi nhỏm dậy trên giường, Cơ-ri-xtin lấy bộ đồ sửa móng tay ra sửa, đợi cho En-đru nói xong.
- Em hoàn toàn không nói thế đâu, anh En-đru ạ. – Giọng nói biết điều của nàng làm En-đru càng thêm tức. – Anh yêu, em chỉ nói không phải là suốt đời anh sẽ chỉ là một bác sĩ phụ tá. Anh muốn mọi người lắng tai nghe anh nói, chú ý đến việc anh làm, đến những ý kiến của anh… ôi, anh hiểu ý em chứ. Nếu anh có một cái bằng thật cao như tiến sĩ y khoa, hoặc danh hiệu hội viên Hội bác sĩ Hoàng gia thì nó sẽ có lợi cho anh rất nhiều.
- Hội bác sĩ Hoàng gia! En-đru ngây người nhắc lại – À ra cô ấy đã thui thủi một mình nghĩ đến chuyện này. Hội viên Hội bác sĩ hoàng gia, hừm, từ chân bác sĩ khu mỏ mà định ngoi lên len vào tổ chức đó cơ à. – Lời mỉa mai ấy của En-đru có thể làm khổ Cơ-ri-xtin nếu Cơ-ri-xtin nghe được – Em không biết rằng người ta chỉ trao danh hiệu đó cho những tay vương bá ở châu Aâu thôi ư?
En-đru đóng sầm cửa rồi vào phòng tắm cạo râu. Năm phút sau, anh trở lại, một nửa cằm đã cạo, một nửa kia còn bôi xà phòng. Anh hối hận và ở trong tâm trạnh bị kích động.
- Em có cho rằng anh sẽ giành được danh hiệu đó không, Cơ-rít? Em nói rất đúng. Phải có một vài dòng chữ gì trang điểm cho cái bảng đề tên mình thì mình mới ngẩng đầu lên được! Nhưng thi vào được Hội bác sĩ Hoàng gia là… cuộc thi gay go nhất trong y học đấy… Mệt… mệt chết người đi được. Dù sao… anh nghĩ… đợi anh sẽ xem thêm chi tiết cụ thể đã…
En-đru nhào xuống nhà dưới, tìm cuốn sách “Chỉ dẫn y khoa”. Anh cầm cuốn sách ấy lên gác với bộ mặt tiu nghỉu và thất vọng. Anh ủ rũ lẩm bẩm:
- Không ăn thua gì đâu. Quẳng đi thôi. Anh đã bảo với em là không thể nào thi nổi đâu. Thi loại vòng đầu là thi ngoại ngữ: bốn thứ tiếng, La-tinh, Pháp, Hy Lạp, Đức, trong đó có hai thứ tiếng bắt buộc. Qua rồi mới được vào kỳ thi chính. Mà anh thì chẳng biết một ngoại ngữ nào sất. Tiếng la-tinh thì chỉ biết được mấy chữ bập bẹ: mist alba – mitte decam (#1). Còn tiếng Pháp thì…
Cơ-ri-xtin không trả lời. Cả hai người cùng im lặng trong khi En-đru đứng tựa vào thành cửa sổ buồn bã nhìn lơ đãng ra ngoài. Cuối cùng, anh quay lại, nhăn mặt cau mày, rứt ra không nổi chuyện này.
- Mẹ kiếp, cớ sao lại không được, Cơ-rít? Anh mà lại không học nổi mấy thứ tiếng đó để đi thi hay sao?
Cơ-ri-xtin đang ngồi ở giường nhảy chồm lên bá cổ En-đru làm mấy thứ đồ sửa móng tay rơi lung tung xuống sàn nhà.
- Ôi, anh yêu của em! Em mong chờ mãi anh nói ra câu đó. Đây mới chính thực là anh. Em có thể… có lẽ em có thể giúp anh được phần nào. Anh đừng quên người vợ già của anh là một cô giáo về hưu nhé.
Hai vợ chồng sôi nổi đặt kế hoạch suốt cả ngày. Họ xếp các tác phẩm của Tơ-ro-lốp, Sê-khốp và Đốt-tôi-ép-xki vào phòng ngủ bỏ không. Họ dọn dẹp phòng khách làm nơi chiến đấu. Rồi ngay tối hôm đó, En-đru đến trường với vợ. Cả tối hôm sau, và hôm sau nữa…
Ngày mười lăm tháng mười, En-đru một mình đi Luân Đôn. Cơ-ri-xtin ra ga tiễn anh. Nay đã sát đến lúc thử thách thực sự, En-đru lại bình tĩnh lạ thường. Những cuộc vật lộn, những nỗ lực ghê gớm, những lúc nóng nảy gần như điên cuồng của anh bây giờ tưởng chừng như đã lùi xa lắm rồi. Trí óc của anh không hoạt động nữa, nó như ngây dại. Anh cảm thấy như không hiểu biết gì cả.
Nhưng hôm sau, khi bước vào cuộc thi viết tổ chức tại trường đại học y khoa, En-đru thấy mình trả lời các câu hỏi như một cái máy mù quáng. Anh viết lia lịa kín hết trang giấy này đến trang giấy khác, không hề nhìn đồng hồ, cho đến khi đầu óc anh quay cuồng.
En-đru thuê một phòng tại khách sạn Miuđi-âm, nơi anh đã đến ở cùng với Cơ-ri-xtin trong lần đầu tiên đến thăm Luân Đôn. Tiền thuê buồng rất rẻ, nhưng bữa ăn lại tồi, nó làm cho sự tiêu hóa đã bị đảo lộn của anh bị giáng thêm chùy cuối cùng khiến anh bị đầy bụng anh ách. Anh đành chỉ uống sữa mạch nha nóng. Bữa ăn trưa của anh là một cốc sữa đầy ở quán trà ẠB.C. tại quảng trường Xtơ-ren- đợ Trong khoảng thời gian giữa các bài làm, En-đru như bị mê mụ. Anh không thể nào nghĩ đến việc đi chơi giải trí. Anh hầu như chẳng nhìn thấy ai ngoài phố. Đôi lần, cho đầu óc bớt mụ mẫm, anh đi một vòng xe buýt, ngồi ở tầng trên.
Sau phần thi viết, đến phần thực hành và vấn đáp. En-đru bỗng thấy mình lo sợ phần này hơn tất cả các môn thi đã quạ Ngoài En-đru còn có khoảng hai mươi thí sinh nữa, tất cả đều nhiều tuổi hơn En-đru và đều rõ ràng có một vẻ tự tin nhờ địa vị của họ. Thí sinh ngồi cạnh anh chẳng hạn – một người tên là He-ri-xân mà anh đã một hai lần hỏi chuyện – đã tốt nghiệp bác sĩ ngoại khoa tại trường đại học Oùc-xphớt, hiện là bác sĩ điều trị bệnh nhân ngoại trú của bệnh viện Xen Giôn và có phòng khám riêng tại đường Brúc-cợ Khi so sánh phong cách duyên dáng và địa vị chững chạc của He-ri-xân với cử chỉ vụng về tỉnh lẻ của mình, En-đru cảm thấy anh chẳng có mấy khả năng gây ấn tượng tốt với những người hỏi thi.
Bài thi thực hành của anh tại bệnh viện khu Nam Luân Đôn theo anh là khá tốt. Người bệnh của anh là một thiếu niên mười bốn tuổi, mắc bệnh dãn phế quản. Thế là anh gặp may vì anh vốn thành thạo về phổi. Anh cho rằng mình viết được một bản tường trình tốt. Nhưng đến phần vấn đáp thì vận may của anh xem chừng hoàn toàn không còn nữa. Thể thức thi vấn đáp tại trường Đại học y khoa Luân Đôn có những đặc điểm riêng của nó: mỗi thí sinh bị hai người hỏi thi thay nhau hỏi trong hai ngay liền. Hết ngày thứ nhất, thí sinh nào bị coi là không đủ trình độ thì nhận được một mẩu giấy với những lời lịch sự báo cho anh ta biết không phải đến dự thi ngày thứ hai nữa. Phấp phỏng sợ nhận phải tờ giấy báo tai hại ấy, En-đru kinh hoàng khi rút thăm phải người hỏi thi thứ nhất là một người mà He-ri-xân đã nói đến một cách khiếp sợ: bác sĩ Mo-rít Ghét-xbi.
Ghét-xbi là một người gầy gò nhỏ bé, hàm râu đen lồm xồm, mắt ti hí. Vừa mới được vầu vào ban giám khảo, ông tuyệt nhiên không có thái độ khoan dung của những người hỏi thi khác lâu năm hơn, trái lại hình như ông lại cố tình đáng trượt những thí sinh nào rơi vào tay ông. Ghét-xbi nheo mắt nhìn En-đru rồi đặt trước mặt anh sáu miếng vi phẫu. En-đru đọc đúng tên năm miếng, còn miếng thứ sáu không đọc tên được thì Ghét-xbi lại tập trung hỏi. Trong năm phút, ông ta dồn dập hỏi En-đru về miếng vi phẫu ấy, hình như là vi phẫu trứng một ký sinh trùng Tây Phi không mấy ai biết đến. Sau đó, với vẻ thờ ơ lơ đãng, Ghét-xbi chuyển En-đru sang người hỏi thi kế tiếp là Huân tước Rô-bớt Eùp-bi.
En-đru đứng dậy đi qua gian phòng, mặt tái mét, ngực đập thình thình. Mọi sự mệt mỏi đờ đẫn hồi đầu tuần nay đã biến mất. En-đru chỉ còn có nỗi ao ước tha thiết là thi đỗ. Nhưng anh tin chắc rằng Ghét-xbi sẽ đánh hỏng anh. Ngước mắt lên, En-đru thấy Rô-bớt Eùp-bi đang chăm chú nhìn anh, miệng mỉm cười thân mật, hơi hóm hỉnh. Eùp-bi bất ngờ hỏi:
- Có chuyện gì thế?
- Thưa ngài không ạ. – En-đru ấp úng – Tôi sợ rằng có lẽ tôi đã bị đánh hỏng ở bác sĩ Ghét-xbi rồi, thưa có thế thôi ạ.
- Đừng ngại. Anh hãy xem các tiêu bản này rồi cho tôi biết ý kiến của anh.
Eùp-bi tủm tỉm cười khích lệ. Ông khoảng sáu mươi nhăm tuổi, râu cạo nhẵn, da hồng hào, trán cao, môi trên dài hóm hỉnh. Tuy có lẽ hiện nay ông là vị bác sĩ nổi tiếng hàng thứ ba ở châu Aâu nhưng thời trẻ, ông đã phải trải qua nhiều thử thách và khó khăn gian khổ khi ông từ thành phố quê hương Lítđơ đến Luân Đôn, chỉ có mỗi cái tiếng là người tỉnh lẻ để nâng đỡ ông đương đầu với biết bao nhiêu thành kiến và sự đố kỵ. Eùp-bi chăm chú nhìn En-đru mà không ra vẻ quan sát. Để ý đến bộ quần áo cắt vụng của anh, chiếc áo sơ-mi cổ mềm, chiếc cà-vạt rẻ tiền không biết thắt, và nhất là những xúc cảm căng thẳng mãnh liệt trên gương mặt nghiêm trang của anh, ông bỗng nhớ lại thời thanh niên của ông ở tỉnh nhỏ. Bất giác ông đâm ra có thiện cảm với người thí sinh khác thường này. Lướt mắt nhìn qua bảng danh sách đặt trước mặt, ông hài lòng nhận thấy số điểm của En-đru, nhất là trong môn thực hành vừa qua, vượt quá điểm bắt buộc.
Trong khi đó, mắt dán vào những bình thủy tinh ở trước mặt, En-đru lúng túng, trình bày một cách vấp váp ý kiến của anh về những tiêu bản này.
- Thôi được rồi. – Eùp-bi đột nhiên nói. Rồi cầm lấy một bình tiêu bản đựng một đoạn phình thành mạch của động mạch chủ, ông bắt đầu hỏi En-đru với vẻ thân ái. Những câu hỏi của ông thoạt đầu thì đơn giản, dần dần mở rộng ra, đi sâu thêm, cuối cùng đề cập đến điều trị đặc hiệu mới đối với bệnh sốt rét, vững lòng trước cử chỉ thiện cảm của Eùp-bi, En-đru trả lời trôi chảy.
Sau cùng, đặt bình tiêu bản xuống, Eùp-bi hỏi:
- Anh có biết gì về lịch sử bệnh phình động mạch không?
- Aêm-broađơ Pa-rê được coi là người đầu tiên phát hiện bệnh này.
Thoạt nghe, Eùp-bi gật đầu tán thưởng, sau gương mặt ông lộ vẻ ngạc nhiên:
- Bác sĩ Men-sân, tại sao lại “được coi”. Pa-rê đích thực là người đã phát hiện ra bệnh phình động mạch chứ?
En-đru đỏ mặt, rồi lại tái đi khi anh tiếp tục nói:
- Thưa ngài, đó là điều mà các sách giáo khoa đều nói. Có thể đọc được ở bất kỳ quyển sách nào. Bản thân tôi đã bỏ công kiểm tra thì thấy ý kiến ấy được nói đến trong sáu quyển – En-đru hít vội một hơi thở – Nhưng khi tôi vô tình đọc trước tác phẩm của Xen-it-Út để ôn lại tiếng La-tinh – thưa ngài, tôi cần phải ôn lại ạ – thì tôi bất chợt gặp chữ “aneurismus”. Hóa ra Xen-it-Út đã biết đến chứng bệnh ấy khoảng mười ba thế kỷ trước Pa-rê!
Không khí lặng xuống. En-đru ngước mắt nhìn lên, chờ đợi một câu phê phán nhẹ nhàng. Nhưng Eùp-bi lại nhìn anh với một vẻ khó hiểu trên gương mặt hồng hào của ông. Sau cùng, ông nói:
- Bác sĩ Men-sân này, anh là thí sinh đầu tiên trong phòng thi này nói ra với tôi một điều độc đáo, một điều xác thực, và là một điều mà tôi không biết. Tôi có lời khen ngợi anh.
Mặt En-đru đỏ lự.
- Anh hãy trả lời tôi thêm một câu nữa – đây chỉ là để thỏa mãn tính tò mò cá nhân của tôi thôi – Anh coi điều gì là nguyên tắc chủ yếu… là tư tưởng cơ bản mà anh luôn luôn tuân theo khi làm nghề y này?
Lại một lúc im lặng nữa trong khi En-đru cuống cuồng suy nghĩ. Sau cùng, cảm thấy mình đang phá hỏng hết cả ấn tượng tốt đẹp đã gây được, En-đru buột ra:
- Tôi cho rằng… tôi cho rằng tôi phải luôn luôn tự nhắc nhở là không bao giờ coi bất cứ điều gì là tuyệt đối chắc chắn.
- Cảm ơn anh, bác sĩ Men-sân.
Trong lúc En-đru rời khỏi gian phòng, Eùp-bi đưa tay với bút. Ông cảm thấy trẻ lại, đa cảm ghê gớm. Ông nghĩ: “Nếu anh ta nói với mình là anh ta sẽ ra sức chữa bệnh cho mọi người, ra sức làm vơi bớt nỗi đau khổ của nhân loại thì ta sẽ vì thất vọng mà đánh trượt anh ta mất”. Thực tế là, cạnh tên En-đru Men-sân, Eùp-bi ghi số điểm cao nhất chưa hề có ai cho bao giờ: 100 điểm. Thậm chí, ví thử ông có quyền tha hồ cho bao nhiêu điểm thì cho thì số điểm ấy có lẽ phải tăng gấp đôi.
Mấy phút sau, En-đru xuống dưới nhà cùng với các thí sinh khác. Ở chân cầu thang, đứng cạnh chòi gác của mình, người gác cổng mặc chế phục cầm ở tay một xấp phong bì. Mặt biến sắc, He-ri-xân gượng cười và bình tĩnh nói: “Hình như người ta không cần đến tôi ngày mai nữa. Còn anh?”. Ngón tay En-đru run bần bật. Anh không đọc ra chữ gì. Bàng hoàng , anh nghe thấy He-ri-xân chúc mừng anh. Thế là anh vẫn còn hy vọng. Anh đi bộ đến tiệm A.B.C. tự đãi mình một cốc sữa mạch nhạ Đầu óc căng thẳng, anh nghĩ: “Đã được như thế rồi mà lần này không qua được thì mình phải đâm đầu vào xe buýt cho xong đời”.
Ngày hôm sau trôi qua nặng nề. Chỉ còn có một nửa số thí sinh ban đầu vào thi, và có tin đồn trong số này sẽ còn bị loại một nửa nữa. En-đru không biết mình có trả lời tốt hay không. Anh chỉ biết anh nhức đầu ghê gớm, chân lạnh cóng và bụng trống rỗng.
Cuối cùng, xong hết cả. Đến khoảng bốn giờ chiều, ở phòng gửi áo khoác ngoài lên người. Vừa vặn lúc đó, anh chợt thấy ông Eùp-bi đứng trước lò sưởi lớn ở tiền sảnh. En-đru định đi thẳng. Nhưng vì lẽ gì đó, ông Eùp-bi lại giơ tay vẫy anh lại, tủm tỉm cười, nói chuyện với anh và báo cho anh biết là… anh đã được lấy đỗ.
Trời ơi, anh đã đổ! Anh đã thành công. En-đru như sống hẳn lại, rạng rỡ, hết cả đau đầu, hết cả mệt nhọc. Anh chạy ra trạm bưu điện gần nhất, tim nện thình thịch. Anh đã đổ! Anh đã vượt qua cuộc thi tuyển này, không phải từ khu Tây Luân Đôn mà từ một thị trấn mỏ nhỏ bé, xa xôi, khuất nẻo. Người anh non nao như có một cái gì đang trỗi dậy, cuộn trào. Dẫu sao, không phải là uổng công vô ích những đêm thức dài, những buổi phóng như lao đi Ca-đíp, những giờ nghiền mài cực nhọc trong đống sách vở. En-đru cứ thế lao người chạy, xuyên qua đám đông, xô người này, đụng người khác, né tránh bánh xe tắc-xi và xe buýt; anh cứ thế chạy… chạy đi đánh điện về cho Cơ-ri-xtin biết tin tuyệt vời này.

