bầu trời trống rỗng nhờ nhờ xám, còn sườn núi loang lổ những miện giếng mỏ như những vết sẹo chạy dốc xuống thành một mảnh màu đen ảm đạm, thê lương, nham nhở những bãi xỉ quặng kết sù, bên trên có vài ba con cừu bẩn thỉu vơ vẩn tìm mãi không được một ngọn cỏ. Chẳng có một lùm cây, một túp cỏ nào. trong ánh sáng nhợt nhạt đang tối dần, những thân cây trông giống như những bóng ma khẳng khiu, còi cọc. Đến một chỗ ngoặt, ngọn lửa đỏ rực của một xưởng đúc loé lên chiếc sáng một đám thợ mình trần, lưng vươn dài, tay quai tay búa. Tuy cảnh ấy vụt biến đi ngay đằng sau những công trình hỗn độn trên mặt đất của mỏ, song nó vẫn để lại một cảm giác mãnh liệt, căng đầy sức sống. En-đru hít một hơi dài. Trước cảnh tượng ấy, anh bỗng thấy trong người trào lên một nguồn nghị lực, tràn ngập một cảm giác hân hoan nẩy sinh từ niềm hy vọng và hứa hẹn của tương lai.
Nửa giờ sau, trời tối hẳn càng làm cho cảnh vật thêm xa lạ và hoang vắng, con tàu hổ hển vào Blây-nen-li, thị trấn tận cùng của thung lũng và cũng là ga cuối cùng của tuyến đường. Thế là cuối cùng anh cũng tới nơi. Tay xách va-li, En-đru nhảy xuống tàu, rảo bước đi hết ga, nhớn nhác xem có ai ra đón không. Ở cổng ga, dưới một ngọn đèn chao đi chao lại trước gió, có một ông lão mặt vàng ệch, đội chiếc mũ vuông cạnh và mặc chiếc áo mưa dài thườn thượt đang đứng đợi. Ông lão nhìn En-đru xoi mói, hỏi với giọng khó chịu:
- Ông là phụ tá mới của bác sĩ Pây-giơ phải không?
- Vâng. Tên tôi là Men-sân, En-đru Men-sân.
- Hừ! Còn tôi là To-mớt. “Lão to-mớt”, ai cũng gọi như vậy, mặc xác họ. Tôi đưa xe đến kia kìa… Lên đi… trừ khi ông muốn lội nước thì không kể.
En-đru quẳng va-li vào trong xe, rồi trèo lên chiếc xe ọp ẹp đóng một con ngựa đen đủi, cao lêu nghêu, gầy giơ xương. Lão To-mớt bước lên theo, cầm lấy dây cương và thét:
- Đi nào, Tép-phi!
Chếc xe lăn bánh qua thị trấn. En-đru cố gương mắt nhìn xem thị trấn này như thế nào, nhưng qua màn mưa chỉ thấy lờ mờ những dãy nhà thấp lè tè, xám xịt, nối đuôi nhau dưới chân dưới ngọn núi cao ngút lúc nào cũng sừng sững trước mắt. Lão xà ích già lặng thinh không nói một câu nào đến mươi phút, chỉ liếc đôi mắt gườm gườm từ dưới vành mũ lõng tõng mưa nhìn En-đru. Trông lão không có một vẻ gì giống người đánh xe ngựa bảnh bao của một bác sĩ làm ăn khấm khá. Lão bé loắt choắt, lôi thôi lếch thếch, người lúc nào cũng xông ra một mùi khét lèn lẹt.
Mãi sau lão mới nói:
- Vừa mới nhận bằng xong phải không?
En-đru gật đầu.
- Biết mà. – Lão To-mớt nhổ nước bọt đánh toẹt một cái. Lão thấy mình đoán trúng nên ham nói chuyện hơn, giọng ồ ồ – Người phụ tá cũ vùa mới bỏ đi cách đây hai hôm. Nói chung, chẳng ai chịu ở lại.
- Sao thế? – Tuy băn khoăn nhưng En-đru vẫn mỉm cười.
- Một là vì quá nhiều việc, chắc thế.
- Vì sao thế?
- Rồi sẽ biết!
Một lát sau, như một người hướng dẫn khách du lịnh giới thiệu một nhà thờ to đẹp, lão To-mớt giơ chiếc roi đánh ngựa chỉ về một phía cuối một dãy nhà, chỗ một khung cửa nhỏ có ánh đèn phả ra một đám hơi nước.