---------------
Chú thích:
(1) Chữ ghi liều lượng dùng thuốc.

Chương 24

Xe lửa chậm mất nửa giờ, về đến ga thì đã gần nửa đêm. Suốt con đường ngược thung lũng, con tàu chạy ngược gió. Về đến E-bơ-re-lo, khi En-đru bước xuống sân ga thì cơn lốc thổi mạnh đến nỗi làm anh suýt ngã. Nhà ga vắng tanh. Hàng cây bạch dương non trồng ở cổng ga bị uốn cong như cánh cung, kêu rít lên và run rẩy với mỗi cơn gió giật. Trên trời, sao lung linh không bợn một vệt mây.
En-đru đi dọc phố Ga, ngực ưỡn ra phía trước. Gió tạp vào người làm anh cảm thấy tâm hồn sảng khoái. Say sưa với thắng lợi và với việc tiếp xúc với tầng lớp cao sang trong giới y học, tai còn văng vẳng những lời ca ngợi của Huân tước Ro-bớt Eùp-bi, En-đru rảo bước đâu cũng thấy chưa đủ nhanh để mau chóng về gặp Cơ-ri-xtin và sung sướng kể cho nàng nghe tấtt cả mọi chuyện. Bức điện của anh chắc đã báo cho nàng biết tin vui, song bây giờ anh muốn kể lại tỉ mỉ toàn bộ câu chuyện hào hứng này.
Khi rẽ vào phố Ten-gác, đầu chúi xuống, anh bỗng để ý thấy có tiếng chân người chạy. Người ấy đang từ phía sau anh chạy đến, bước chân nặng nề, tiếng giày nện trên hè đường bị chìm đi trong tiếng gió gào thét tưởng chừng như một bóng mạ En-đru bất giác dừng lại. Khi người kia đến gần, anh nhận ra là Phrăng Đây-vít, một người trong tổ cứu thương của lò số 3 đã theo học lớp cứu thương do anh giảng dạy mùa xuân năm ngoái. Đây-vít cũng đồng thời nhận ra En-đru.
- Tôi đang đi tìm bác sĩ. Đã toan chạy lại nhà bác sĩ. Gió làm đứt hết dây điện thoại – Một cơn gió cuốn đi mất những lời nói sau của anh ta.
En-đru hét to:
- Có chuyện gì thế?
- Sập lò số 3. - Đây-vít chụm tay nói sát vào tai En-đru. – Một thợ lò bị vùi, gần như bị vùi kín. Hình như không kéo được anh ta ra. Xam Be-vân ấy mà. Anh ấy nằm trong danh sách của bác sĩ đấy. Bác sĩ đến cứu anh ấy nhanh lên.
En-đru đi cùng với Đây-vít được vài bước bỗng một ý nghĩ làm anh đứng dừng ngay lại. Anh gào vào tai Đây-vít:
- Tôi cần cái túi đồ cấp cứu. Anh chạy về nhà lấy hộ tôi. Tôi sẽ đến thẳng cửa lò số 3 – Rồi anh nói thêm – Này, Phrăng, anh bảo cho nhà tôi biết chỗ tôi đến nhé.
Đi tắt qua con đường sắt phụ rồi đi con hẻm Rốt xuôi theo chiều gió, bốn phút sau En-đru đã tới cửa lò số 3. Ông phó giám đốc khu mỏ cùng với ba thợ mỏ đang đợi anh ở phòng cấp cứu. Thấy En-đru đến, vẻ lo lắng của ông phó giám đốc vơi bớt đôi chút.
- Rất mừng là bác sĩ đã đến. Cơn bão làm cho chúng tôi tan hoang cả. Lại cộng thêm một số vụ sập lò tai hại nữa. May mà không có ai chết, nhưng có một thợ mỏ bị mắc kẹt một cánh taỵ Không xê dịch cậu ta đi được một ly nào. mà mái lò thì đã ruỗng.
Tốp người cùng đến chỗ đầu tời ở miệng lò, hai người khiêng một cái cáng cuộn lại với mấy cái nẹp, người thứ ba mang chiếc hòm gỗ đựng đồ cấp cứu. Khi họ bước vào buồng thang xuống lò thì có một bóng người nữa chạy đến. Đó là Đây-vít hổn ha hổn hển với cái túi y tế.
Đây-vít nói không ra hơi, chỉ gật gật đầu. Một tiếng kêu đánh cạch một cái, im lặng một lát rồi buồng thang hạ vút xuống, chạm đến đáy giếng. Mọi người ra khỏi buồng thang và đi hàng một, đi đầu là ông phó giám đốc mỏ rồi đến En-đru, Đây-vít tay vẫn xách túi y tế, và ba thợ mỏ kia.
Trước đây, En-đru đã từng xuống lò. Anh đã quen với những vòm hang cao rộng ở Blây-nen-li, những vòm hang đen kịt âm vang, tít sâu trong lòng đất nơi người ta đào khoét các vỉa sắt để lấy quặng. Nhưng lò than số 3 này là một cái lò cũ, có một đoạn lò vận chuyển dài ngòng ngoèo dẫn đến lò chợ. Đường lò chở than không phải là một cái hành lang mà chỉ là một hang thấp lè tè, nhớp nháp, nước chảy nhỏ giọt, phải bò mất gần nửa dặm, nhiều khi phải bò bằng tay và đầu gối. Bỗng cái đèn mà ông phó giám đốc mỏ cầm ở tay đứng sững ngay lại trước mặt En-đru, anh biết là đã tới nơi.
Từ từ, En-đru trườn mình lên phía trước. Có ba người, bụng áp sát xuống đất ở một đầu hang cụt, đang ra sức làm hồi tỉnh một thợ mỏ nằm không ra một kiểu gì, người nghiêng về một bên, một bên vai nhô ra phía sau như thể bị chìm lẫn vào trong đám đất đá sụt xuống ở xung quanh. Dụng cụ để bừa bãi đằng sau mấy người thợ mỏ cùng với hai chiếc sô lật sấp và những chiếc áo khoác ngoài mà họ vừa mới cởi ra. Ông phó giám đốc hỏi khe khẽ:
- Thế nào, các cậu?
- Không làm cách nào xê dịch anh ấy được. Chúng tôi đã thử hết cách rồi. – Người thợ mỏ nói ra câu ấy quay bộ mặt đẫm mồ hôi lại.
Ông phó giám đốc liếc vội lên nóc lò, nói:
- Đừng thử nữa. Bác sĩ đến đây này. Các cậu lùi lại một chút để lấy chỗ cho chúng tôi nào. Tôi là các cậu thì tôi lùi ra thật xa.
Ba người thợ mỏ rút ra khỏi chỗ lò cụt. Đợi họ lách qua anh đi rồi, En-đru nhích người lên. trong giây phút lóe lên trong óc anh những ký ức về cuộc thi vừa qua với những tiến bộ của ngành sinh hóa, những thuật ngữ rõ kêu và những công thức khoa học. Nhưng cuộc thi ấy đã không đề cập đến những tình huống như thế này.
Xam Be-vân rất tỉnh nhưng nét mặt phờ phạc, hốc hác dưới lớp bụi. Anh ta yếu ớt nhếch miệng cười với En-đru.
- Đây có lẽ cũng là một dịp để thực tập cấp cứu nhỉ! - Be-vân cũng là một người theo học lớp cấp cứu của En-đru và đã nhiều lần được gọi ra thực hàng băng bó.
En-đru nhích lại gần. Dưới ánh sáng chiếc đèn của ông phó giám đốc chiếu qua vai anh, En-đru đưa tay sờ nắn người bị thương. Toàn bộ thân thể Be-vân không việc gì, trừ có cánh tay trái bị vùi dưới đống đất đá sụt lở, bị sức nặng của cả đống đất đá khổng lồ ấy đè chặt lên trên khiến Be-vân bị mắc kẹt ở đấy không tài nào xê dịch được.
En-đru thấy ngay cách duy nhất để cứu Be-vân là phải cưa bỏ cánh taỵ Căng đôi mắt nhăn nhó vì đau đớn, Be-vân đã đọc được ý nghĩ đó đúng vào lúc En-đru quyết định. Anh ta nói khe khẽ:
- Bác sĩ cứ tiến hành. Cốt làm sao nhanh chóng đưa được tôi ra khỏi đây là được.
- Đừng lo, anh Xam ạ. Tôi sẽ làm cho anh ngủ thiếp đi bây giờ. Khi tỉnh dậy thì anh đã nằm lên giường rồi.
Nằm dài trong vũng bùn, ở một đường hầm cao có hai bộ, En-đru cởi bỏ áo ngoài rồi gấp lại đút xuống dưới đầu Be-vân. Anh xắn tay áo lên và hỏi túi đồ cứu thương.
Ông phó giám đốc vừa đưa túi đồ cấp cứu cho En-đru vừa thì thào vào tai anh:
- Lạy Chúa, nhanh tay lên, bác sĩ ạ. Mái lò này sẽ sụt xuống đầu chúng ta ngay bây giờ, không để cho chúng ta kịp lên tiếng nào đâu.
En-đru mở túi cứu thương. Anh ngửi ngay thấy mùi clô-rô-phoóc. Chưa cho tay vào trong miệng túi tối đen để sờ thấy miệng lọ vỡ nham nhở, En-đru đã hiểu ngay là xảy ra điều gì rồi: trong lúc chạy vội vã ra khu mỏ, Phrăng Đây-vít đã đánh rơi túi cứu thương. Lọ clô-rô-phoóc bị vỡ và thuốc đổ hết ra ngoài. En-đru rùng mình. Anh không còn thời gian bảo người lên mặt đất lấy thuốc khác, mà ở đây thì anh không còn giọt thuốc gây mê nào nữa.
En-đru đờ người ra có lẽ đến khoảng ba mươi giây. Rồi như cái máy, anh tìm ống tiêm dưới da, lấy thuốc tiêm cho Be-vân một liều moóc-phin tối đạ Anh không thể đợi đến lúc thuốc tác hiệu đầy đủ. Nghiêng miệng túi để tay dễ lấy dụng cụ, anh lại cúi đầu xuống Be-vân, vừa nói vừa buộc chặt ga-rô.
- Nhắm mắt lại, Xam!
Aùnh sáng leo lét và bóng người di động nhấp nháy. Khi mũi dao đần tiên ấn vào thịt, Be-vân khẽ rên lên một tiếng nữa. May thay, đến khi mũi dao chạm đến xương thì Be-vân đã mê đi rồi.
Trán En-đru đẫm mồ hôi khi chiếc kẹp động mạch của anh kẹp vào mảng thịt nát bét tứa máu. En-đru không nhìn thấy những động tác của mình. Nằm dài giữa vũng bùn trong cái hang chuột sâu tít trong lòng đất này, anh cảm thấy ngạt thở. Không thuốc mê, không bàn mổ, không có hàng dãy y tá đứng phụ. Mà anh lại không phải là một bác sĩ ngoại khoa. En-đru mò mẫm một cách tuyệt vọng. Anh sẽ không bao giờ mổ xong được – anh nghĩ – mái hầm sẽ sụt xuống đầu họ cả mất thôi.
Đằng sau En-đru là hơi thở dồn dập của ông phó giám đốc… Những giọt nước mát lạnh giá rơi chầm chậm vào cổ anh… Ngón tay anh làm việc ráo riết, dính đầy máu và nóng lên… Tiếng cưa kêu kèn kẹt… Tiếng Huân tước Ro-bớt Eùp-bi văng vẳng xa xa: “Cơ hội để thực hành phương pháp khoa học…” Trời ơi! Liệu có bao giờ xong được không?
Xong rồi! En-đru suýt nữa nấc lên vì thấy nhẹ hẳn người. Anh lấy một miếng gạc đắp vào đoạn tay cụt đẫm máu, loạng choạng nhỏm người lên trên đầu gối, En-đru bảo: “Đưa anh ta ra”.
Cách chỗ cũ năm mươi thước, ở một đoạn đường chở than rộng ra, có đủ không gian để đứng thẳng người và chiếu bốn ngọn đèn xung quanh, En-đru hoàn thành nốt ca mổ. Ở đây làm có dễ dàng hơn. Anh lau sạch vết thương, thắt các mạch máu lại và đổ thuốc sát trùng vào. Sau đó, anh đặt ống hút rồi khâu vài mũi. Be-vân vẫn bất tỉnh. Nhưng mạch đập của anh ta vẫn đều, tuy có yếu. En-đru lấy tay vuốt trán. Hoàn thàng rồi!
- Khiêng càng nhẹ nhàng nhé. Đắp chăn kín xung quanh anh tạ Lên đến mặt đất là cần có ngay chai nước nóng ủ ấm.
Đi chầm chậm, cúi gập người làm đôi ở những chỗ thấp, đoàn người bắt đầu vòng vào lò vận chuyển để lên phía trên. Họ đi chưa được sáu mươi bước thì vọng lại từ khoảng không đen kịt đằng sau họ một tiếng ầm ầm đùng đục, giống như tiếng ì ầm nghèn nghẹt cuối cùng của con tàu khi chạy vào đường hầm. Ông phó giám đốc mỏ không quay mặt lại. Ông chỉ nói với En-đru bằng một giọng điềm tĩnh, buồn thảm:
- Xong rồi đấy, chỗ mái lò còn lại.
Chặng đường đi lên mặt đất mất gần một giờ. Ở những đoạn khó đi, họ phải cầm nghiêng cáng. En-đru không tính được anh đã ở trong lòng đất bao nhiêu lâu. Nhưng cuối cùng họ cũng tới được đáy giếng.
Họ lên dần, lên dần khỏi vực thẳm. Gió quật mạnh vào người khi họ Ở buồng thang bước ra. En-đru hít một hơi thở dài, sảng khoái.
En-đru đứng ở chân bậc thang, dựa vào hàng tay vịn. Trời vẫn còn tối, nhưng ở sân mỏ đã treo một ngọn đèn khí mỏ lớn, ngọn lửa nhảy nhót ríu rít. Xung quanh ngọn đèn, En-đru thấy có một tốp người đứng đợi, trong đó có những phụ nữ đầu trùm khăn.
Khi chiếc cáng được khiêng chầm chậm qua đám người đó, En-đru bỗng nghe có tiếng hớt hải gọi tên anh, rồi loáng một cái, hai cánh tay của Cơ-ri-xtin đã quàng vào cổ anh. Nàng níu chặt lấy anh, người rung lên nức nở. Đầu không khăn, chỉ mặc có một chiếc áo khoác phủ ra ngoài bộ đồ ngủ, chân trần sỏ trong đôi giầy da, nàng như một kẻ đi ăn xin giữa đêm tối với tiếng gió gào thét.
- Sao em? – En-đru hỏi, sững sờ, cố gỡ tay nàng ra để nhìn mặt nàng.
Nhưng nàng không buông anh. Điên dại bíu chặt lấy anh như một người sắp chết đuối, nàng nghẹn ngào:
- Người ta bảo lò sụt mất rồi… anh… anh không ra được nữa.
Người nàng tím ngắt, hai hàm răng va lập cập vào nhau vì rét. Đưa nàng lại bên lò sưởi ở phòng cứu thương, En-đru ngượng nghịu vô cùng xúc động. Có ca-cao nóng trong phòng. Hai người cùng uống một tách ca-cao nóng bỏng. Mãi sau họ mới nhớ đến danh hiệu cao quý mới của En-đru.