- Kia kìa, thấy không? Đấy là cửa hàng khoai rán của tôi. Bà lão nhà tôi ở đấy. Mỗi tuần rán khoai hai lần. Có cả cá nữa. – Một sự thích thú ngần nào đó làm méo xệch chiếc môi trên dài của lão – Rồi thể nào ông cũng mò đến đó ngay mà.
Phố chính đến đây là hết. Rẽ sang một ngách phố bên cụt lủn, gồ ghề, chiếc xe lọc cọc chạy qua một bãi đất trống rồi ngoặc vào một lối đi hẹp của một ngôi nhà đứng tách biệt với những nhà bên cạnh, đằng sau ba cây thông Nam Mỹ. Ngoài cổng treo chiếc biển đề “Brin-gao-Ơ”.
To-mớt giật cương giữ ngựa lại:
- Đến rồi.
En-đru xuống xe. Ngay phút sau, khi anh hãy còn đang chuẩn bị tinh thần cho cuộc thử thách của buổi gặp gỡ đầu tiên này thì cửa trước đã bật mở, và anh bỗng thấy mình đứng trong một gian phòng đèn sáng và được một người phụ nữ trạc bốn mươi tuổi, lùn béo, tươi cười, da mặt căng bóng, hai con mắt tinh nhanh táo bạo, tiếp đón niềm nở.
- À! À! Đây hẳn là bác sĩ Men-sân rồi. Mời ông vào, ông bác sĩ thân mến, mời ông vào. Tôi là vợ bác sĩ Pây-giợ Mong ông đi đường không đến nỗi mệt mỏi lắm. Ông đến, tôi mừng quá. Tôi cứ điên đầu lên từ khi cái tên quỷ tha ma bắt ấy nó bỏ chúng tôi nó đi. Giá ông được thấy hắn nhỉ. Thật chưa bao giờ tôi gặp một kẻ nào hoang tàng như nó, tôi cam đoan với ông như vậy. Ối dào! Nhưng mà thôi, không sao cả. Có ông đến đây rồi là mọi việc sẽ tốt dẹp. Mời ông đi. Tự tôi sẽ đưa ông đến phòng dành riêng cho ông.
Buồng của En-đru ở trên gác, một gian buồng bé nhỏ, kê một chiếc giường đồng, một tủ ngăn kéo đánh véc-ni vàng, một cái bàn bằng tre trên để một chậu thau và một cái sô.
En-đru đưa mắt nhìn khắp một lượt trong khi hai con mắt như hai chiếc khuy đen của bà Pây-giơ nhìn soi mói vào mặt anh làm anh vội lịch sự nói:
- Trong có vẻ tiện nghi lắm, thưa bà Pây-giơ.
Blốt- đoen Pây-giơ tươi cười lấy tay vỗ vai En-đru thân mật như người mẹ vỗ vai con cái trong nhà:
- Đúng thế. Ở đây ông sẽ được vừa ý, ông bác sĩ thân mến ạ. Ông tử tế với tôi và tôi tử tế lại với ông. Tôi chỉ biết nói thẳng thắn như thế với ông thôi. Còn bây giờ, không nên để phí thời gian, mời ông đến gặp bác sĩ Pây-giơ – Bà ta ngung lời, con mắt vẫn nhìn En-đru dò xét, cố lấy giọng bình thường, tự nhiên – Không biết tôi có nói trong thư không nhỉ, nhưng thực tế là bác sĩ Pây-giơ dạo này không được khỏe lắm.
En-đru nhìn bà ta sửng sốt. Không để anh kịp xen vào một câu, bà Pây-giơ vội nói:
- Ồ, không có gì ghê nghớm lắm đâu. Bác sĩ Pây-giơ phải nằm mất mấy tuần naỵ Nhưng ông ấy rồi sẽ sớm bình phục. Ông có thể tin như vậy.
Bụng lấy làm lạ, En-đru đi theo bà Pây-giơ đến chỗ cuối hành lang. Bà ta mở cửa một gian buồng rồi cất giọng viu vẻ:
- Mình ơi, ông Ét-Uất ơi. Đây là bác sĩ Men-sân, người phụ tá mới của chúng ta. Ông ấy đến chào mình đấy.
Gian phòng dài ngoẵng, đồ đạc tồi tàn, rèm che kín mít, trong lò sưởi leo lét một ngọn lửa nhỏ. Khi En-đru bước vào thì bác sĩ Ét-Uất Plây-giơ từ từ trở mình trên giường có vẻ khó nhọc lắm. Ông khoảng sáu mươi tuổi, cao gầy, nét mặt rắn rỏi, đôi mắt sáng và mệt mỏi. Tất cả vẻ mặt và bộ dạng ông lộ rõ nỗi đau đớn và một tâm trạng chán chường, nhẫn nhục. Và còn có một cái gì hơn thế nữa. Aùnh sáng của ngọn đèn dầu hắt lên gối cho thấy một bên mặt ông cứng đờ, bất động, như bằng sáp. Nửa người bên trái ông cũng bị liệt như vậy, và bàn tay trái đặt trên tấm chăn vá víu, co quắp như một mẩu chỉ cụt bóng nhẫy.
Nhìn thấy những dấu hiệu của một căn bệnh nghiêm trọng lâu năm này, En-đru bỗng kinh hoàng. Không khí im lặng nặng nề. Cuối cùng, bác sĩ Pây-giơ cất tiếng nói, chậm chạp, khó khăn, tiếng nọ hơi nhíu với tiếng kia.
- Tôi mong rằng ở đây ông sẽ cảm thấy dễ chịu. Tôi mong rằng công việc không quá vất vả đối với ông. Ông còn trẻ lắm.
En-đru ngượng ngịu trả lời:
- Thưa ông, tôi năm nay hai mươi tư tuổi. Đây là lần đầu tiên tôi nhận việc, thưa đúng thế, nhưng tôi không ngại công việc.
Blốt- đoen Pây-giơ hớn hở:
- Đó! Mình thấy chưa, Ét-Uất! Tôi đã bảo mình là chúng ta sẽ gặp may với người phụ tá sau mà!
Mặt ông Pây-giơ trông càng đờ đẫn. Ông nhìn En-đru, rồi có vẻ như không muốn để tâm đến nữa, giọng mệt mỏi nói:
- Tôi hy vọng ông sẽ ở lại đây.
- Ô hay! Nói năng lạ nhỉ! – Blốt- đoen kêu lên, rồi quay sang En-đru cười xin lỗi – Chả là ông ấy hôm nay hơi mệt một chút, ít hôm nữa là lại dậy làm việc ngay đấy mà. Có phải thế không, mình yêu quý? – Bà ta cúi xuống hôn chồng thắm thiết. – Tôi sẽ bảo chị En-ni mang cơm tối lên buồng mình khi nào ở dưới nhà ăn xong nhé.
Ông Pây-giơ không trả lời. Vẻ cứng đờ trên nửa mặt ông làm mồm ông méo xệch đi. Bàn tay còn cử động được thò ra phía quyển sách đặt trên chiếc bàn cạnh giường.
En-đru đọc nhan để cuốn sách: “Các loài chim rừng châu Aâu”. Trước khi con người bất toại đó bắt đầu đọc sách, En-đru đã cảm thấy anh được phép rút lui rồi.
En-đru bước xuống nhà ăn tối, óc rối bời những ý nghĩ. Anh nhận chân làm phụ tá bác sĩ này sau khi đọc một tin tìm người đăng trên tờ”Mũi dao chích”. Trong thư từ trao đổi với bà Pây-giơ đưa đến kết cục là anh nhận đến đây làm việc, không thấy đả động tý gì đến bệnh tật của bác sĩ Pây-giợ Mà bác sĩ Pây-giơ thì rõ ràng bị bệnh nặng rồi. Không còn có nghi nghờ về bệnh xuất huyết não trầm trọng đã làm cho ông ta phải liệt giường liệt giường liệt chiếu thế kia. Phải hàng tháng nữa ông ta mới làm việc được, nếu như vạn nhất ông ta còn có thể trở lại làm việc.
En-đru cố gạt những mối băn khoăn lo nghĩ này ra khỏi đầu. Anh còn trẻ, khoẻ mạnh, anh không ngại phải làm thêm việc vì ông Pây-giơ đau ốm. Đang trong tâm trạng phấn chấn, anh chỉ những mong sao có thật nhiều người bệnh mà thôi.
Ba Plây-giơ tươi tỉnh nói khi bước vào buồng ăn:
- Ông Men-sân thân mến, hôm nay ông gặp may đấy. Ông có thể ăn bữa tôi ngay bây giờ. Không phải khám bệnh cho ai hết. Đai Gien-kin giải quyết xong cả rồi.
- Đai-Gien-kin?