Chương 25

Việc cứu Xam Be-vân là chuyện thường tình ở một thị trấn từng trải qua những giờ phút khủng khiếp, khắc khoải trong những tai nạn hầm mỏ lớn. Nhưng trong khu vực điều trị của En-đru thì việc đó có ảnh hưởng rất tốt với anh. Nếu như anh về đến nhà, đem theo độc có thắng lợi của anh trong cuộc thi cử ở Luân Đôn thì anh sẽ chỉ nhận được thêm một tiếng cười khẩy về “cái của dớ dẩn vô tích sự” ấy. Nhưng bây giờ thì anh được cả những người trước đây không thèm nhìn mặt anh gật đầu chào và thậm chí còn cười với anh nữa. Uy tín thực sự của một bác sĩ ở E-bơ-re-lo phải được đánh giá lúc anh ta ra phố. Những nơi trước đây En-đru chỉ gặp một dãy cửa đóng kín thì bây giờ anh thấy các cánh cửa rộng mở, những người thợ mỏ nghỉ ca mặc sơ-mi ngồi hút thuốc sẵn sàng trò chuyện với anh một đôi câu, các bà phụ nữ vui lòng “mời anh vào nhà chơi” khi anh đi qua và trẻ con nhoẻn miệng cười chào gọi tên anh.
Cụ Gớt Pe-ri, thợ khoan trưởng lò số 2 và là người cao tuổi nhất ở khu Tây, đã nói lên sự đánh giá chung của mọi người khi cụ nhìn theo bóng En-đru đi xa dần, bảo:
- Này, các chú ạ. Anh này là một tay thích sách vở, đúng thế. Nhưng khi cần thì anh ta cũng biết làm ăn ra trò.
Các tấm thẻ y tế bắt đầu trở về với En-đru, ban đầu dần dần từng ít một, sau đến tới tấp khi họ thấy En-đru không oán giận gì những người trước đây đã bỏ anh đi. On-Oen vui mừng thấy danh sách khách bệnh của En-đru tăng lên. một hôm, gặp En-đru ngoài quảng trường, On-Oen cười tủm tỉm: “Thế nào, tôi đã bảo anh mà!”.
Lu-ê-lin làm ra vẻ hân hoan trước kết quả thi cử của En-đru. Ông vồn vã chúc mừng anh qua điện thoại rồi nhẹ nhàng mời anh đến phòng mổ gây mê giúp ông hai ca mổ.
Sau một buổi làm việc dài, sặc mùi ê-te, Lu-ê-lin tươi tỉnh:
- À này, thế anh có nói với ban giám khảo là anh làm bác sĩ phụ tá trong một tổ chức y tế không?
En-đru nhã nhặn:
- Tôi nói với họ tính danh ông, bác sĩ Lu-ê-lin ạ. Và câu nói đó gây ấn tượng mạnh lắm.
Oác-xbo-râu và Mét-li ở trạm xá khu Đông không chú ý gì đến việc đỗ đạt của En-đru. Nhưng Ơ-cớt thì thật bụng vui mừng, tuy lời chúc của ông được bày tỏ bằng một câu trách móc ầm ĩ:
- Mẹ kiếp! Men-sân, anh định làm gì thế? Chèn chân tôi chắc?
Coi như là một cách ca ngợi người đồng nghiệp xuất sắc của mình, Ơ-cớt mời En-đru đến khám cho một người mắc bệnh phổi mà ông đang điều trị, rồi hỏi ý kiến tiên lượng của En-đru.
- Bà ấy sẽ bình phục. – En-đru bảo, và anh dẫn ra những lý lẽ khoa học.
Ơ-cớt ngờ vực, lắc cái đầu già của ông:
- Tôi chưa bao giờ được nghe nói đến các loại huyết thanh đa trị, các loại kháng thể hay đơn vị quốc tế gì gì của anh. Song chị này khi còn con gái là người trong gia đình Pâu-Ơn. Khi một người trong dòng họ Pâu-Ơn mắc bệnh phổi mà lại bị chướng bụng thì nội trong tám ngày thế nào cũng chết. Tôi đã biết gia đình này từ lâu. Thế mà bây giờ bụng chị ta chướng lên, có phải không?
Ông bác sĩ già biểu lộ một thái độ đắc thắng buồn rầu với phương pháp khoa học khi bệnh nhân ấy đến ngày thứ bảy thì chết.
Đen-ni hiện đang sống ở nước ngoài, không biết gì về danh vị mới của En-đru. Nhưng lời chúc mừng bất ngờ cuối cùng là một bức thư dài của Phrét- đi Hem-tơn. Đọc được kết quả cuộc thi trên tờ “Mũi dao chích”, Phrét- đi viết thư la rầy En-đru về thắng lợi của anh, mời En-đru đến Luân Đôn chơi và mô tả tỉ mỉ những thành đạt của bản thân mình ở đường Hoàng hậu An, nơi hiện nay đã có treo một tấm biển bằng đồng bóng loáng đề tên bác sĩ Phrét- đi Hem-tơn đúng như lời anh ta đã nói trước đêm hôm nào tại Ca-đíp.
En-đru nói với Cơ-ri-xtin:
- Chúng mình lờ Phrét- đi thật đáng ngượng. Anh phải năng viết thư hơn cho anh ấy mới được. Anh linh cảm là chúng mình sẽ còn gặp lại anh ấy. Bức thư tử tế đấy chứ?
- Vâng, rất tử tế - Cơ-ri-xtin đáp cộc lốc – Nhưng hình như phần lớn bức thư là nói về bản thân anh ta thì phải.
Gần đến ngày Chúa giáng sinh, thời tiết chuyển lạnh, ngày thì rét căm căm và đêm thì êm ả, sao đầy trời. Mặt đường rắn đanh lại như thép, kêu vang vang dưới chân En-đru. Không khí trong vắt như một thứ rượu làm say lòng người. En-đru đã hình dung trong óc bước đi kế tiếp trong cuộc tiến công lớn vào bệnh bụi phổi. Những điều anh đã phát hiện được ở các bệnh nhân của anh đem lại cho anh nhiều hy vọng, và bây giờ anh đã được Von cho phép mở rộng địa hạt nghiên cứu bằng cách tiến hành một cuộc kiểm tra có hệ thống tất cả các thợ mỏ ở ba lò An-thra-xít. Đây là một cơ hội tuyệt diệu. En-đru dự định lấy thợ đi lò và thợ làm việc trên mặt đất làm đối chứng, và anh sẽ bắt tay vào việc khi bước sang năm mới.
Đêm Nô-en, ở trạm xá về nhà, En-đru có một cảm giác lạ thường, cảm giác chờ đợi trong tâm trí và dễ chịu về thể xác. Lúc leo con đường dốc, anh không khỏi không nhận thấy những dấu hiệu của ngày hội sắp tới. Thợ mỏ ở đây rất coi trọng lễ Nô-en. Trong suốt tuần qua, ở nhà nào cũng vậy, phòng ngoài được chăng những dây hoa giấy và đóng kín cửa không cho trẻ con vào. Đồ chơi được cất giấu trong ngăn kéo, và trên bàn bày rất nhiều thức ăn ngon như bánh ngọt, cam, bánh quy đường, tất cả đều mua bằng tiền của Quỹ tương tếm được chia cho các gia đình vào dịp này trong năm.
Vui sướng đón chờ ngày lễ, Cơ-ri-xtin đã trang trí nhà bằng cành cây nhựa ruồi và tầm gửi. Nhưng tối nay, về nhà, En-đru nhận thấy ngay có một niềm hân hoan khác thường trên gương mặt nàng. Chìa tay ra với En-đru, Cơ-ri-xtin vội nói ngay:
- Anh đừng nói vội! Đừng nói một lời nào nhé. Chỉ nhắm mắt lại và đi theo em!
En-đru để nàng dắt anh vào gian bếp. Trên bàn là một chồng những gói nhỏ, buộc vụng về, có cái chỉ gói bằng giấy báo, nhưng gói nào cũng đính một mẩu giấy con ghi mấy chữ. En-đru hiểu ngay đó là quà của bệnh nhân gửi tặng anh. Có thứ không gói ghém gì cả.
Cơ-ri-xtin reo:
- Anh nhìn xem này. Một con ngỗng và hai con vịt. Lại còn một chiếc bánh kem thơm phức! Một chai rượu nữa. Họ tốt quá, anh nhỉ. Họ đem tặng anh những thứ này chẳng là quý anh lắm sao?
En-đru thực sự không nói được thành lời. Anh nghẹn ngào trước bằng chứng về những tấm lòng tốt đẹp, nó cho thấy người dân ở khu anh cuối cùng đã bắt đầu quý mến anh. Anh đọc những mẩu giấy trong khi Cơ-ri-xtin ghé mắt nhìn qua vai anh, những dòng chữ nắn nót của những người kém học, có chữ viết ngoằn ngoèo bằng bút chì trên một phong bì lộn lại. “Người bệnh chịu ơn của bác sĩ ở số 3 phố Xi-phen”. “Xin gửi biếu bác sĩ với lời cảm ơn chân thành – Bà Uy-liêm”; những dòng chữ xiêu vẹo của anh Xam Be-vân: “Xin cảm ơn bác sĩ đã giúp tôi được bình phục vào dịp lễ Nô-en này”, vân vân.
Cơ-ri-xtin thì thầm:
- Phải giữ lại, anh ạ. Em sẽ cất tất cả những mẩu giấy này lên trên gác.
Khi En-đru trở lại nói năng như bình thường – cũng là nhờ có một chén rượu ngâm quả do Cơ-ri-xtin tự ngâm lấy – anh đi ngang đi dọc gian bếp trong khi Cơ-ri-xtin nhồi ngỗng. Anh say sưa nói:
- Trả công phải như thế mới đúng, em ạ. Không phải bằng tiền, không phải bằng những tờ giấy bạc đáng ghét, không phải bằng đồng lương tính theo đầu người đăng ký chữa bệnh, mà là trả bằng hiện vật. Em hiểu chứ, em yêu? Anh chữa cho người ta khỏi bệnh, người ta sẽ gửi đến cho anh một thứ gì đó mà họ sản xuất được, làm ra được. Than đá chẳng hạn, hay một túi khoai tây đào ở vườn, hay là trứng gà nếu họ nuôi gà. Em hiểu ý kiến của anh chứ. Đạo đức lý tưởng là thế đấy. Nhân đây, anh kể cho em nghe về bà Uy-liêm nhé, người gửi con vịt đến cho chúng mình ấy. Le-xli bắt bà ta uống nào thuốc viên nào thuốc nước trong suốt năm năm trời. Đến lượt anh, anh chữa cho bà ấy khỏi bệnh loét dạ dày bằng một chế độ ăn uống trong năm tuần lễ. Anh đang nói gì nhỉ. Aø, phải rồi. Em thấy không? Nếu người bác sĩ nào cũng loại bỏ được ý nghĩ kiếm tiền, làm giàu, thì toàn bộ ngành y sẽ trong sạch hơn…
- Vâng, anh ạ. Nào, anh đưa cho em gói nho khô, ở ngăn trên cùng tủ bát đĩa ấy.
- Khỉ gió. Sao em không nghe anh nói. Aùi chà, món ngỗng nhồi thịt này hẳn phải ngon lắm đây.
Hôm sau là ngày Chúa giáng sinh, trời sáng đẹp. Ngọn đèn pha Ta-lin nổi lên trên nền trời xanh xa xa như một hạt ngọc phủ một lớp tuyết óng ánh. Khám xong mấy người torng buổi sáng, En-đru bắt đầu đi thăm những người bệnh đã hẹn, vui thích nghĩ tối nay không phải ra trạm xá. Số người phải đến thăm hôm nay ít. Tại tất cả các căn nhà bé nhỏ kia, người ta đang sửa soạn buổi tối, và bữa ăn tối của gia đình anh cũng đang được nấu nướng ở nhà. Qua các phố En-đru luôn mồm không biết mệt chúc mừng và nhận lời chúc mừng của mọi người nhân ngày Chúa giáng sinh. Anh không khỏi so sánh niềm vui sướng của anh hôm nay với vẻ tiu nghỉu của anh khi đi qua những phố này mới ngày nào cách đây một năm.
Có lẽ chính ý nghĩ ấy làm En-đru dừng chân trước ngôi nhà số 18 phố Xi-phen, trong mắt có một ánh do dự, e ngại khác thường. Trong số tất cả các bệnh nhân của anh, trừ Chen-kin là người mà anh không cần, có độc một người không trở lại với anh là Tom E-vân. Hôm nay, trong lòng dào dạt một tình hữu ái giữa con người với con người, En-đru bỗng thấy muốn lại thăm E-vân chúc E-vân một ngày Nô-en vui vẻ.
Gõ cửa xong, En-đru mở cửa ngoài, đi thẳng xuống bếp. Đến đây, anh đứng lại sững sờ. Gian bếp trống trơn, gần như trần trụi, trong bếp lò chỉ có một ngọn lửa leo lét. Tom E-vân ngồi trước bếp lò, trên một chiếc ghế gãy lưng tựa, cánh tay cụt trồi ra như một cái cánh. Đôi vai E-vân rũ xuống trong một tư thế chán chường, tuyệt vọng. Trên gối E-vân là đứa con gái lên bốn. Hai bố con lặng lẽ ngồi nhìn một cành thông cắm trong một cái sô cũ. Trên cái cây thông Nô-en nhỏ xíu này mà E-vân đã phải đi kiếm trên núi cách xa hai dặm đem về cắm hai cây nến bé tí, chưa thắp. Phía dưới là bữa tiệc Nô-en của cả gia đình: ba quả cam con.
E-vân đột ngột quay lại và nhận ra En-đru. Anh ta giật mình, mặt dần dần đỏ lên vì hổ thẹn và hối hận. En-đru hiểu rõ nỗi đau khổ của E-vân trong lúc này – mất việc, tàn tật, một nửa đồ đạc trong nhà bị cầm bán, gặp lại người bác sĩ mà anh ta không chịu nghe lời khuyên bảo.
En-đru cố nhiên có biết E-vân gặp nhiều chuyện không may, nhưng anh không ngờ tình cảnh của E-vân đáng thương đến thế. En-đru sững sờ, lúng túng, muốn trở gót quay ra. Vừa vặn lúc đó, chị E-vân ở ngoài về; chị đi cửa sau vào bếp, một cái túi giấy cặp dưới nách. Thấy En-đru, chị giật mình đánh rơi cái túi giấy xuống nền đá. Chiếc túi bung miệng ra cho thấy bên trong có hai khúc lòng bò, thứ rẻ tiền nhất ở E-bơ-re-lọ Nhìn vẻ mặt mẹ nó, đứa bé bỗng òa khóc.
Chị E-vân cuối cùng đánh bạo hỏi, một tay chống nẹ:
- Có gì đấy, ông? Anh Tom nhà tôi có chuyện gì đâu?
En-đru cắn răng. Anh xúc động và kinh ngạc trước cảnh tượng anh tình cờ bắt gặp đến nỗi chỉ có một cách có thể làm anh trở lại thư thái. Mắt nhìn xuống đất, En-đru nói:
- Chị E-vân này… tôi biết là có một chút hiểu lầm giữa anh Tom của chị và tôi. Nhưng hôm nay là ngày Chúa giáng sinh và,… tức là, tôi muốn… tôi muốn nói là tôi sẽ rất vui mừng nếu hai anh chị và cháu đến chơi nhà chúng tôi, ăn giúp chúng tôi bữa cơm Nô-en.
- Nhưng, bác sĩ… - Chị E-vân ấp úng.
- Nhà nó, im đi nào - E-vân cộc cằn ngắt lời vợ – Chúng tôi không đi đâu ăn gì sất. Nếu chúng tôi tất cả chỉ có chỗ lòng bò này thì chúng tôi chỉ có thể thôi. chúng tôi không muốn ai thương xót chúng tôi.
- Sao anh lại nói thế - En-đru hốt hoảng – Tôi mời anh với tư cách bạn bè cơ mà.
- Dào ôi, các ông cùng một giuộc cả - E-vân thiểu não đáp – Khi các ông đã dìm ai xuống rồi, các ông chỉ biết có quẳng đi một tí thức ăn vào mặt người ta thôi. Ông giữ lấy bữa cơm chết tiệt của ông. Chúng tôi không thèm.
- Anh Tom này – chị E-vân gạt đi yếu ớt.