- Người dược tá của chúng ta ấy mà – Bà Pây-giơ thản nhiên nói – Một anh chàng khéo tay, lại chịu khó nữa. Có người còn gọi anh ta là bác sĩ Gien-kin cơ đấy, nhưng cố nhiên không thể sánh được với bác sĩ Pây-giơ rồi. Mười hôm vừa qua, toàn là anh ta mổ xẻ và khám bệnh cả.
En-đru nhìn bà Pây-giơ trân trân với một nỗi lo ngại mới. Tất cả những điều anh đã được nghe nói, đã được báo trước về những lối làm việc đáng ngờ trong ngành y tại những vùng thung lũng xa xôi hẻo lánh ở xứ Uên này hiện lên trong óc anh. En-đru phải cố ghìm mình lắm mới không bật ra thành lời.
Bà Pây-giơ ngồi ở đầu bàn, xoay lưng lại lò sưởi. Khi đã yên vị thoải mái trên chiếc ghế riêng có lót một lần nệm rồi, bà ta buông ra một hơi thở dài khoan khoái tưởng tượng đến những gì sắp dọn ra và rung chiếc chuông nhỏ ở trước mặt. Chị người làm mang thức ăn lên. Chị tuổi nhơ nhỡ, mặt hơi tái và rất sạch sẽ. Chị đưa mắt nhìn trộm En-đru.
- Chị En-ni này. Đây là bác sĩ Men-sân – Bà Pâygiơ nói to, phết bơ vào một khoanh mì mềm xốp rồi đưa cả vào mồm.
En-ni không trả lời. Chị nín lặng dọn cho En-đru một khoanh thịt bò nguội mỏng tang và dọn cho bà Pây một món thịt bò rán hành nóng hổi kèm theo một chai bia nâu con. Tay nhấc chiếc nắp đậy đĩa ăn riêng của mình và xắn khúc thịt bò mềm ngọt làm miệng bà ta chua chi đã ứa nước miếng, ba Plây-giơ giải thích:
- Tôi không ăn trưa được mấy, bác sĩ Men-sân ạ. Với lại, tôi phải chú ý chế độ ăn uống của tôi lắm cợ Vì cái máu của tôi ấy mà… Tôi phải dùng tí ti bia cũng vì máu của tôi đấy.
En-đru ra sức nhai khoanh thịt dai ngoách trên dĩa của mình và kiên gan uống nước lã. Sau một giây phút căm phẫn qua nhanh, cái mà anh phải cố sức ghìm lại chính là tính hài hước, châm biếm của anh. Sự cố yếu giả tạo của bà Pây-giơ lộ liễu và trơ trẽn đến nỗi anh phải gắng lắm mới khỏi cười phá lên.
Trong bữa ăn, Blốt- đoen Pây-giơ ăn nhiều, nói ít. Sau cùng, bà ta lấy bánh mì quệt hết nước thịt bò, ăn hết khúc thịt nướng, tặc lưỡi tợp nốt những giọt bia cuối cùng, ngả người vào lưng ghế, thở phì phò, đôi má bánh đúc đỏ bóng lên. Giờ đây bà ta có vẻ muốn ngồi nán lại bàn ăn chờ đón những chuyện tâm tình, có lẽ bà ta sẽ thử tìm hiểu, theo cách táo tợn riêng của mình, xem Men-sân là người như thế nào.
Quan sát En-đru Men-sân, Blốt- đoen Pây-giơ thấy anh là một chàng trai trẻ, gầy gò, vụng về, mái tóc sẫm, nét mặt khá rắn rỏi, gò má cao, chiếc cầm thanh tú và đôi mắt xanh biếc.
Đôi mắt ấy, khi En-đru ngước lên thì nhìn thẳng vào mặt người ta với vẻ xét hỏi, mặc dầu có những nếp nhăn đăm chiêu nôn nóng trên trán. Ngồi trước mặt Blốt- đoen Plây-giơ đúng là một mẫu người Xen-tích mà bà ta không biết. Tuy bà ta nhận ra những nét cương nghị và thông minh sắc sảo trên khuân mặt En-đru, nhưng bà ta hài lòng nhất là cách En-đru chấp nhận không chần chừ khoanh thịt bò nguội mỏng dính nấu từ ba hôm trước. Blốt- đoen suy tính rằng tuy En-đru trông có vẻ đói ăn nhưng chắc anh cũng không phải là người khó nuôi.