Bối rối nhưng vẫn kiên quyết thực hiện bằng được ý định của mình, En-đru quay sang phía chị E-vân:
- Chị E-vân, chị hãy thuyết phục anh ấy. Tôi thực sự đau lòng nếu anh chị và cháu không đến. Vào lúc một rưỡi, chị nhé. Chúng tôi chờ anh chị đấy.
Không để cho hai vợ chồng E-vân kịp nói thêm một lời nào, En-đru đẩy cửa ra về.
Cơ-ri-xtin không nói gì khi En-đru kể lại sự việc vừa rồi. Hai vợ chồng Von có lẽ sẽ đến chơi hôm nay trừ phi họ đã đi Thụy Sĩ trượt tuyết rồi thì không kể. Thế mà bây giờ anh lại đi mời một người thợ mỏ thất nghiệp với vợ con anh tạ En-đru nghĩ thầm như vậy khi anh quay lưng lại lò sưởi nhìn Cơ-ri-xtin bày thêm bát đĩa. Sau cùng anh hỏi:
- Em giận à, Cơ-rít?
- Em tưởng em lấy chồng là bác sĩ Men-sân, chứ không phải là bác sĩ Bơ-nác- đô (#1) – nàng hơi xẵng giọng – quả thực anh là một người đa sầu đa cảm không thể tưởng tượng được.
Gia đình E-vân đến rất đúng giờ, mặt mũi sạch sẽ, quần áo phẳng phiu, hết sức ngượng nghịu, vừa hãnh diện vừa lo sợ. Lúng túng cố gắng tiếp khách cho niềm nở, En-đru có một linh cảm đáng sợ là đúng như Cơ-ri-xtin nói, buổi tiếp khách hôm nay sẽ thất bại thảm hại. Nhìn En-đru với một con mắt kỳ quặc, E-vân tỏ ra vụng về trong bữa ăn vì một bên tay cụt. Vợ anh ta phải cắt bánh mì và phết bơ hộ. Rồi xảy ra một chuyện may là khi En-đru rắc hồ tiêu, nắp lọ hồ tiêu rơi ra và cả nửa lạng hồ tiêu trắng đổ ụp vào bát súp của En-đru. Gian phòng lặng đi. Cái Ec-níc, đứa con gái nhỏ của vợ chồng E-vân bỗng rúc rích cười. Người mẹ phát hoảng cúi xuống định mắng con, nhưng nhìn thấy vẻ mặt của En-đru chị lại thôi. Lát sau, tất cả mọi người đều cười như nắc nẻ.
Không còn lo sợ người ta lên mặt kẻ cả với mình, E-vân tỏ ra anh cũng là một người bìnnh thường như mọi người khác, say xem đấu bóng bầu dục và rất yêu thích âm nhạc. Cách đây ba năm, E-vân đã đi Ca- đi-gân biểu diễn tại ngày Hội khuyến nhạc ở đây. Tự hào bày tỏ sự hiểu biết của mình, E-vân bàn luận với Cơ-ri-xtin về những khúc ô-ra-tô-ri- Ô của En-ga trong khi Ec-nít chơi pháo tét với En-đru.
Ít phút sau, Cơ-ri-xtin kéo chị E-vân và cái Ec-nít sang phòng bên. Khi còn lại hai người, một không khí im lặng lạ lùng bao phủ lấy En-đru và E-vân. Hai người cùng nghĩ đến một chuyện nhưng không ai biết nên đề cập như thế nào.
Rốt cuộc, En-đru thấy không còn cách nào khác bèn nói:
- Anh Tom ạ, tôi đau lòng về cánh tay của anh. Tôi biết anh đã mất việc làm dưới lò vì một chuyện xảy ra trên mặt đất. Anh đừng nghĩ tôi vui mừng về chuyện ấy hay có thái độ gì gần như vậy đâu. Tôi thực hết sức đau lòng.
- Tôi cũng không kém.
Im lặng một lúc rồi En-đru nói tiếp:
- Không biết anh có bằng lòng để tôi nói với ông Von hộ anh không. Anh hãy ngăn tôi lại nếu anh cho rằng như thế là tôi dính vào chuyện không liên can đến tôi. Chả là tôi có đôi chút ảnh hưởng với ông ta nên tôi tin chắc có thể kiếm được cho anh một việc làm trên mặt đất trông nom về giờ giấc chẳng hạn, hay một việc gì tương tự.
En-đru dừng lời, không dám nhìn vào mặt E-vân. Lần này, không khí im lặng kéo dài. Mãi sau, En-đru ngước mắt lên nhưng lại vội nhìn ngay xuống. Mặt E-vân dàn dụa nước mắt, cả người E-vân rung lên vì cố ghìm cơn xúc động. Nhưng vô ích. E-vân đặt cánh tay còn lành lên bàn và gục đầu lên tay.
En-đru đứng dậy đi ra cửa đứng mấy phút. Hết khoảng thời gian ấy, E-vân đã bình tĩnh lại. Anh ta không nói gì, không một lời nào, mắt anh ta tránh nhìn vào mắt En-đru với một sự im lặng nhiều ý nghĩa hơn cả lời nói.
Đến ba rưỡi, gia đình E-vân ra về tươi tỉnh, khác hẳn với thái độ ngượng nghịu khi đến. Cơ-ri-xtin và En-đru chuyển sang phòng khách, En-đru bắt đầu triết lý:
- Cơ-rít, em biết không. Tai họa xảy ra với anh chàng tội nghiệp này – anh muốn nói đến cái khuỷu tay sưng tấy cứng đờ của E-vân – không phải do lỗi của anh tạ Anh ta không tin tưởng anh vì anh là kẻ mới đến. Không thể bắt anh ta phải biết gì về thứ dầu gai khốn kiếp ấy, nhưng ông bạn Oác-xbo-râu, người đã nhận chiếc thẻ y tế của E-vân thì phải biết chứ lị. Ngu dốt, thực sự ngu dốt, ngu dốt cùng cực. Cần có một đạo luật ràng buộc các bác sĩ phải hiểu biết những phương pháp tiên tiến. Tất cả đều là do cái tổ chức y tế thối nát của chúng ta. Cần phải có những lớp bổ túc bắt buộc để cho các bác sĩ sau khi tốt nghiệp cứ năm năm một lần phải theo học.
Ngồi ở đi-văng, Cơ-ri-xtin tủm tỉm cãi:
- Anh của em! Em đã chịu đựng tính thương người của anh suốt ngày hôm nay rồi đấy. Em cứ để ý xem anh có mọc cánh như những thượng đẳng thần không. Đừng bắt em phải nghe thêm một bài diễn văn triết lý dài dòng nữa. Anh lại đây ngồi với em. Em có lý do thực sự quan trọng cần ngồi riêng với anh hôm nay.
- Thực à? - En-đru ngờ vực hỏi – Rồi phẫn khích – Anh mong em đừng có càu nhàu nữa đấy nhé. Anh nghĩ hôm nay anh cư xử như thế là rất đúng. Vả lại, ngày Nô-en mà lại…
Cơ-ri-xtin cười lặng lẽ:
- Ôi anh! Anh đáng yêu quá! Một lát nữa sẽ nổi lên một cơn bão tuyết, anh sẽ kéo thánh Bơ-nớt mặc áo choàng trùm kín đến tận cằm lên núi dẫn về nhà một người khách lạc đường giữa đêm hôm khuya khoắt này cho mà xem.
En-đru chọc lại:
- Anh có biết người giữa đêm hôm khuya khoắt mò đến giếng than số 3, mà người lại không choàng áo cho kín.
Cơ-ri-xtin duỗi dài tay về phía En-đru:
- Anh ngồi đây… Em có cái này muốn nói với anh.
En-đru đang bước lại ngồi gần vợ thì bỗng có tiếng còi ô-tô to mà khàn khàn từ ngoài vọng vào.
“Krr-krr-krr-ki-ki-krr”.
- Quỷ sứ - Cơ-ri-xtin thốt lên – Ở E-bơ-re-lo này chỉ có độc một chiếc còi kêu như vậy là chiếc còi ô-tô của Côn Bâu-lân.
- Em không muốn tiếp à? - En-đru hỏi, hơi ngạc nhiên - Bâu-lân đã hẹn đến chơi uống trà vào giờ này rồi mà.
- Thôi được! - Cơ-ri-xtin nói và đứng dậy cùng với chồng ra cổng.
Gia đình Côn Bâu-lân ngồi cả trong chiếc xe hơi mới lắp ráp lại, đỗ đối diện ngay với cổng chính. Côn ngồi ở ghế tay lái, đầu đội mũ quả dưa, tay đi đôi găng to tướng, bên cạnh là Me-ri-Ơ và Te-rân-xơ. Ở ghế sau, ba đứa trẻ khác bâu chặt xung quanh chị Bâu-lân đang ẵm trên tay đứa bé nhất. Mặc dầu chiếc xe đã được kéo dài ra rồi mà người ngồi trên xe vẫn bị chật cứng như cá hộp.
Bỗng nhiên, chiếc còi lại gầm lên: Kri-krr-krr-krr. Khi ngắt điện, Bâu-lân vô ý ấn phải nút còi và bây giờ chiếc nút ấy bị mắc kẹt vào trong không bật ra được. Còi vẫn cứ rống lên “krr-krr-krr” mãi trong khi Côn Bâu-lân mò mẫm và nguyền rủa. Cửa sổ các nhà ở dãy trước mặt bật mở cả ra nhưng chị Bâu-lân vẫn bình thản ngồi yên, tâm trí như để ở đâu đâu, tay ẵm đứa bé với vẻ mơ màng.
Bộ râu tua tủa nhấp nhoáng trước cái chắn cùn, Côn quát ầm lên:
- Mẹ kiếp! Phí cả xăng! Sao thế không biết. Bị đoạn mạch hay sao?
- Cái nút đấy, bố ạ. – Me-Ơ-ri điềm đạm nói với bố. Cô gái lấy móng tay út gảy cho cái nút bật lên và tiếng kêu inh ỏi chấm dứt.
- Aø, ổn rồi – Côn Bâu-lân thở dài – Chào anh Men-sân. Anh xem chiếc xe tàng của tôi bây giờ thế nào? Tôi kéo dài nó ra dễ được đến hai bộ. Trong có choáng không? Phải công nhận là hộp số hãy còn hơi trục trặc tí chút. Đúng là nó chưa leo quả đồi này được thẳng một mạch.
- Xe chỉ bị dừng lại có vài ba phút thôi đấy chứ bố. – Me-Ơ-ri nói xen.
- Không sao. Sẽ sửa lại ổn ngay khi tôi tháo nó ra lần nữa. Chào chị Men-sân. Cả gia đình chúng tôi đến chúc mừng anh chị và uống trà với anh chị nhân ngày Chúa giáng sinh đây.
- Mời anh vào nhà, anh Bâu-lân - Cơ-ri-xtin mỉm cười – Chà, đôi găng đẹp quá.
- Qùa Nô-en của bà vợ đấy – Côn trả lời, ngắm nghía đôi găng dài thườn thượt. – Hàng thừa của quân đội. Chị có cho là người ta bây giờ vẫn còn sản xuất loại găng này nữa không. A..., à! Cái cửa này làm sao rồi?
Không mở được cửa xe, Bâu-lân vươn đôi chân dài qua cánh cửa, nhảy ra ngoài rồi đến đỡ vợ và mấy đứa con ở đằng sau xuống. Sau đó, anh lại đứng ngắm nghía chiếc xe, trìu mến bửa một mảng bùn bám ở kính che gió, rồi mới đành bứt mình khỏi vật sở hữu thân thương này theo chân những người khác vào trong nhà.
Bữa uống trà rất vui. Côn Bâu-lân rất hào hứng, anh lúc nào cũng chỉ nói đến tác phẩm của mình: “Anh sẽ không nhận ra nó khi nó được một nước sơn”. Chị Bâu-lân, vẻ lơ đãng, uống hết sáu tách cà phê đặc. Bọn trẻ con bắt đầu bằng những chiếc bánh sô-cô-la và kết thúc bằng một trận ẩu đả tranh nhau mẩu bánh mì cuối cùng. Tất cả các món ăn trên bàn đều hết nhẵn.
Sau bữa trà, trong khi Me-Ơ-ri đi rửa bát đĩa – bảo rằng Cơ-ri-xtin trông có vể mệt mỏi, cô bé đòi rửa cho bằng được - En-đru đỡ lấy đứa bé trên tay chị Bâu-lân và đùa với nó trên tấm thảm dải trước lò sưởi. Anh chưa bao giờ thấy một đứa bé bụ bẫm đến vậy: đúng là một đứa bé trong tranh của Ru-ben-xơ, đôi mắt to nghiêm nghị, tay chân có ngấn. Đứa bé cứ định chọc ngón tay vào mắt En-đru. Mỗi lần nó chọc không trúng, mặt nó lại đượm một vẻ ngạc nhiên trang nghiêm. Hai tay đặt trên đầu gối, Cơ-ri-xtin ngồi nhìn chồng đùa với đứa bé.
Nhưng Côn và gia đình anh không ở chơi được lâu. Bên ngoài trời tối dần. Côn không những lo ngại cho chỗ xăng trong xe mà còn có những điều ngờ vực khác anh thấy khôn tiện nói ra, đó là không biết đèn của xe có chịu sáng lên cho không.
Lúc cả nhà đứng dậy ra về, Côn Bâu-lân ngỏ lời mời:
- Mời anh chị ra cổng xem chúng tôi nổ máy.
En-đru và Cơ-ri-xtin lại ra đứng cạnh cổng trong khi Côn chất con cái lên xe. Quay ma-ni-ven được mấy cái thì động cơ nổ. Gật đầu đắc thắng với hai vợ chồng En-đru, Côn xỏ găng, kéo lệch chiếc mũ thêm tí nữa, rồi kiêu hãnh nhảy vào ngồi ở ghế tay lái.
Đúng lúc ấy thì mối hàn của Côn bửa ra, chiếc xe rên lên một tiếng rồi xẹp gí. Mang toàn bộ gia đình Bâu-lân trên mình, chiếc xe bị kéo dài ra quá mức từ từ võng sệt xuống đất như một con ngựa tải đồ kiệt sức ngã khuỵu. Trước con mắt kinh hoàng của En-đru và Cơ-ri-xtin, mấy bánh xe tuột cả ra ngoài. Các bộ phận của xe rơi loảng xoảng, kìm, lắc-lê ở hòm đồ vãi ra tung tóe. Rồi thân xe đứng sững lại, rời xa thành từng mảnh ngay giữa phố. Một phút trước còn là chiếc xe, một phút sau đã như cái bục rạp xiếc. Ở phần trước là Côn Bâu-lân, tay đang cầm tay lái, ở phần sau là vợ anh, ẵm đứa con. Chị Bâu-lân há hốc mồm, con mắt mơ màng Côn Bâu-lân khi chiếc xe xẹp gí xuống đất làm không ai có thể nhịn được cười.
En-đru và Cơ-ri-xtin cười ré lên. Đã cười rồi, họ không nín được nữa. Hai người cười cho đến khi không còn sức mà cười nữa mới thôi.
- Chết cha! – Côn thốt lên và đứng dậy, vò đầu bứt tai. Thấy con cái không đứa nào việc gì, bà vợ mặt tái đi nhưng vẫn còn ngồi ở ghế sau, Bâu-lân quay sang nhìn cái xác xe với vẻ đăm chiêu, choáng váng.
Nhìn lên dãy cửa sổ trước mặt, trong óc lóe lên một cách giải thích, Bâu-lân rốt cuộc nói:
- Có lẻ phá hoại đây mà. Chắc là mấy thằng nhóc ở mấy nhà trong phố đã sục sạo vào đây.
Rồi, nét mặt tươi lên, Bâu-lân kéo tay En-đru, tự hào và buồn rầu chỉ vào đầu xe nhăn nhúm mà động cơ ở dưới hãy còn yếu ớt rung rung mấy cái:
- Men-sân, anh thấy không? Nó hãy còn chạy đấy!
Mấy người ì ạch kéo cái xác xe vào trong sân sau nhà En-đru. Cố nhiên gia đình Bâu-lân đi bộ về nhà.
- Một ngày hiếm có! - En-đru thốt lên khi cuối cùng hai vợ chồng được ngồi yên tĩnh bên nhau. – Suốt đời anh không bao giờ quên được vẻ mặt khi nảy của Bâu-lân.
Hai người im lặng một giây lát, rồi En-đru quay sang Cơ-ri-xtin hỏi:
- Ngày Nô-en hôm nay, em có vui không?
Không hiểu sao, nàng lại trả lời:
- Em vui khi thấy anh đùa với cháu bé nhất của anh Bâu-lân.
En-đru nhìn vợ:
- Sao em?
Cơ-ri-xtin không nhìn sang chồng.
- Cả ngày hôm nay, em định nói anh câu này. Ôi, anh yêu, anh không đoán được sao. Em nghĩ thực ra anh cũng chẳng phải là một thầy thuốc tinh lắm đấy.