Lấy chiếc kim cài đầu xỉa răng, Blốt- đoen Plây-giơ lại thân mật vui vẻ nói:
- Tôi tin chắc ông và tôi, chúng ta sẽ làm ăn hòa thuận với nhau. Tôi cũng phải đến lượt gặp vận may chứ – Giọng ngọt ngào, Blốt- đoen kể cho En-đru nghe những nỗi phiền muộn của mình và nói qua về tình hình công việc ở đây – Thật là cơ cực, ông bạn thân mến ạ. Ông không thể hiểu nổi đâu. Cứ nghĩ mà xem, bác sĩ Pây-giơ thì đau ốm, những người phụ tá thì tồi tệ xấu xa, không thu về được tí gì mà tiền thì cứ trôi ra như nước… Có nói ông cũng không tin! Tôi lại còn khốn khổ ve vãn ông giám đốc và các quan chức của công ty mỏ nữa chứ! Tiền công khám và điều trị bệnh nhân đều ở họ mà ra cả – cũng chẳng nhiều nhặn gì đâu – Bà ta vội nói thêm – Ông hiểu không, công việc làm ăn ở Blây-nen-li là như thế này: Công ty mỏ có ba bác sĩ chính nghạch, nhưng ông nên nhớ rằng bác sĩ Pây-giơ là người tài giỏi nhất đám, bỏ xa những người kia. Chưa kể đến ông thời gian ông ấy đã sinh sống ở đây! Gần ba mươi năm trời, nếu không phải là lâu hơn nữa, một điều đáng kể đấy nhé! Thế. Các bác sĩ muốn lấy bao nhiêu phụ tá cũng được. Bác sĩ Pây-giơ thì có ông này, bác sĩ Liu-ít thì có một gã tên là Đen-ni,… nhưng những người phụ tá không bao giờ nằm trong danh sách chính thức của Công tỵ Tóm lại, như tôi nói, Công ty khấu trừ một khoản tiền lương của tất cả các thợ mà Công ty thuê làm việc tại các mỏ và các công trường, lấy tiền đó trả cho các bác sĩ chính nghạch tùy theo một số người đăng ký ghi tên chữa bệnh ở mỗi bác sĩ.
Bà ta phải ngừng lại vì đã bắt sự ngu dốt và cái dạ dầy quá nặng của mình làm việc quá nhiều.
- Tôi thấy đã hiểu được lề lối làm việc, bà Pây-giơ ạ.
Blốt- đoen cười khanh khách:
- Thế thì ông không phải bận tâm gì đến nó nữa nhé. Ông chỉ cần nhớ là ông làm việc cho bác sĩ Pây-giơ là đủ. Đó là cái chính, bác sĩ Men-sân ạ. Chỉ cần nhớ là ông làm việc cho bác sĩ Pây-giơ và thế là giữa ông với cái thân tôi bé bỏng đáng thương này, hai ta sẽ làm ăn rất chi là hoà thuận với nhau.
En-đru lặng quan sát người đàn bà này. Anh có cảm tưởng như bà ta vừa tìm cách gợi lòng thương hại của anh, vừa ra oai với anh dưới cung cách ân cần nhẹ nhàng đó. Còn bà ta thì có lẽ cảm thấy mình đã trót quá cởi mở, dễ dãi. Đưa mắt nhìn đồng hồ, bà ta rướm thẳng người lên, cài lại chiếc kim lên mớ tóc đen nhẫy rồi đứng dậy, giọng khác hẳn, gần như ra lệnh:
- À này, nhà số 7 phố Giai- đa mời thăm bệnh đấy. Họ đến mời trước lúc năm giờ. Ông đến đấy ngay đi.

Chương 2

En-đru đi thăm bệnh ngay tức thì, với một cảm giác khó nói, gần như nhẹ nhõm. Anh mừng được có dịp bức ra khỏi những xúc cảm kỳ quặc ngược nhau nảy sinh từ lúc anh đặt chân tới Brin-gao- Ợ Anh đã lờ mờ đoán ra tình hình công việc và cách Blốt- đoen dùng anh làm thay người thầy thuốc chính nay không còn khả năng làm việc nữa. Thật là một hoàn cảnh kỳ lạ, khác xa những bức tranh lãnh mạn mà trí tưởng tượng của anh có thể vẽ ra. Tuy vậy, dù sao,đối với anh, công việc là cái chủ yếu, ngoài ra mọi chuyện khác đều là vụn vặt. Anh khao khát bắt tay vào việc. Bất giác anh rảo bước, lòng bồn chồn hân hoan với ý nghĩ… Đây là người bệnh đầu tiên của mình.