---------------
Chú thích:
(1) Người sáng lập ra cô nhi viện đầu tiên ở Anh.

Chương 26

Lại một mùa xuân… Rồi vào hè… Khu vườn của hai vợ chồng En-đru là những mảng màu dìu dịu mà thợ mỏ đi làm ca về nhiều khi dừng chân ngắm nhìn. Những màu này chủ yếu là màu những bụi cây đang nở hoa mà Cơ-ri-xtin đã trồng từ mùa thu trước. Bây giờ thì En-đru không để cho nàng làm một việc gì nặng nhọc. En-đru nói với vợ như ra lệnh:
- Em đã xây dựng tổ ấm của chúng mình rồi. Bây giờ em hãy ngồi yên trong cái tổ đó.
Chỗ Cơ-ri-xtin thích ngồi nhất là ở cuối vạt thung lũng hẹp, bên cạnh một mảng ao nhỏ, nơi nàng có thể nghe được tiếng rì rào êm ái của dòng suối. Một cây liễu rũ lá che khuất con mắt của dãy nhà phía trên. Cái nhược điểm của những chỗ khác trong vườn là, chỉ cần hai vợ chồng ra trước cửa ngồi với nhau là y như rằng cửa sổ của dãy nhà trước mặt đầy người với tiếng xì xào từ cửa sổ này sang cửa sổ khác: “Này, trông đẹp không! Phan-ni ơi, ra mà xem này. Bác sĩ và vợ ra ngồi hóng nắng, có đúng không nào!”. Thậm chí có lần, hồi mới đầu, khi En-đru quàng tay qua lưng Cơ-ri-xtin lúc hai người nằm dài bên suối, anh chợt thấy ở phòng khách ông già Glin Giôđíp lấp lánh chiếc ống nhòm. Anh hiểu ra ngaỵ “Khỉ gió, lão già kia chĩa ống nhòm sang chỗ chúng mình”.
Nhưng ở dưới gốc liễu thì họ được hoàn toàn che khuất, cho nên đây là chỗ En-đru thường nói ra những ý kiến của anh.
- Cơ-rít, em hiểu chứ. – En-đru bồn chồn mân mê chiếc nhiệt kế. Trong một lúc quá thận trọng, anh vừa mới có ý nghĩ định đo nhiệt độ của vợ – chúng mình phải bình tĩnh. Chúng mình không thể giống như những người bình thường được. Dù sao, em cũng là vợ một bác sĩ và anh… anh là một bác sĩ. Anh đã từng chứng kiến chuyện này hàng trăm lần, ít ra thì cũng vài chục lần rồi. Đây là một việc rất bình thường. một hiện tượng tự nhiên, vì sự tồn tại của nòi giống, đại loại như vậy, em hiểu chứ. Đừng hiểu nhầm anh, em nhé, đương nhiên, việc này đối với chúng mình là tuyệt diệu. Thực ra, anh bắt đầu tự hỏi không biết em có quá mảnh khảnh, cón quá con trẻ đối với việc… ôi, anh thật sung sướng. Nhưng chúng mình không được ủy mị. Anh muốn nói là không được mềm yếu. Không, không, hãy dành chuyện đó cho ông Ngô và bà Nghệ Đối với anh, một bác sĩ mà lại thẫn thờ trước những thứ lặt vặt, nhỏ xíu mà em đang đan, đang móc, hay làm gì đó, thì thật là lố bịch, có phải không em? Không, anh chỉ nhìn vào những thứ ấy và lẩm bẩm: “Miễn đủ ấm là được rồi”. Còn mọi chuyện táp nham như mắt thằng cu hay cái gái sẽ là màu gì, chúng mình sẽ xây dựng cho nó một tương lai tươi sáng như thế nào, thì đều không phải lối! – En-đru dừng lời, băn khoăn rồi dần dần một nụ cười đăm chiêu nở trên gương mặt anh. – Này em, dù sao mặc lòng, anh không biết liệu có phải là con gái không em?
Cơ-ri-xtin cười đến dàn dụa nước mắt. Nàng cười mãi đến nỗi En-đru lo ngại phải ngồi nhỏm dậy.
- Thôi đi nào, em! Cơ-rít! Khéo không lại nhỡ xảy ra chuyện gì bây giờ.
Nàng lấy tay quệt nước mắt:
- Anh của em, khi anh là một người mơ mộng đa cảm thì anh thật đáng yêu. Còn khi anh giễu cợt với giọng lạnh lùng sắt đá thì em không muốn có anh ở trong nhà nữa.
En-đru không hiểu Cơ-ri-xtin định nói gì. Nhưng anh biết là anh có một thái độ khoa học và ý tứ. Chiều chiều, khi En-đru cảm thấy Cơ-ri-xtin cần vận động đôi chút thì anh dẫn nàng đi dạo chơi trong công viên, vì leo đồi núi là điều tuyệt đối cấm. Trong công viên, hai vợ chồng đi vơ vẩn hay đứng nghe nhạc và nhìn con cái thợ mỏ mang những chai nước quả và kẹo hoa quả đến đây cắm trại.
Một buổi sáng sớm thứ năm, hai người nằm trên giường, En-đru nhận thấy có một cái gì động đậy rất nhẹ lúc anh còn đang mơ màng. Anh tỉnh hẳn dậy và nhận ra cái đạp đạp nhè nhẹ, đó là động tác đầu tiên của đứa trẻ trong bụng Cơ-ri-xtin. Anh nằm yên, không nhúc nhích, hầu như không dám tin là có thật và gần như ngạt thở vì những cảm xúc để mê trào lên trong người. Ít phút sau, anh nghĩ: “Chết không! Mình hóa ra cũng giống như những ông Ngô ông Nghê mất thôi. Có lẽ vì vậy mà nguyên tắc đề ra là bác sĩ không được đỡ đẻ cho vợ mình”.
Tuần sau, En-đru cho rằng đã đến lúc ngỏ lời với bác sĩ Lu-ê-lin, người mà ngay từ đầu hai vợ chồng đã quyết định nhờ trông nom việc sinh nở của Cơ-ri-xtin. Nghe En-đru nói qua điện thoại, Lu-ê-lin hài lòng và hãnh diện. Ông đến ngay tức khắc, thăm thai sơ qua rồi ra nói chuyện với En-đru ở phòng khách.
- Tôi rất vui mừng được giúp anh, anh Men-sân ạ – ông nhận một điếu thuốc – Tôi cứ tưởng anh không ưa tôi lắm nên sẽ không yêu cầu tôi việc này. Cứ tin ở tôi, anh Men-sân, tôi sẽ làm hết sức mình. Mà này, bây giờ ở E-bơ-re-lo khá nóng, anh có thấy nên đưa chị ấy đi đổi gió một chút trong lúc chị ấy còn đi được không?
Khi Lu-ê-lin về rồi, En-đru tự hỏi:
- Mình thế nào ấy nhỉ. Mình đâm ra yêu mến con người này. Ông ta lịch sự, vô cùng lịch sự, ân cần, tế nhị. Về công việc thì không ai bì được. Thế mà cách đây mười hai tháng, mình lại tìm cách chẹt cổ ông tạMình thật chỉ là một con dê con vùng núi, bướng bỉnh, ghen tị và vụng về.
Cơ-ri-xtin không muốn đi, nhưng En-đru cứ ép khéo.
- Anh biết là em không muốn xa anh, Cơ-rít ạ. Nhưng đi thì tốt hơn. Chúng mình phải nghĩ đến… à, à… phải nghĩ đến mọi thứ chứ! Hay em thích ra biển hơn. Hay lên miền bắc ở với cô em. Ngại gì em, anh có khả năng để đưa em đi nghỉ mà. Chúng mình bây giờ khấm khá rồi.
Họ đã trả xong tiền chịu của Quỹ cứu trợ Glen và tiền mua chịu đồ gỗ, lại còn có gần một trăm bảng gửi ngân hàng. Nhưng Cơ-ri-xtin không nghĩ đến điều đó khi nàng siết chặt tay En-đru, từ tốn trả lời.
- Vâng! chúng mình đã khá rồi, anh nhỉ.
Vì cần phải đi nên nàng chọn đến ở với bà cô tại Brít-linh-tơn. Tuần sau, En-đru đưa nàng ra ga trên, anh ôm nàng thật lâu rồi đưa nàng lên tàu cùng với một làn hoa qua?
để ăn dọc đường cho khỏe.
En-đru nhớ Cơ-ri-xtin quá sức anh tưởng. Mối dây tình cảm giữa hai người đã trở thành một phần cuộc sống của anh. Những buổi chuyện trò bàn bạc với nhau, những lúc chí chóe với nhau, cả những lúc yên lặng bên nhau nữa, và thói quen của anh mỗi khi về đến nhà thì… gọi nàng rồi dỏng tai chờ tiếng nàng reo vui đáp lại… nay anh mới nhận thấy tất cả ý nghĩa của những cái đó đối với anh. Không có nàng, phòng ngủ của hai vợ chồng trở thành một gian phòng xa lạ Ở một khách sạn. Các bữa ăn mà chị Gien-ni nấu nướng theo đúng những lời dặn dò tỉ mỉ của Cơ-ri-xtin chỉ là những lúc ngồi nhai vô vị với một quyển sách mở trước mặt.
Đi vơ vẩn trong khu vườn mà nàng đã bỏ công sang sửa, En-đru bỗng sửng sốt khi thấy chiếc cầu bị xiêu vẹo. Tình trạng ấy làm anh khó chịu, nó xúc phạm đến Cơ-ri-xtin của anh hiện không có mặt ở đây. Anh đã nhiều lần nêu vấn đề này với Hội đồng, bảo với họ là chiếc cầu sắp đổ đến nơi, nhưng họ bao giờ cũng lề mề trong việc sửa chữa nhà ở cho các bác sĩ phụ tá. Bây giờ, trong một lúc kích động, En-đru gọi dây nói thẳng đến trụ sở Hội nhấn mạnh đến việc này. On-Oen nghĩ phép từ mấy hôm naỵ Nhân viên ở đấy báo lại với En-đru là Hội đồng đã quyết định cho sửa rồi và đã chuyển việc đó sang người chịu trách nhiệm xây dựng là Ri-sớt. Chỉ vì Ri-sớt còn đang mắc vào một hợp đồng khác nên công việc chưa được xúc tiến mà thôi.
Chiều chiều, En-đru thường đến chơi nhà Bâu-lân. Anh đã hai lần đến chơi nhà vợ chồng Von và được họ giữ lại đánh bài brít-giợ Có một lần, En-đru chơi gôn với Lu-ê-lin, điều đó làm chính anh rất ngạc nhiên. Anh viết thư cho Hem-tơn và cho Đen-ni hiện đang trên đường đi Tam-pi-cô làm bác sĩ phẫu thuật trên một tàu chở dầu. Những bức thư của En-đru gửi cho Cơ-ri-xtin là mẫu mực về những lời khuyên sáng suốt trong cách giữ gìn sức khỏe. Nhưng En-đru tìm sự khuây khỏa chủ yếu trong công việc.
Công việc nghiên cứu của anh tại các giếng than dạo này tiến triển tốt. Anh không thể đi vội vàng được, vì ngoài việc bận bịu với bệnh nhân của anh, anh chỉ có dịp khám các thợ mỏ vào lúc họ đi tắm sau ca làm, và anh không thể giữ họ Ở lại lâu khi họ muốn vội về nhà ăn uống nghỉ ngơi. Trung bình, mỗi ngày anh khám được hai người. Tuy vậy, kết quả thu được làm anh càng thêm phấn khởi. Chưa vội rút ra ngay một kết luận, song anh đã thấy rằng tỷ lệ người mắc bệnh phổi trong loại thợ khấu than là rõ rệt cao hơn tỷ lệ các loại thợ khác cùng làm việc trong lò.
Tuy rằng, với ý thức tự vệ, anh không tin vào sách vở vì không muốn về sau nhận ra mình chỉ đi theo vết chân của người khác, nhưng anh vẫn đọc các tài liệu xung quanh vấn đề này. Anh kinh ngạc thấy các tài liệu ấy quá nghèo nàn. Xem ra không có mấy nhà nghiên cứu quan tâm nhiều đến các loại bệnh phổi nghề nghiệp. Den-cơ đã tạo ra một tên gọi rất kêu là “bệnh bụi phổi” bao gồm ba dạng xơ hóa phổi vì nhiễm bụi. Cố nhiên, bệnh bụi than, tức là bệnh đen phổi bắt gặp trong thợ mỏ than, đã được biết đến từ lâu, và được Giôn-man ở Đức và Tơ-rốt-tơ ở Anh coi là vô hại. Có một vài bản luận án nói về tình trạng phổ biến của bệnh phổi trong thợ làm cối đá, nhất là ở Pháp, thợ mài dao – được gọi là “bệnh thối phổi của thợ mài” – và thợ xẻ đá. Có những dẫn chứng, hầu hết là trái ngược nhau, viết từ Nam Phi nói đến những lá phổi đó trong đám phụ thợ Ở miền Ren- đơ và thợ mỏ vàng bị lao, những lá phổi ấy chắc chắn là do nhiễm bụi. Cũng có những tài liệu nói rằng thợ Ở các ngành sợi lanh và sợi bông, và thợ vận chuyển hạt lanh hạt bông dễ mắc phải những chứng bệnh về phổi. Nhưng, ngoài những điều ấy ra thì không có gì cả.
Đọc các tài liệu ấy xong, mắt anh long lanh, háo hức. Anh cảm thấy mình đang đi vào một lĩnh vực hoàn toàn chưa có ai khai phá. Anh nghĩ đến biết bao nhiêu công nhân làm việc dưới hầm lò trong các mỏ than lớn, đến những thiếu sót trong các quy định về tình huống mất sức lao động của họ, đến tầm quan trọng lớn lao về mặt xã hội của hướng nghiên cứu này. Một sự may mắn làm sao! Anh toát mồ hôi khi đột ngột nghĩ nhỡ có ai đi trước anh. Nhưng anh xua đuổi nỗi lo ngại ấy. Đã quá nửa đêm từ lâu, đi đi lại lại trong phòng khách trước lò sưởi đã tắt ngấm, En-đru bỗng cầm lấy bức ảnh của Cơ-ri-xtin trên lò sưởi:
- Cơ-rít, em. Anh thực sự tin rằng anh sẽ làm được một việc to tát!
En-đru bắt đầu cẩn thận sắp xếp các kết quả khảo sát của anh vào một cái hộp đựng các phích nghiên cứu mà anh đã mua để dùng vào việc đó. Tuy En-đru không hề bao giờ chú ý đến điều này nhưng quả thực kinh nghiệm lâm sàng của anh bây giờ rất phong phú. Trong phòng thay quần áo, trước mặt anh là những thợ mỏ mình trần. Bằng ngón tay, bằng ống nghe của anh, En-đru phát hiện một cách kỳ lạ những căn bệnh ẩn náu trong những lá phổi sống ấy: đây là một chỗ bị xơ hóa, kia là chỗ phù thũng, rồi kia là viêm phế quản mãn tính mà người bệnh một mực bảo rằng họ “chỉ hơi ho một tí”. En-đru cẩn thận đánh dấu những chỗ bị tổn thương lên sơ đồ in ở sau mặt các tấm thẻ.
Đồng thời, En-đru lấy mẫu đờm của từng người, đem xét nghiệm trên kính hiển vi của Đen-ni đến tận hai ba giờ sáng và ghi lại kết quả lên thẻ. Anh phát hiện thấy rằng những mẫu nhầy lẫn mủ này, mà người dân ở đây thường gọi là “đờm trắng”, hầu hết chức đựng những mảnh xi-lích sáng nhỏ, sắc cạnh. Anh kinh ngạc trước số lượng tế bào phế nang có trong đó, kinh ngạc thấy anh gặp phải trực khuẩn lao luôn. Nhưng cái tập trung sự chú ý của En-đru chính là sự có mặt hầu như thường xuyên của các tinh thể xi-lích trong các tế bào phế nang, của các hiện tượng thực bào bắt gặp ở khắp nơi. Anh không khỏi có ý nghĩ hồi hộp là những biến đổi diễn ra ở phổi, có thể là cả những hiện tượng viêm nhiễm đồng sinh nữa, về cơ bản phụ thuộc vào nhân tố này.
Công trình nghiên cứu của En-đru tiến được tới đấy thì Cơ-ri-xtin trở về vào cuối tháng sáu. Nàng quàng tay bá cổ En-đru.
- Về nhà thật là sung sướng! Em ở trên ấy cũng vui… song, ôi em không biết… sao anh xanh thế, anh? Em không nghĩ là Gien-ni lại cho anh ăn uống tồi đến thế kia.
Những ngày nghỉ ngơi ấy đã có tác dụng tốt. Cơ-ri-xtin khỏe hơn, má hồng hào. Nhưng Cơ-ri-xtin lại lo lắng về chồng khi nàng thấy En-đru ăn không ngon, lúc nào cũng tìm thuốc lá.
Nàng nghiêm trang hỏi:
- Công việc đặc biệt này còn mất bao lâu nữa, hở anh?
Đó là hôm sau Cơ-ri-xtin về nhà được một ngày, một hôm trời mưa, và En-đru tự nhiên cáu kỉnh:
- Không biết. Có thể mất một năm, có thể mất trăm năm.
- Này, anh ạ. Em không có ý gì bảo ban anh đâu, trong gia đình có một người bảo ban là đủ rồi. Nhưng anh có thấy là công việc kéo dài đến vậy thì anh cần phải làm việc một cách có phương pháp, giờ giấc phải giữ cho đều đặn, chứ không được thức quá khuya đến nỡi hại người, không anh?
- Anh có làm sao đâu.
Nhưng đối với một số việc, Cơ-ri-xtin đặc biệt kiên quyết. Nàng bảo Gien-ni cọ rửa sàn phòng thí nghiệm, đem đến một chiếc ghế bành và dải một tấm thảm. Những đêm nóng nực này, gian phòng ấy mát mẻ, sàn gỗ thông tỏa ra một mùi thơm hòa lẫn mùi ê-te hăng hắc của những chất phản ứng mà En-đru dùng. Cơ-ri-xtin đến ngồi ở chiếc ghế ấy, khâu vá, đan lát, trong lúc En-đru ngồi làm việc ở bàn. Cúi mình trên chiếc kính hiển vi, anh quên hẳn nàng, nhưng nàng vẫn ngồi đó, và đêm nào, cứ đến mười một giờ thì nàng đứng dậy.
- Đến giờ đi ngủ rồi, anh!
Đôi mắt En-đru chớp chớp như người cận thị khi anh ngẩng đầu lên khỏi kính hiển vi nhìn Cơ-ri-xtin.
- Này em! Cứ lên gác trước đi, anh lên theo ngay bây giờ đây.
- Anh En-đru Men-sân, trong hoàn cảnh em thế này mà anh định để em lên giường ngủ một mình sao?
Câu nói này đã trở thành một câu đùa trong nhà. Cả hai người cùng dùng đến mấy chữ ấy “trong hoàn cảnh em”, dùng một cách bừa bãi, đùa cợt, những khi cần tăng thêm sức thuyết phục cho lý lẽ của mình. En-đru không cưỡng lại được. Anh cười xòa rồi đứng dậy, vươn vai, xoay bản lề kính hiển vi và cất những mảnh xét nghiệm đi.
Đến cuối tháng bảy, một vụ dịch thủy đậu lớn làm En-đru rất bận. Ngày mồng ba tháng tám, anh đặc biệt phải đi thăm rất nhiều người bệnh, suốt từ sau buổi khám bệnh sáng đến quá ba giờ chiều. Trên đường về nhà, mệt nhọc, bụng đói, bữa trưa chưa ăn gì đành đợi ăn gộp làm một bữa trà sắp tới, En-đru thấy chiếc ô tô của bác sĩ Lu-ê-lin đỗ trước cửa.
Chiếc xe đậu ở đấy có một ý nghĩa làm anh bỗng giật mình, anh chạy vội về nhà, tim đập mạnh không hiểu có chuyện gì. Anh nhảy mấy bậc tam cấp, đẩy mạnh cửa và gặp ngay Lu-ê-lin ở phòng ngoài dưới nhà.
Nhìn Lu-ê-lin với con mắt nhớn nhác và lo lắng, En-đru ấp úng:
- Chào bác sĩ Lu-ê-lin, tôi… tôi không ngờ ông lại đến sớm thế.
- Không ngờ thật.
En-đru mỉm cười: “Tốt chứ?”. Trong cơn xúc động, anh không tìm được chữ nào hơn, nhưng câu hỏi đọc được trên nét mặt náo nức của anh thì khá rõ.
Lu-ê-lin không cười. Sau mấy giây, ông nói:
- Anh Men-sân thân mến, anh vào đây một tí. – Ông kéo En-đru vào phòng khách – Chúng tôi đã cố tìm anh suốt sáng nay ở nhà các bệnh nhân của anh…
Cử chỉ của Lu-ê-lin, dáng điệu ngập ngừng của ông, giọng thương cảm kỳ quặc của ông khiến En-đru rùng mình. Anh yếu ớt:
- Có gì chẳng lành không ông?
Lu-ê-lin nhìn ra cửa sổ, về phía cái cầu, như tìm cách giải thích thế nào cho ổn nhất. En-đru không chịu nổi lâu thêm nữa. Anh khó thở, ngực anh quặn lại vì hồi hộp, lo lắng. Tiếng Lu-ê-lin dịu dàng:
- Anh Men-sân ạ. Sáng nay, chị ấy đi qua cầu… thì một thanh gỗ mục gãy. Chị ấy bây giờ tốt rồi, rất tốt rồi, nhưng tôi e rằng…
En-đru đã hiểu ngay trước khi Lu-ê-lin nói xong. Một nỗi đau đớn vò xé lòng anh. Lu-ê-lin tiếp lời, giọng ôn tồn, thương cảm:
- Xin để anh biết… chúng tôi đã làm đủ mọi việc… Tôi đến ngay tức khắc, đem theo y tá trưởng của bệnh viện. Chúng tôi ở đây suốt cả ngày.
Một bầu không khí yên lặng nặng nề. Một tiếng nấc bật ra từ cổ En-đru, một tiếng nữa, rồi một tiếng nữa. Anh lấy tay ôm mặt.
- Anh Men-sân thân mến, - Lu-ê-lin nói thêm – Ai có thể tránh được một tai nạn như vậy. Tôi khuyên anh nên lên gác an ủi chị ấy.
Đầu gục xuống ngực, tay bíu lấy thành cầu thang, En-đru bước lên gác. Ngoài cửa phòng ngủ, anh dừng lại hầu như ngạt thở rồi lảo đảo bước vào phòng.