Trời hãy còn mưa khi En-đru bước qua bãi đất trống đen xạm, bẩn thỉu, rẽ sang phố nhà thờ, đi về phía bà Pây-giơ đã chỉ một cách chung chung. Mặc dầu đi giữa đêm tối, En-đru cũng thấy được hình thù của thị trấn. Những cửa hiệu của nhà thờ – Nhà thờ của giáo phái Xai-Ơn, Kê-pơn, Hê-bron, Bê-thơn, Bê-thê-xđa – anh đi qua dễ đến tròn một chục cái, rồi đến cửa hàng hợp tác rộng lớn và chi nhánh của ngân hàng miền tây, tất cả đều nằm trên đường phố chính ở tít dưới lòng thung lũng. Một cảm giác nặng nề đặc biệt đè lên ngực làm anh cảm thấy mình như bị vùi sâu dưới đáy khe núi này. Ngoài đường không còn mấy người đi lại. Từ phố Nhà thờ rẽ sang hai bên không xa là những dãy nhà ở của dân thợ, mái nhà xanh lam, chạy thẳng thước thợ với nhau. Và xa xa, ở tít đầu khe núi, dưới một vầng ánh sáng toa? ra thành hình rẻ quạt trên bầu trời đùng đục và khu mỏ sắt và nhà máy luyện kim Blây-nen-li.
Đến số 7 phố phố Glai- đa, En-đru hổn hển gõ cửa và được đưa ngay vào gian bếp, nơi bệnh nhân đang nằm trên một cái giường, đặt sâu trong hóc tường. Bệnh nhân là một phụ nữ còn trẻ, vợ một người thợ nấu thép tên là Uy-liêm. Bước lại bên giường người bệnh, tim đập thình thình, đầu óc căng thẳng, điểm khởi đầu thực sự của cuộc đời anh. Biết bao lần anh đã nghĩ đến giờ phút này khi anh đang trong đám sinh viên nghe giáo sư Lem-plu giảng bài! Bây giờ không còn có bạn bè hỗ trợ, không còn chuyện trả bài một cách thoải mái nữa. Bây giờ anh chỉ có một mình, trước một người bệnh mà anh phải chuẩn đoán và điều trị, không nhờ cậy được một ai. Bỗng nhiên, lòng đau quặn, anh nhận ra mình luống cuống, không có kinh nghiệm, hoàn toàn không được chuẩn bị gì cho nhiệm vụ này.
En-đru khám thật cẩn thận, tỉ mỉ, trong khi người chồng đứng bên cạnh trong gian phòng nền đá chật chội sáng lờ mờ. Không còn nghi ngờ gì nữa, chị phụ nữ này ốm rồi. Chị ta kêu đau đầu không chịu được. Nhiệt độ, mạch, lưỡi, đều cho thấy là có bệnh, mà bệnh nặng. Nhưng là bệnh gì? En-đru lo lắng tự đặt cho mình câu hỏi khi anh cúi xuống khám lại. Người bệnh đầu tiên của anh! Ồ, anh biết là anh quá lo! Nhưng nhỡ anh lầm, lầm lẫn ghê gớm thì sao? Tệ hơn nữa, nhỡ anh nhận ra mình không thể chuẩn đoán ra bệnh gì thì sao? Anh bỏ sót một cái gì ư? Không sót một cái gì cả. Thế mà anh vẫn thấy mình đang cố tìm cho ra cân giải đáp, cố tập hợp các triệu chứng lại dưới tên một căn bệnh cụ thể nào đó mà không được. Sau cùng, hiểu rằng không thể kéo dài cuộc tìm kiếm thêm nữa, En-đru từ từ đứng thẳng người lên, gập ống nghe lại, lắp bắp:
- Chị ấy có bị lạnh không? – En-đru hỏi, mắt dán xuống sàn nhà.
- À, có ạ – Uy-liêm vội trả lời. Người chồng có vẻ hoảng khi thấy cuộc khám bệnh kéo dài – Thưa bác sĩ, tôi quả quyết là nhà tôi bị lạnh, cách đây ba bốn hôm.
En-đru gật đầu, khó nhọc tìm cách gây cho người chồng một niềm tin mà mà chính anh không có. Anh lí nhí:
- Mấy hôm nữa là chị ấy sẽ khỏi. Độ nửa tiếng nữa, anh đến trạm xá nhé. Tôi sẽ cấp cho anh một lọ thuốc.
En-đru cáo từ hai vợ chồng rồi trở về trạm xá, đầu cứ cúi gằm suy nghĩ miên man, tuyệt vọng. Trạm xá là một căn nhà gỗ tồi tàn ở đầu lối đi vào nhà bác sĩ Pây-giợ Thắp ngọn đèn hơi, En-đru bắt đầu đi đi lại lại bên cạnh những cái giá bụi bặm để đầy những lọ màu xanh lam, xanh lục, nặn óc suy nghĩ, mò mẫm trong tôi. Không có một triệu chứng rõ rệt nào. Đúng, hẳn là cảm lạnh. Anh lầu bầu, rối óc, kinh hãi và tức tối trước sự bất lực của mình. Anh đành phải buộc lòng cứ bỏ mặc đấy. Gặp phải những trường hợp bí, giáo sư Lem-plu thường có một công thức ngắn gọn mà ông dùng rất khéo léo: sốt KRNN(sốt không rõ nguyên nhân). Vừa không liên lụy, vừa đúng, mà nghe có một âm hưởng hết sức khoa học!
Vẻ khổ sở, En-đru lấy ra một cái lọ nhỏ sáu ao-xơ trong một quầy thuốc và bắt đầu pha một thứ thuốc hạ nhiệt, trán nhăn lại suy nghĩ. Ka-li-ni-trát, na-tri xa-li-xi-lát… muối na-tri nằm ở cái xứ nào? À, đây rồi. En-đru cố vui lên bằng cách tự nhủ đây toàn là những thứ thuốc tốt nhất, không chê vào đâu được, thể nào cũng giảm sốt, chắc chắn là có tác dụng tốt. Giáo sư Lem-plu đã nhiều lần dạy rằng không có thứ thuốc nào có công hiệu chung chung bằng na-tri xa-li-xi-lát.
En-đru pha thuốc vừa xong, đang viết tên thuốc vói một cảm giác khoan khoái hoàn thành công việc thì chuông trạm xá vang lên một tiếng “bình” cửa ngoài bật mởvà bước vào là một người đàn ông trạc ba mươi tuổi, mập mạp, vuông vức, sức lực, mặt đỏ au, theo sau có một con chó. Không khí trầm xuống một lúc trong khi con chó loang màu mực và đỏ tía ngồi chồm hổm trên hai chân sau đầy bùn và người đàn ông nhìn En-đru từ đầu đến chân. Người khách lạ mặc một bộ đồ bằng vải nhung cũ, đi tất nâu, giày thô đóng cá, chiếc áo choàng bằng vải sơn giả da sũng nước khoác trên vai. Giọng nói anh ta, khi cất lên, có một vẻ lịch sự mỉa mai và đúng phép tắc đến khó chịu.
- Tôi qua đây thấy có ánh đèn chiếu qua cửa sổ. Tôi nghĩ nên vào chào ông một câu. Tôi là Đen-ni, phụ tá của bác sĩ Liu-ít đáng kính, văn bằng HDS. Nếu ông chưa gặp chữ ấybao giờ thì tôi xin nói đó là văn bằng của hội dược sĩ, học vị cao nhất mà chúa trời và con người được biết.
En-đru nhìn lại, vẻ ngờ vực. Phi-líp Đen-ni lấy ra một bao thuốc nhầu nát, rút một điếu, châm lửa, vứt diêm xuống sàn rồi nghênh ngang đi lại. Anh ta cầm lọ thuốc, đọc tên thuốc và cách sử dụng, sau đó mở nút đưa lên mũi ngửi rồi đóng lại và đặt lọ xuống, gương mặt đỏ buồn rầu chuyển sang vẻ khen ngợi dịu dàng.
- Tuyệt vời! Ông bắt đầu những việc làm tốt đẹp rồi! Ba giờ uống một thìa! Lạy chúa! Được gặp lại những thứ thuốc thân yêu khiến người ta yên lòng. Nhưng thưa bác sĩ, tại sao lại không cho uống mỗi ngày ba lần? Bác sĩ không thấy rằng theo đúng phương pháp chính thống thì những thìa thuốc phải trôi qua thực quản mỗi ngày ba lần hay sao? – Anh ta ngừng lại, trở nên châm chọc một cách nhẹ nhàng hơn bất kỳ lúc nào với cái vẻ ân cần giả tạo – Bây giờ, bác sĩ hãy cho tôi biết trong này có những gì? Ka-li-ni- trát phải không? Ngửi mùi thì biết. Một dược liệu kỳ diệu, cái chất ka-li-ni- trát này. Kỳ diệu, thật là kỳ diệu, ông bác sĩ thân mến ạ! Lợi trung tiện này, kích thích này, lại lợi tiểu nữa này, mà có thể tọng vào bụng hàng chai. Ông còn nhớ những điều dạy trong cuốn sách nhỏ màu đỏ không? Khi do dự thì cứ cho uống ka-li-ni-trát… hay là ka-li i- Ô- đua nhỉ? Có lẽ tôi quên mất cả một số điều cơ bản rồi.