Chương 27

Đến năm 1927, bác sĩ Men-sân ở E-bơ-re-lo đã có một tiếng tăm hiếm có. Số người đăng ký chữa bệnh ở chỗ anh không thật đông, danh sách bệnh nhân của anh không tăng thêm nhiều kể từ những ngày đầu gian nan khi anh mới đến thị trấn. Song tất cả các khách bệnh của anh đều tin tưởng tuyệt đối ở anh. Đơn thuốc anh cho không ghi nhiều thứ thuốc – đúng vậy, anh có một cái nếp không ai tưởng tượng nổi là khuyên người bệnh tránh dùng thuốc men, nhưng khi cần đến thuốc thì anh lại cho liều lượng rất cao. Không phải là hiếm cái cảnh người dược tá Ghết-giơ-rê bước qua phòng đợi, cắm cúi nhìn đơn thuốc ở tay:
- Thế này là thế nào, bác sĩ Men-sân? Sáu mươi grên (#1) ka-li brô-mua cho E-vân Giôn à? Trong dược điển chỉ ghi có năm.
- “Sách đoán mộng của cô Kết-tơ” ghi như vậy đó, cứ pha sáu mươi grên đi, bác Ghết-giơ ạ. Đánh quỵ được E-vân Giôn thì bác thích lắm cơ chứ.
Nhưng bệnh nhân động kinh E-vân Giôn không bị quỵ. Trái lại, một tuần sau, những cơn động kinh của ông ta bớt đi và người ta thấy E-vân Giôn đi chơi trong công viên.
Hội đồng lẽ ra phải quý bác sĩ Men-sân lắm thì mới phải bởi vì mặc dầu có những đơn thuốc cho liều cao nhưng liều thuốc mà anh cấp cho bệnh nhân nói chung không bằng một nửa so với bất kỳ một bác sĩ phụ tá nào khác. Nhưng than ôi, En-đru lại làm cho Hội đồng tốn về các khoản khác gấp ba lần tiền thuốc, và nhiều khi làm nổ ra những vụ tranh cãi về chuyện này. Ví dụ, En-đru dùng nhiều đến các loại thuốc tiêm chủng và huyết thanh, những thứ thuốc tốn tiền mà như lời Eùt Chen-kin nóng nảy nói, trong Hội đồng không một ai được nghe nói đến bao giờ. On-Oen bệnh vực Men-sân, ông dẫn ra ví dụ: trong một tháng đông nọ, anh dùng thuốc tiêm chủng của Boóc- đê và Gien-gu (#2) chặn được một trận dịch ho gà ác liệt ở khu anh, trong khi ở tất cả các khu khác, trẻ em mắc bệnh ấy la liệt. Nghe thấy vậy, Eùt Chen-kin bác lại: “Làm sao có thể biết được đó là do tác dụng của thứ thuốc mới ấy. Này ông, khi tôi hỏi chính anh ta thì anh ta bảo là không ai có thể dám nói chắc”.
En-đru có nhiều bạn bè tốt, nhưng anh cũng có nhiều kẻ thù. Ơû Hội đồng, có những người không bao giờ tha thứ hẳn cho anh về cơn giận và những câu nói đốp chát của anh trong chuyện cái cầu khi Hội đồng họp phiên toàn thể ba năm về trước. Cố nhiên, họ có bày tỏ nỗi thương cảm với hai vợ chồng En-đru về sự mất mát ấy, song họ không thể tự nhận họ là kẻ chịu trách nhiệm. Hội đồng không bao giờ làm một việc gì hấp tấp. On-Oen lúc bấy giờ đang nghỉ. Len Ri-sớt được giao làm việc ấy thì lúc bấy giờ đang mắc vào việc xây dựng dãy nhà mới ở phố Pâu-Uýt. Trách cứ họ là vô lý.
Với thời gian, xảy ra nhiều chuyện va chạm giữa En-đru với Hội đồng bởi vì anh cứ cứng đầu cứng cổ hành động theo hướng đi riêng của anh mà Hội đồng không thích. Ngoài ra, người ta lại còn có đôi chút thành kiến tôn giáo đối với En-đru. Cơ-ri-xtin thì thường xuyên đi lễ thì thường xuyên đi lễ nhưng người ta không thấy anh đến nhà thờ bao giờ - bác sĩ Oác-xbo-râu là người đầu tiên nêu lên nhận xét ấy – và nghe nói anh đã cười giễu thuyết rửa tội toàn thân. Thêm vào đó, anh đã gây cho mình một kẻ thâm thù trong giới giáo sĩ, đó chẳng phải là ai khác ngoài mục sư giáo phái Xi-nai Et- đoen Pe-ri.
Mùa xuân năm 1926, một hôm vào lúc đã khuya, lão Et- đoen đức hạnh, vừa mới cưới vợ xong, lẻn đến phòng khám bệnh của En-đru với một vẻ rất ngoan đạo nhưngười vẫn đượm một phong thái đỏm dáng trần tục.
- Chào bác sĩ Men-sân! Tiện qua đây tôi rẽ vào chơi thăm bác sĩ. Theo nguyên tắc thì tôi là khách bệnh của bác sĩ Oác-xbo-râu; ông ấy là một con chiên trong giáo khu tôi và trạm xá khu Tây của ông ấy lại gần nhà tôi. Nhưng bác sĩ Men-sân ạ, ông là một người rất tiên tiến về mọi phương diện, ông tinh tường tất cả những điều mới mẻ. Cho nên tôi rất vui mừng nếu ông có thể chỉ bảo cho tôi chút việc này – cố nhiên tôi sẽ trả tiền công kha khá. - Et- đoen che giấu một đôi chút ngượng ngịu của thầy tu dưới một vẻ thành thực trần tục – Bác sĩ ạ, nhà tôi và tôi chưa muốn có con ngay vì khoản thu nhập của tôi hiện nay, cứ như hiện nay là…
En-đru nhìn lão mục sư với con mắt lạnh lùng, ghê tởm. Anh điềm đạm nói:
- Ông không biết rằng có những người đồng lương chỉ bằng một nửa số thu nhập của ông mà họ sẵn sàng chịu mất đi hẳn một bàn tay để có một đứa con à? Ông lấy vợ để làm gì? - En-đru bỗng tái người giận dữ – Mời ông ra khỏi đây, mau lên, con chiên ghẻ của Chúa.
Mặt méo xệch đi một cách kỳ quặc, Pe-ri chuồn thẳng. Men-sân nói có lẽ quá nặng. Song đó là vì sau lần ngã tai hại ấy, Cơ-ri-xtin không bao giờ sinh nở được nữa, mà hai người thì vô cùng ao ước có con.
Ngày 15 tháng 5 năm 1927, trên đường về nhà sau buổi đi thăm bệnh, En-đru tự hỏi vì cớ gì anh và Cơ-ri-xtin còn ở lại E-bơ-re-lo từ ngày đứa con của hai người không sống được. Câu trả lời khá đơn giản: vì công trình nghiên cứu bệnh nhiễm bụi của anh, nó thu hút anh, lôi cuốn anh, gắn chặt anh với hầm mỏ.
Điểm lại những gì đã làm được, xét đến những khó khăn mà anh đã phải khắc phục, En-đru ngạc nhiên sao anh đã không phải mất thêm nhiều thời gian hơn để hoàn thành những tìm tòi của anh. Những nghiên cứu ban đầu của anh, bây giờ sao chúng có vẻ xa xưa về thời gian và cả về kỹ thuật đến thế.
Sau khi xét nghiệm lâm sàng đầy đủ thể trạng phổi của tất cả các loại thợ trong khu và xếp loại kết quả, Men-sân đã có bằng chứng rõ ràng là bệnh phổi phổ biến hơn rõ rệt trong thợ khai thác than. Chẳng hạn, anh nhận thấy chín mươi phần trăm trường hợp phổi bị xơ hóa là ở các mỏ An-thra-xít. Anh còn thấy tỉ lệ tử vong vì bệnh phổi trong giới thợ già đã làm việc tại các mỏ than an-thra-xít cao gần gấp ba tỷ lệ tử vong của thợ các mỏ than đá nói chung. Anh kẻ một loạt biểu đồ cho thấy tỷ lệ mắc bệnh phổi trong các loại thợ khác nhau ở các mỏ than an-thra-xít.
Tiếp đến, anh bắt tay vào việc chứng minh rằng bụi xi-lích mà anh đã phát hiện thấy trong đờm thực tế có mặt tại các lò chợ. Anh không những đã chứng minh thành công sự có mặt đó mà bằng cách đặt các tấm kính xét nghiệm có bôi một chất nhựa trong suốt tại những khu vực khác nhautrong mỏ than vào những thời điểm khác nhau, anh còn ghi được những con số khác nhau về mật độ bụi. Những con số này tăng vọt lên trong thời gian đục vỉa khấu than.
Bây giờ anh đã có một loạt phương trình lý thú liên hệ giữa mật độ bụi xi-lích quá cao trong không khí với tỉ lệ quá cao về số người mắc bệnh phổi. Nhưng thế chưa đủ. Anh còn thực tế chứng minh rằng bụi này có hại, nó phá hủy các mô phổi chứ không phải nó chỉ có một hiệu ứng phụ vô hại về sau. Anh thấy cần phải một loạt cuộc xét nghiệm bệnh lý ở chuột lang để nghiên cứu ảnh hưởng của bụi xi-lích đối với phổi của chúng.
Trong vấn đề này, càng làm việc anh càng say sưa. Tuy nhiên anh lại bắt đầu vấp phải những khó khăn thực sự. Anh đã có một gian phòng bỏ không làm phòng thí nghiệm. Chuột lang rất dễ kiếm, và dụng cụ thí nghiệm cũng đơn giản. Tuy En-đru rất giàu óc sáng tạo, nhưng anh không phải là một nhà bệnh lý học và sẽ không bao giờ trở thành một nhà bệnh lý học được. Anh bực bội khi nhận ra điều đó, nhưng anh lại càng quyết tâm hơn bao giờ hết. Anh nguyền rủa cái tổ chức y tế nó buộc anh phải làm việc đơn độc. Anh phải nhờ Cơ-ri-xtin đỡ anh, dạy nàng cách cắt và chuẩn bị các thiết đồ, những động tác máy móc mà chẳng bao lâu nàng đã làm giỏi hơn anh.
Tiếp đến, En-đru xây dựng một cách rất đơn giản một phòng bụi, trong đó anh đặt những con vật thí nghiệm vào từng giờ nhất định trong ngày và giữ riêng những con vật khác tại một nơi khác làm vật đối chứng. Đây là một việc dễ làm người ta nóng nảy bực tức, nó đòi hỏi một sự kiên nhẫn quá sức anh. Chiếc quạt máy nhỏ để quạt bụi bị hỏng hai lần. Đến giai đoạn then chốt trong cuộc thí nghiệm thì anh lại xáo trộn mất hệ thống đối chứng nên phải làm lại từ đầu. Nhưng mặc dầu có những chậm trễ và sai sót, En-đru cũng đã thu được những tiêu phẩm chứng tỏ sự hư hại của phổi và hiện tượng xơ hóa phổi vì bụi qua từng giai đoạn tiến triển.
Đến lúc bấy giờ En-đru mới hít một hơi dài hài lòng, không rầy la Cơ-ri-xtin nữa và sống dễ chịu được mấy ngày. Nhưng rồi anh lại nảy ra một ý kiến mới và lại hùng hổ lao vào.
Mọi việc nghiên cứu tìm kiếm của anh đều tiến hành với giả thuyết cho rằng phổi bị hư hại là do sự tàn phá cơ học của những hành tinh thể xi-lích sắc cạnh hít phải gây ra. Nhưng đến bây giờ, En-đru lại bất ngờ nảy ra câu hỏi không biết còn có thêm một sự tác động hóa học nào nữa ngoài sự kích thích vật lý của các hạt bụi không. Anh không phải là một nhà hóa học, nhưng đến lúc này, anh đã đi vào việc quá sâu rồi, không thể cho phép mình chịu thất bại được nữa. Anh vạch ra một loạt thí nghiệm mới.
Anh lấy xi-lích ở dạng keo đem tiêm dưới da cho một con vật thí nghiệm, kết quả là chỗ đó bị áp-xe. Anh nhận thấy cũng sinh ra những áp-xe tương tự khi tiêm dịch xi-lích không kết tinh vốn không phải là một chất kích thích về mặt vật lý. Mặt khác, anh lại thấy tiêm một chất có kích thích về cơ học như những hạt bụi các-bon thì hoàn toàn không gây áp-xe. Từ đó, anh đi đến kết luận :bụi xi-lích có hoạt tính hóa học.
Đầu óc En-đru quay cuồng vì mừng rỡ phấn khởi. Anh đã thu được kết quả cao hơn mức đề ra. Anh sốt sắng tập hợp các dữ kiện, sắp xếp lại những kết quả thu được trong ba năm lao động. Mấy tháng trước, anh đã quyết định không những sẽ công bố công cuộc nghiên cứu của anh mà còn lấy nó làm luận án thi tiến sĩ y khoa. Khi nhận được từ Ca-đíp gửi về tập luận án đánh máy, đóng gọn ghẽ, bìa xanh nhạt, En-đru say sưa đọc rồi kéo Cơ-ri-xtin cùng đi gửi bưu điện. Nhưng sau đó anh lại rơi vào tâm trạng chán nản.
En-đru cảm thấy mệt lử, kiệt sức. Anh nhận thức rõ hơn bao giờ hết anh không phải là một người thích hợp với công việc xét nghiệm, và phần giá trị nhất, phần hay nhất trong công trình của anh là giai đoạn nghiên cứu lâm sàng ban đầu. Anh đau khổ vì ân hận khi nhớ lại anh đã hay nóng nảy tức giận với người vợ tội nghiệp của anh như thế nào. Có nhiều hôm liền, anh sống lờ phờ, mất hết nhuệ khí. Dẫu vậy, vẫn có những lúc tươi sáng trong đó anh biết rằng dù sao anh đã hoàn thành được một công việc có giá trị.

---------------
Chú thích:
(1) Đơn vị trọng lượng Anh = 0,0648g.
(2) Boóc-đê: thầy thuốc Bỉ, tìm ra vi khuẩn ho gà, được giải thưởng Nô-ben năm 1919.
Gien-gu: thầy thuốc Pháp.

Chương 28

Buổi chiều tháng năm ấy, lúc về đến nhà, tâm trạng ưu phiền vật vờ kỳ quặc kéo dài từ ngày gửi bản luận án đi làm En-đru không để ý thấy vẻ lo lắng trên gương mặt Cơ-ri-xtin. Anh lơ đãng hỏi han nàng và lên gác rửa mặt rồi xuống nhà uống trà.
Nhưng sau bữa trà, đang hút thuốc, anh bỗng nhận ra vẻ băn khoăn của vợ. Với tay lấy tờ báo buổi chiều, anh hỏi:
- Có chuyện gì hả em?
Trong một lát, Cơ-ri-xtin dường như cứ nhìn vào cái thìa con:
- Hôm nay, chúng mình có mấy người khách; hay nói cho đúng hơn là chiều nay, trong lúc anh đi vắng, em có mấy người khách
- À, ai thế em?
- Một phái đoàn của Hội đồng, năm người cả thảy trong đó có Eùt Chen-kin, đi cùng với Pe-ri – anh còn nhớ không, ông mục sư giáo phái Xi-nai ấy, - và một người tên là Đây-vít.
Gian phòng lặng đi khác thường. En-đru hít một hơi thuốc dài rồi bỏ tờ báo xuống, nhìn Cơ-ri-xtin:
- Họ muốn gì?
Lần đầu tiên, Cơ-ri-xtin nhìn lại, nàng nhìn thẳng vào mắt En-đru, biểu lộ rõ sự bực tức và nỗi lo lắng trong con mắt. Nàng hấp tấp nói:
- Họ đến vào khoảng bốn giờ chiều. Họ hỏi anh. Em nói anh đi vắng thì Pe-ri bảo không sao, họ muốn vào nhà. Cố nhiên, em hoàn toàn không hiểu có chuyện gì. Em không biết họ định chờ anh hay định làm gì. Lúc ấy, Chen-kin nói ngôi nhà này là của Hội đồng mà họ là những người đại diện cho Hội đồng nên nhân danh Hội đồng họ có quyền vào nhà, và họ sẽ vào. – Nàng dừng lại lấy hơi – Em không nhích chân tí nào. Em tức lắm… và em bối rối. Nhưng em vẫn hỏi họ vì cớ gì họ muốn vào nhà. Nghe thấy vậy, Pe-ri đỡ lời. Hắn bảo người ta đã nói đến tai hắn, đến tai Hội đồng và thực tế cả thị trấn này đều bàn tán là anh tiến hành thí nghiệm trên súc vật… làm giải phẩu sinh thể, hắn dám cả gan gọi như vậy. Do đó, họ đến để kiểm tra phòng thí nghiệm của anh và đem theo ông Đây-vít, đại diện Hội bảo vệ súc vật.
En-đru không nhúc nhích, mắt vẫn không rời mặt Cơ-ri-xtin. Anh bình thản bảo:
- Em kể tiếp đi.
- Lúc bấy giờ, em cố cản họ, nhưng không được. Họ gạt em để đi qua, bảy người tất cả, vào phòng ngoài rồi vào phòng thí nghiệm. Khi nhìn thấy mấy con chuột lang, lão Pe-ri rú lên: “Ôi những con vật bé bỏng đáng thương”! và Chen-kin chỉ vào vết bẩn trên sàn, chỗ em đánh đổ chai thuốc đỏ, anh nhớ chứ, rồi kêu tướng lên: “Nhìn này, máu!” Họ sục sạo khắp nơi, sục vào những thiết đồ đẹp đẽ của chúng mình, con dao cắt vi thể, đủ mọi thứ. Sau đó, Pe-ri nói: “Tôi sẽ không để mặc mấy con vật đau khổ tội nghiệp nài ở đây để người ta hành hạ chúng thêm nữa. Tôi giúp chúng chấm dứt nỗi đau đớn của chúng đi thì hơn”. Hắm cầm lấy cái bị mà Đây-vít mang theo và nhét tất cả mấy con chuột lang ấy vào. Em cố giải thích cho hắn hiểu rằng không có chuyện đau đớn, giải phẫu sinh thể hoặc những chuyện bậy bạ tương tự. Và dù thế nào đi nữa thì năm con chuột lang này sẽ không dùng vào cuộc thí nghiệm nào cả, mà chúng mình sẽ đem đi cho mấy đứ con anh Bâu-lân và cháu Ec-nít E-vân để chơi. Nhưng họ không chịu nghe gì hết. Thế rồi họ… họ bỏ đi.
Gian phòng lại lặng xuống. Mặt En-đru bây giờ đỏ bừng bừng. Anh ngồi thẳng dậy.
- Trong đời, anh chưa từng bao giờ thấy một hành động nào láo xược như vậy. Thật khổ cho em ở nhà đã phải chịu đựng. Nhưng anh sẽ bắt họ phải đền tội.
En-đru suy nghĩ một phút rồi đứng dậy ra phòng ngoài gọi dây nói. Đúng vào lúc anh sắp sửa cầm lấy máy nói thì chuông điện thoại reo. Anh nhấc mạnh máy nói lên.
- A-lô – En-đru hầm hầm, sau giọng hơi dịu xuống. Đầu dây đằng kia là On-Oen – Vâng, Men-sân đây. Ông On-Oen này…
- Tôi biết, tôi biết rồi, bác sĩ Men-sân ạ – On-Oen nhanh nhẩu nhắt lời En-đru. – Suốt chiều nay, tôi cố gọi dây nói cho anh. Anh nghe này. Aáy, đừng ngắt lời tôi. Trong chuyện này, ta phải bình tĩnh mới được. Ta vấp phải một chuyện khá rầy rà đấy, bác sĩ Men-sân ạ. Đừng nói gì qua điện thoại. Tôi đến gặp anh ngay bây giờ.
Quay lại chỗ Cơ-ri-xtin, anh kể lại cho nàng nghe câu chuyện với On-Oen và bực bội nói:
- Ông ấy nói như vậy là thế nào? Làm như thể chúng mình có lỗi không bằng.
Hai vợ chồng đợi On-Oen, En-đru thì lồng lộn đi đi lại lại, bồn chồn và căm phẫn, Cơ-ri-xtin thì ngồi khâu với con mắt lo âu.
On-Oen đến, nhưng vẻ mặt ông không có gì làm yên lòng. En-đru chưa kịp nói On-Oen đã hỏi:
- Anh có giấy phép không, bác sĩ Men-sân?
- Giấy gì? – En-đru trân trân nhìn On-Oen – Giấy phép gì?
Vẻ mặt On-Oen càng lo hơn.
- Phải có giấy phép của Bộ Nội vụ mới được thí nghiệm trên súc vật. Tưởng anh biết rồi chứ?
- Phép tắc quái gì! En-đru nóng nảy đáp – Tôi không phải là một nhà bệnh lý học. Tôi sẽ không bao giờ làm một nhà bệnh lý học . mà tôi cũng không có phòng thí nghiệm cơ mà. Tôi chỉ muốn có vài thể nghiệm nhỏ để hoàn chỉnh công việc nghiên cứu lâm sàng của tôi thôi. Chúng tôi ở đây tổng cộng có không quá mười hai con chuột lang, có đúng không em, Cơ-rít?
On-Oen nhìn đi chỗ khác.
- Lẽ ra phải có giấy phép, anh Men-sân ạ. Có một bộ phận trong Hội đồng đang tìm cách cho anh một vố về vấn đề này đấy. – On-Oen nói nhanh – Bác sĩ Men-sân, anh thấy không, một người như anh, tìm tòi nghiên cứu, trung thực dám nói thẳng ý nghĩ của mình ra, người đó phải… thôi được, dù sao thì anh cũng nên biết là có một số người muốn thọc một mũi dao vào sườn anh. Nhưng mọi việc sẽ ổn, anh ạ. Hội đồng sẽ om sòm lên. Anh sẽ bị gọi ra chất vấn. Nhưng trước đây, anh đã từng có chuyện rắc rối với họ rồi cơ mà. Rồi anh sẽ lại vượt qua được thôi.
En-đru hầm hầm:
- Tôi sẽ phản tố. Tôi sẽ kiện họ về việc xâm phạm nhà ở trái phép. Không, mẹ kiếp, tôi sẽ kiện họ là ăn cắp chuột lang của tôi. Dù sao tôi cũng phải lấy lại mấy con vật ấy.
On-Oen nhếch miệng cười.
- Anh không lấy lại được đâu, bác sĩ Men-sân ạ. Mục sư Pe-ri và Ét Chen-kin đi lu loa là họ phải chấm dứt nỗi thống khổ của mấy con vật ấy. Thay mặt nhân loại, họ đã tự tay dìm chúng xuống sông rồi.
On-Oen buồn rầu ra về. Tối hôm sau, En-đru nhận được giấy gọi một tuần sau phải ra trước Hội đồng.
Trong thời gian đó, vụ này bùng lên to như một thùng xăng bốc cháy. Kể từ ngày luật sư Tơ-re-vơ Đây bị nghi là đã đầu độc vợ bằng thạch tín, chưa có một sự kiện nào giật gân, gây cấn, sặc mùi yêu thuật, làm sôi động E-bơ-re-lo đến vậy. Người thì tán thành, người thì lên án, hợp thành những phe phái kinh địch nhau quyết liệt. Trên bục giảng đạo của nhà thờ giáo phái Xi-nai, Eùt- đoen Pe-ri giọng nạt nộ đến những sự trừng phạt trong thế giới này và thế giới mai sau đối với kẻ nào hành hạ súc vật và trẻ con. Đầu đằng kia thị trấn, Đây-vít Oen-po6n, vị mục sư phì nộn của Nhà thờ Thanh giáo, coi Pe-ri không khác gì một con lợn đối với một con lợn đối với một tín đồ hồi giáo ngoan đạo, thì lè nhè về sự tiến bộ của xã hội và mối bất hoà giữa Giáo hội tự do và khoa học.
Sau cùng hết một tuần, đến chiều thứ bảy, Hội đồng họp lại để bàn về cái mà chương trình nghị sự ghi là việc “xem xét kỷ luật” đối với bác sĩ Men-sân. Trong phòng Hội đồng không còn lấy một ghế trống, và ngoài phố người ta tụ tập thành từng nhóm đông khi En- đu vào trụ sở, bước lên cầu thang hẹp. Anh cảm thấy tim anh đập mạnh. Anh đã tự nhủ phải bình tĩnh, vững vàng. Thế mà khi ngồi vào chỗ, đúng cái ghế anh đã ngồi năm năm về trước khi anh đến đây để được xét tuyển, anh bồn chồn, không tự nhiên, miệng khô đắng.
Cuộc họp bắt đầu. Không phải bằng một bài kinh cầu như người ta tưởng lẽ ra phải có qua cung cách sùng tín của chiến dịch chống En- đu – mà bằng một bài diễn văn nẩy lửa của Eùt Chen-kin.
- Tôi xin trình bày lại toàn bộ sự việc trước các bạn đồng nghiệp trong Hội đồng. – Chen-kin đứng dậy nói. Anh ta lớn tiếng kể ra mọi tội lỗi – Bác sĩ Men-sân không có quyền làm những việc ấy. Những việc ấy đã được làm trong thời gian thuộc về Hội đồng, làm bằng thời gian mà bác sĩ Men-sân đã được trả tiền để làm việc cho Hội đồng, và tiến hành bằng các dụng cụ, tài sản của Hội đồng. Hơn nữa, đây lại là một việc giải phẫu sinh thể, hoặc tương tự như vậy, mà tiến hành không có giấy phép cần có, đó một tội rất nghiêm trọng dưới con mắt pháp luật!
On-Oen nói xen vào ngay:
- Về điểm cuối cùng, tôi thấy phải lưu ý với Hội đồng là nếu Hội đồng tố cáo bác sĩ Men-sân không có giấy phép thì những việc tố tụng sau này có thể liên lụy đến toàn thể Hội chúng ta mất.
- Ông nói sao? - Chen-kin hỏi.
- Vì bác sĩ Men-sân là bác sĩ phụ tá làm việc cho chúng ta nên về mặt pháp luật chúng ta phải chịu trách nhiệm về ông ấy.
Có tiếng xì xào tán thành, và tiếng nói to: “On-Oen nói đúng. Ta không nên gây chuyện phiền phức cho Hội. Dàn xếp trong nội bộ thì hơn”. Chen-kin vẫn đứng, nói oan oan:
- Không cần đến cái mục giấy phép nữa. Những tội khác cũng đủ nặng rồi.
- Đúng, đúng đấy! – Có ai hét lên ở phía sau. – Lại còn những lần ông ta cưỡi mô-tô lao đi Ca-đíp vào mùa hè cách đây ba năm nữa.
- Oâng ta không chịu cấp thuốc gì cả – Tiếng Len Ri-sớt – Đợi cả một giờ ngoài phòng khám mà chẳng được đầy lọ thuốc.
- Trật tự nào, trật tự nào! - Chen-kin kêu to. Ổn định xong trật tự, Chen-kin bắt đầu bài diễn thuyết cuối cùng.
- Tất cả những điều sai trái ấy đều khá nghiên trọng. Chúng chứng tỏ rằng bác sĩ Men-sân chưa bao giờ là một người phục vụ đắc lực cho Hội chúng ta. Ngoài ra, tôi xin nói thêm là ông ta không chịu cấp những giấy tờ chứng nhận cần thiết cho thợ mỏ. Nhưng thôi, ta hãy đi vào vấn đề chính. Chúng ta có ở đây một người bác sĩ phụ tá mà toàn thị trấn phản đối về những việc lẽ ra phải đem ra xét xử tại tòa án, một kẻ đã biến tài sản của chúng ta thành một nơi sát hại sinh linh … thấy có máu dây ra trên sàn nhà, … một kẻ chẳng qua chỉ là một tay thích thí nghiệm bừa phứa và là một tay lập dị không hơn không kém … Tôi xin hỏi các bạn, ta có thể để mãi như thế được không? Không, phải nói là không được, ý kiến của tôi và ý kiến của các bạn cũng vậy … Thưa các bạn, tôi biết các bạn đều nhất trí với tôi khi tôi tuyên bố, ngay bây giờ đây, chúng ta yêu cầu bác sĩ Men-sân nghỉ việc.
Chen-kin nhìn quanh các bạn bè anh ta một lượt rồi ngồi xuống giữa tiếng vỗ tay ầm ầm.
- Có lẽ ta hãy để cho bác sĩ Men-sân trình bày vấn đề của ông tạ – On-Oen yếu ớt nói và quay sang En-đru.
Gian phòng lặng xuống. En-đru ngồi không nhúc nhích đến một lúc. Tình hình xấu hơn anh tưởng. Chớ có đặt lòng tin vào các loại Hội đồng – anh cay đắng nghĩ. Đây có phải vẫn là những người đã niềm nở mỉm cười với anh khi họ nhận anh vào làm việc hay không? Lòng anh quặn đau. Anh sẽ không thôi việc, nhất định không chịu thôi việc. Anh đứng lên. Anh biết anh không có tài nói. Nhưng giờ đây, một nỗi giận hờn đã nổi lên trong anh, sự bồn chồn lo lắng đã nhường chỗ cho một cơn giận mỗi lúc một mạnh hơn trước sự ngu dốt, sự cố chấp ngu ngốc trong lời buộc tội của Chen-kin và tiếng hoan hô của những người khác đối với lời buộc tội ấy.
En-đru bắt đầu:
- Hình như không có vị nào nói về những con vật mà Eùt Chen-kin đã dìm chết. Người ta có thể coi đó là một sự tàn nhẫn, một sự tàn nhẫn không mục đích. Việc tôi làm thì không như vậy. Tại sao thợ mỏ lại đem theo xuống hầm lò chuột bạch và chim bạch yến? Để kiểm tra xem có khí mỏ không? Các vị đều hiểu rõ điều đó. Khi chuột bạch bị ngạt khí mỏ mà chết, các vị có gọi đó là tàn nhẫn không? Không. Các vị hiểu rằng những con vật ấy đã được dùng để cứu tính mạng con người, có khi là tính mạng của chính các vị nữa cũng nên.
Đó chính là công việc mà tôi đang ra sức làm vì lợi ích của các vị. Tôi đã nghiên cứu những loại bệnh phổi mà các vị mắc phải do nhiễm bụi ở những nơi khai thác than. Các vị chắc hẳn đều biết rằng các vị rất dễ mắc bệnh phổi, mà khi mắc phải bệnh này thì lại không được trợ cấp. Trong ba năm qua, rảnh tay được một chút nào là tôi dành cả cho vấn đề nhiễm bụi này. Tôi đã đi đến những kết quả khả dĩ cải thiện điều kiện lao động cho các vị, giúp các vị được đối xử công bằng hơn, bảo vệ sức khỏe của các vị… một cách hữu hiệu hơn cái lọ thuốc nồng nặc mà Len Ri-sớt nói. Ví thử tôi có dùng một chục con chuột lang thì có sao? Các vị cho là không đáng à?
Có thể các vị không tin lời tôi nói. Các vị đã có thành kiến với tôi khá sâu khiến các vị có thể nghĩ là tôi nói dối. Có thể các vị vẫn còn nghĩ rằng tôi đã lãng phí thời giờ của tôi, thời giờ của các vị như lời các vị nói, vào những việc thí nghiệm lập dị, quái gở. - En-đru nổi nóng lên đến nỗi quên phắt ý định của mình là kiên quyết không tỏ ra xúc động. Thọc tay vào túi áo trên, anh rút ra bức thư mà anh vừa mới nhận được trong tuần. – Nhưng có cái này sẽ giúp cho các vị thấy người khác, những người có đủ tư cách để đáng giá, nghĩ về công việc của tôi như thế nào.
En-đru bước lại phía On-Oen trao cho ông bức thự Đó là tờ thông báo của Thư ký Hội đồng khoa học trường đại học Xân En-đruđơ cho biết En-đru đã được trao tặng học vị tiến sĩ y khoa về bản luận án nghiên cứu vấn đề nhiễm bụi.
On-Oen bỗng tươi tỉnh hẳn lên khi đọc bức thư đánh máy chữ xanh có in tiêu đề. Sau đó, bức thư được từ từ truyền tay từ người nọ sang người kia.
En-đru rầu lòng nhận thấy tác dụng của tờ thông báo. Tuy anh vô cùng mong mỏi biện bạch cho mình song anh hầu như hối tiếc đã nóng vội đưa tờ thông báo ấy ra. Nếu như họ không thể tin anh trên lời nói không cần đến một sự chứng nhận nào của giới chức trách thì hẳn họ đã có thành kiến rất nặng đối với anh rồi. Anh buốn rầu cảm thấy rằng, có bức thư kia hay không thì họ cũng quyết dùng trường hợp của anh làm gương.
En-đru nhẹ người khi nghe thấy On-Oen trình bày thêm vài ý kiến nữa rồi nói:
- Bác sĩ Men-sân, ông vui lòng ra ngoài một chút để chúng tôi hội ý với nhau.
Đứng bên ngoài chờ Hội đồng biểu quyết về trường hợp mình, En-đru nện mạnh gót chân xuống sàn, tức điên người. Một nhóm công nhân điều khiển các hoạt động y tế phục vụ cả một cộng đồng đông đảo, đó chẳng phải là một điều lý tưởng. Họ còn quá nhiều thành kiến, quá tối dạ, không thể bao giờ cai quản tổ chức này với ý thức tiến bộ được. Nhưng đó mới chỉ là một điều lý tưởng. Họ còn quá nhiều thành kiến, quá tối dạ, không thể bao giờ cai quản tổ chức này với ý thức tiến bộ được. On-Oen sẽ phải suốt đời vất vả để lôi kéo họ theo con đường của ông. Và En-đru tin chắc rằng lần này thì thiện chí của On-Oen cũng sẽ không cứu được anh.
Nhưng khi En-đru trở lại phòng họp thì On-Oen đang xoa hai tay với nhau tươi cười. Những ủy viên khác trong Hội đồng nhìn anh thân thiện hơn, ít ra thì bây giờ họ cũng đã bớt vẻ hằn học.
On-Oen đứng ngay dậy nói:
- Bác sĩ Men-sân, tôi vui mừng báo tin, thậm chí có thể nói là bản thân tôi sung sướng báo tin với ông là Hội đồng đã quyết định theo đa số giữ ông ở lại làm việc với chúng tôi.
Thế là anh đã thắng, anh đã lôi kéo được họ về phía anh. Nhưng chỉ sau một giây phút rộn ràng vì hài lòng, ý nghĩ ấy không còn làm anh sung sướng nữa. Không khí lặng xuống. Họ rõ ràng chờ anh bày tỏ nỗi vui mừng, niềm biết ơn. Nhưng En-đru không làm như vậy được. Anh cảm thấy chán chường, một nỗi chán chường đối với toàn bộ vụ vu khống này, Hội đồng này, thị trấn E-bơ-re-lo này, đối với cái nghề y của anh, đối với bụi xi-lích, bầy chuột lang và cả bản thân anh nữa.
Sau cùng, anh nói:
- Xin cảm ơn ông On-Oen. Sau tất cả những gì tôi đã gắng công thực hiện ở đây, tôi vui mừng thấy Hội đồng không muốn để tôi đi. Nhưng rất tiếc, tôi không thể ở lại E-bơ-re-lo được nữa. Tôi xin báo trước với Hội đồng là một tháng nữa tôi sẽ thôi việc.
En-đru nói với giọng điềm đạm, bình thản, rồi anh quay người ra khỏi phòng.
Không khí im lặng nặng nề. Eùt Chen-kin là người đầu tiên trấn tĩnh lại và nói với giọng mừng rỡ ngượng gạo: “Nhẹ nợ”.
Lúc bấy giờ, On-Oen làm cho tất cả mọi người phải kinh ngạc khi lần đầu tiên từ trước đến nay ông bày tỏ sự giận dữ của mình trong phòng Hội đồng.
- Eùt Chen-kin, câm cái miệng ngu ngốc của anh đi. – Ông đập mạnh thước kẻ xuống bàn – Thế là chúng ta đã mất đi người bác sĩ giỏi nhất từ trước đến nay!

Chương 29

Nửa đêm hôm đó, tỉnh giấc, En-đru rền rĩ:
- Anh có phải là một thằng ngu không, hở Cơ-rít? Sổ toẹt cả cuộc sống của chúng mình… bỏ một nơi làm ăn tốt đẹp. Dù sao, gần đây, anh cũng đã có một số bệnh nhân riêng rồi. Lu-ê-lin lại đối xử khá tốt nữa. Anh đã kể với em chưa nhỉ? Ông ta đã gần như hứa đến thăm bệnh nhân tại bệnh viện. Còn Hội đồng… trừ có nhóm Eùt Chen-kin, còn thì họ đâu phải là những người tồi. Anh tin rằng, sau này khi Lu-ê-lin về hưu, có thể họ sẽ cử anh làm bác sĩ trưởng thay ông ta chưa biết chừng.
Nằm cạnh chồng trong tối. Cơ-ri-xtin an ủi anh bằng những lời ôn tồn, có lý lẽ.
- Thực ra anh cũng không muốn chúng mình cứ suốt đời ở mãi một khu mỏ xứ Uên cơ mà. Chúng mình ở đây có sung sướng, song cũng đến lúc nên rời đi chỗ khác.
- Nhưng em này, Cơ-rít – En-đru lo lắng – Chúng mình chưa có đủ tiền mở một phòng khám bệnh tự Lẽ ra phải dành dụm thêm được một ít tiền nữa rồi mới xin thôi việc thì phải.
Giọng buồn ngủ, Cơ-ri-xtin đáp:
- Tiền nong có dính dáng gì? Với lại, có thể để dành được bao nhiêu, chúng mình cũng sẽ tiêu hết, hay gần hết, cho một kỳ đi nghỉ thực sự sắp tới, anh ạ. Anh không thấy là gần bốn năm nay, anh hầu như không bước chân ra khỏi mấy cái mỏ than cổ lỗ này à?
Nghị lực của Cơ-ri-xtin truyền sang anh. Sáng hôm sau, thế giới dường như đã trở thành một nơi vui sống không có gì phải lo ngại.
Trong bữa sáng rất ngon miệng, En-đru nói với Cơ-ri-xtin:
- Em quả không phải là một cô gái tồi. Đáng lẽ em phải cong cớn gắt với anh là em tưởng anh bây giờ sẽ làm ăn ra trò ra trống, là đã đến lúc anh phải thi thố tài năng giành lấy một địa vị trong xã hội, thì em lại chỉ…
Nàng không nghe anh nói mà chuyển hẳn sang vấn đề khác:
- Ơ kìa, anh. Đừng vò nát tờ báo đi anh. Em tưởng chỉ có phụ nữ mới làm như vậy. Em làm thế nào đọc được mục dạy làm vườn của em bây giờ?
- Thôi đừng đọc nữa – Đi về phía cửa, qua chỗ nàng anh đặt một cái hôn rồi tủm tỉm: - Hãy nghĩ đến anh.
En-đru cảm thấy táo bạo, dám sẵn sàng thử vận may của mình với đời. Ngoài ra, cái phần rụt rè trong con người anh không khỏi nhìn sang cái mặt thuận lợi của anh. Anh là hội viên Hội y học Hoàng gia, có học vị tiến sĩ y khoa, ngoài ra lại còn ba trăm bảng gửi ngân hàng. Có những thứ ấy, chắc chắn hai vợ chồng sẽ không bị chết đói.
Cũng may là hai người giữ vững quyết tâm. Thái độ của thị trấn sau đó đã xoay ngược hẳn. Nay En-đru tự ý xin đi thì mọi người lại mong anh trở lại.
Đỉnh cao của tình hình là lúc, sau cuộc họp của Hội đồng đó một tuần, On-Oen dẫn đầu một phái đoàn đến nhà En-đru đề nghị anh thay đổi quyết định, nhưng không có kết quả. Sau đó, sự tức giận của dân chúng đối với Eùt Chen-kin bùng lên dữ dội. Chen-kin bị la ó ngoài phố. Hai lần, những tiếng huýt sáo bám riết lấy Chen-kin từ mỏ về đến nhà.
So với những tác động địa phương ấy, kể cũng lạ là bản luận án của anh cũng chẳng làm xao động thế giới bên ngoài bao nhiêu. Nó đem lại cho anh học vị tiến sĩ y khoa. Nó được đang trên tạp chí “Vệ sinh công nghiệp” ở Anh và được Hội vệ sinh Mỹ in thành tập riêng. Ngoài ra, nó chỉ đem lại cho En-đru đúng có ba bức thư.
Bức thứ nhất là của một viện bào chế ở Brích-lên, khu Đông – Trung tâm Luân Đôn, báo cho En-đru biết họ đang gửi đến chỗ anh mẫu hàng của loại xi-rô bổ phổi do họ sản xuất, một thứ thuốc chuyên trị về phổi mà họ đã nhận được hàng trăm ý kiến khen ngợi, trong đó có những ý kiến của một số bác sĩ tên tuổi, chứng thực tác dụng của nó. Họ mong En-đru sẽ giới thiệu thứ xi-rô bổ phổi này với thợ mỏ ở chỗ anh. Họ còn nói thêm thứ xi-rô bổ phổi này chữa được cả bệnh thấp khớp.
Bức thứ hai là của giáo sư Che-lít với những lời chúc mừng và khen ngợi nhiệt tình. Cuối thư, Che-lít hỏi En-đru liệu có thể đến chơi Học viện Ca-đíp vào một ngày nào đó trong tuần được không. Che-lít còn ghi thêm: cố đến vào thứ năm. Nhưng trong mấy ngày vội vã này, En-đru không đi được. Thậm chí, anh còn để lạc đâu mất bức thư và trước mắt anh quên cả trả lời.
Bức thư ba làm En-đru cảm kích đến nỗi anh trả lời ngay tức khắc. Nó là một bản thông báo hiếm có, từ bang O-ri-gân bên kia Đại tây dương gửi đến. En-đru đọc đi đọc lại những trang giấy đánh máy rồi xúc động đem lại cho Cơ-ri-xtin xem.
- Cơ-rít ơi, có một cái này rất hay , em ạ. Một bức thư gửi từ Mỹ, của một người tên là Xtin-men, Ri-sớt Xtin-men, ở bang O-ri-gân. Em có lẽ chưa bao giờ nghe nói đến ông ta, nhưng anh thì đã biết tiếng. Đây là sự đánh giá chính xác nhất công trình nghiên cứu của anh về bụi. Hơn sự đánh giá của giáo sư Che-lít nhiều… Anh phải viết thư trả lời mới được! Ông này đã hiểu đầy đủ mục đích theo đuổi của anh, ông ấy lại còn hiệu chỉnh cho anh một hai chỗ. Thành phần có hoạt tính gây hại trong xi-lích hình như là chất xê-rê-xít thì phải. Anh không đủ giỏi về hóa học để tìm ra chất ấy. Thật tuyệt: thư khen ngợi anh, mà là thư của Xtin-men!
Cơ-ri-xtin ngước mắt hỏi:
- Thế hả anh? Ông ấy là một bác sĩ ở bên Mỹ à?
- Không phải. Đó mới là một điều đáng ngạc nhiên. Ông ấy là một nhà vật lý. Nhưng ông ấy lại mở một bệnh viện chữa bệnh phổi ở gần thành phố Poóc-lân, bang O-ri-gân. Em xem này, địa chỉ ghi trên thư ấy. Một số đồng nghiệp của ông ta chưa công nhận ông ta, nhưng thực ra ông ta lớn lao không kém gì Xpha-lin-giơ theo cách riêng của mình. Khi nào rỗi, anh sẽ kể cho em nghe về Xtin-men.
En-đru cho thấy anh đánh giá bức thư quan trọng đến thế nào bằng cách ngồi ngay vào bàn viết thư trả lời.
Hai vợ chồng bây giờ bên tíu tít vì những việc chuẩn bị cho kỳ đi nghỉ; họ thu xếp gửi đồ đạc về Ca-đíp, nơi gửi thuận tiện nhất, và lại bận cả vì những buổi chia tay đau lòng. Lần trước, họ rời Blây-nen-li một cách đột ngột. Một cuộc ra đi anh hùng. Nhưng ở đây, họ có nhiều tình cảm lưu luyến. Vợ chồng Von, vợ chồng Bâu-lân và cả vợ chồng Lu-ê-lin nữa mời cơm tiễn họ. En-đru đâm ra mắc phải chứng “khó tiêu khi chia tay”, một chứng bệnh đặc thù do những bữa tiệc tiễn đưa này gây nên. Đến ngày lên đường, nước mắt rơm rớm, Gien-ni báo cho hai vợ chồng En-đru biết – và làm cho họ phát hoảng lên – là mọi người sẽ ra tận ga tiễn họ.
Cộng thêm vào cái tin đáng ngại ấy, đến phút cuối cùng, lại thấy Von hấp tấp đến:
- Xin lỗi lại đến quấy rầy hai anh chị lần nữa, nhưng này, anh Men-sân, anh đã bỏ bùa gì cho Che-lít thế? Tôi vừa mới nhận được thư của ông bạn già ấy. Công trình nghiên cứu của anh làm ông ấy mê mẩn cả người và hình như, ít ra là theo tôi hiểu, cả Uûy ban lao động hầm mỏ nữa. Tóm lại, Che-lít yêu cầu tôi đến nói với anh là ông ta rất muốn gặp anh ở Luân Đôn. Ông ta bảo là hết sức quan trọng đấy.
En-đru ngúng nguẩy trả lời:
- Kìa anh Von, chúng tôi đi nghỉ cơ mà. Kỳ nghỉ đầu tiên của hai vợ chồng chúng tôi từ bao năm naỵ Làm sao tôi đi gặp ông ấy được?
- Anh cho tôi địa chỉ của anh vậy. Ông ấy rõ ràng muốn viết thư cho anh.
En-đru ngập ngừng nhìn Cơ-ri-xtin. Hai người có ý định giữ kín nơi họ đến nghỉ để tránh hết mọi sự phiền phức, mọi thư từ quấy rầy. Dẫu vậy, En-đru cũng ghi địa chỉ cho Von.
Sau đó, hai người vội vã ra gạ Họ bị hút ngay vào đám người cùng khu ra tiễn họ. Mọi người bắt tay hai vợ chồng, vỗ lưng, ôm hôn, hoan hô và cuối cùng đẩy họ lên toa tàu đã bắt đầu chuyển bánh. Khi con tàu xa dần, bạn bè họ tụ tập trên sân ga bắt đầu hát to bài “Người Ha-lếch”.
- Trời! Đến thế là cùng. – Xoa những ngón tay tê cóng với nhau, En-đru thốt lên. nhưng mắt anh sáng long lanh, và một phút sau, anh nói tiếp – Này em, đánh đổi những tình cảm ấy lấy gì gì đi nữa, anh cũng không nghe. Thật là nh nghe. Thật là những người tốt bụng vô cùng! Có ai dám bảo rằng cách đấy một tháng, một nửa thị trấn chỉ muốn anh chết đi cho rồi. Khó hiểu thật, cuộc đời thật là kỳ lạ. – Anh chằm chằm nhìn Cơ-ri-xtin riễu cợt khi nàng ngồi xuống cạnh anh – Thưa bà Men-sân, tuy bà đã là một bà già rồi, nhưng đây sẽ là tuần trăng mật thứ hai của bà đấy ạ.
Họ đến Xao-them-ton vào lúc tối và qua biển Măng-sơ bằng tàu thủy. Sáng hôm sau, họ đã thấy mặt trời mọc sau thành phố Xanh Ma-lô và một giờ sau, miền Brơ-ta-nhơ nước Pháp đã tiếp đón họ.
Lúa mì đang độ chín vàng, những cây dâu trĩu quả, đàn dê thơ thẩn trên đồng cỏ nở hoa.
Chính là theo ý kiến của Cơ-ri-xtin mà họ đến đây để làm quen một nước Pháp thật sự chứ không phải để tiếp xúc với những viện bảo tàng và cung điện, những di tích lịch sử, những đài kỉ niệm – những gì mà các cuốn sách du lịch khuyên người ta nhất thiết phải đến thăm.
Hai vợ chồng đến Van An- đrệ Ở quán trọ nhỏ bé của họ, họ có thể nghe tiếng sóng biển rì rào và ngửi hương thơm đồng nội. Phòng ngủ của họ là một gian phòng sàn gỗ lau bóng, và sáng sáng họ uống cà phê nóng bỏng trong những cái tách gốm dầy men lam. Hai vợ chồng chơi vơ vẩn suốt ngày.
En-đru luôn miệng nói:
- Chao ôi tuyệt diệu, em nhỉ. Anh không bao giờ muốn nhìn lại một bệnh viêm phổi thùy nữa.
Họ uống rượu táo, ăn tôm hùm, tôm he, bánh ngọt và anh đào. Tối tối, En-đru chơi biđa với chủ quán trên chiếc bàn hình bát giác. Đôi khi anh chỉ thua với số điểm 50/100.
Thật là thích thú, mê ly, tuyệt vời, đó là những tính từ mà En-đru đánh giá. Chỉ thiếu có mỗi thuốc lá – anh nói thêm.
Một tháng hạnh phúc trôi quạ Đến bây giờ, với mối băn khoăn ám ảnh, En-đru bắt đầu hay nắn nắn bức thư chưa mở vẫn nằm trong túi áo ngực suốt nửa tháng qua và đã bị hoen ố vì dây nhựa dâu và sô-cô-lạ Sau cùng, một buổi sáng, Cơ-ri-xtin phải bảo:
- Thôi, anh bóc thư đi. Chúng mình giữ lời hứa như vậy là đủ rồi.
En-đru thận trọng xé phong bì. Anh nằm ngửa người ngoài nắng đọc thư, rồi từ từ nhỏm dậy, đọc lại lần nữa. Sau đó, anh lặng lẽ đưa bức thư cho Cơ-ri-xtin.
Người gửi là giáo sư Che-lít. Bức thư cho biết, do kết quả trực tiếp của công trình nghiên cứu vấn đề nhiễm bụi của En-đru, Uûy ban lao động hầm mỏ đã quyết định xem xét toàn bộ vấn đề này để trình bày với Ban lao động của Nghị viện. Do đó, Uûy ban cần có một bác sĩ thanh tra chính thức. Xét đến những cuộc nghiên cứu gần đây của Men-sân, Uûy ban đã nhất trí và không do dự mời anh nhận chức bác sĩ thanh tra đó.
Đọc thư xong, Cơ-ri-xtin sung sướng nhìn En-đru nhoẻn miệng cười:
- Em đã bảo là thế nào vận may cũng sẽ đến mà. Tuyệt, anh nhỉ?
En-đru bồn chồn nhặt mấy cục đá ném mạnh vào một cái hố tôm hùm trên bờ biển. Anh nói thành tiếng điều đang nghĩ trong óc.
- Một công việc lâm sàng đây… Không thể nào khác. Họ biết mình là một thầy thuốc lâm sàng mà.
Cơ-ri-xtin ngắm nhìn chồng, một nụ cười lưu lại mãi trên môi nàng:
- Này anh, anh còn nhớ sự thỏa thuận giữa anh và em không: ở đây tối thiểu sáu tuần, không làm một việc gì cả, nằm yên một chỗ. Anh không để cho những ngày nghỉ của chúng mình bị gián đoạn chứ?
- Không, không đâu, - En-đru nhìn đồng hồ – Chúng mình sẽ nghỉ nốt, nhưng dù sao – anvavụt đứng dậy và vui vẻ kéo nàng đứng lên – chạy vù một tí ra bưu điện đánh điện chắc không có hại gì. Không biết… không biết ở đấy có bảng giờ tàu không.


o0o