Gian phòng gỗ lại rơi vào im lặng, chỉ có tiếng mưa rơi lộp bộp trên mái tôn. Bỗng Đen-ni bật cười, riễu cợt vẻ mặt phân vân của En-đru. Anh ta nhạo báng hỏi:
- Thưa bác sĩ, ngoài khoa học ông còn thể thoa? mãn tính tò mò của tôi một tí được không? Tại sao ông về đây?
Lần này En-đru nổi nóng. Anh cau có trả lời:
- Tôi có ý định biến Blây-nen-li thành một nơi dưỡng bệnh… đại loại một nơi chữa bệnh bằng nước suối trên núi, ông biết chứ.
Đen-ni lại cười. Cái cười của anh ta là một sự lăng nhục khiến En-đru chỉ muốn đấm cho anh ta một quả.
- Dí dỏm, dí dỏm lắm, ông bác sĩ thân mến ạ. Kiểu hài hước của người Xcốt-lan chính cống. Đáng tiếc là tôi không thể khuyên người ta lấy nước làm thử nước suối lý tưởng của một nơi chữa bệnh bằng khoáng tuyền. Còn giới y học ở đây, thưa bác sĩ thân mến của tôi, bọn này chỉ là rác rưởi, là cặn bã của nghề nghiệp vinh quang và thực sự cao quý.
- Trong đó có cả ông?
- Đúng! – Đen-ni gật đầu. Anh ta im lặng một lúc, mắt chăm chú nhìn En-đru dưới hàng lông mày đỏ quạch. Rồi từ bỏ thái độ nhìn mỉa mai riễu cợt, nét mặt xấu xí của anh ta trở lại buồn rầu. Giọng tuy còn cay độc nhưng nghiêm nghị – Ông Men-sân này! Tôi biết ông đến đây chỉ là đi trên con đường tới phố Ha-li (1) thôi, nhưng trong thời gian đó, có một đôi điều về cái xứ sở này mà ông cần phải biết. Ông sẽ thấy nó không phù hợp những truyền thống tốt đẹp của nghề nghiệp lãng mạn này đâu. Không bệnh viện, không xe cứu thương, không điện quang, không có gì hết. Nếu ông muốn mổ xẻ thì hãy hãy dùng cái bàn nấu bếp. Rồi ông rửa tay trong cái chậu rửa bát. Điều kiện thì khỏi phải nói. Mùa hè khô ráo mà trẻ con chết như ruồi vì tả. Ông Pây-giơ, ông chủ của ông, một bác sĩ già tốt đấy, nhưng bây giờ hết thời rồi, bị con mụ Blốt- đoen khốn khiếp nó áp chế, và sẽ chẳng bao giờ mó tay vào việc gì được nữa. Liu-ít, chủ của tôi, là một bà đỡ lũn ca lũn cũn, bủn xỉn, chỉ biết chạy theo đồng tiền, Brem-Oen, biệt hiệu “Cá cháo” thì chẳng biết gì ngoài mấy lời rao hàng thống thiết và mấy bài kinh Xo-lơ-mơn. Còn tôi, nên đón trước những chuyện rêu rao về tôi thì hơn… Tôi nát rượu như một cái hũ. À, còn Gien-kin, và người pha thuốc nhu mì của ông nữa, anh ta làm ăn rất phát đạt với nghề phụ là bán những viên chì chữa bệnh phụ nữ. Có lẽ gần như hết cả rồi đấy. Ê, Ho-kin, ta đi thôi – anh ta gọi con chó lai, rồi nặng nề đi về phía cửa. Ra đến đây, anh ta dừng lại, đưa mắt nhìn từ lọ thuốc trên mặt quầy đến En-đru. Giọng đều đều, hoàn toàn thản nhiên, anh ta nói:
- À này, ở vào địa vị Ông tôi nghĩ đến bệnh thương hàn, về người bệnh phố Glai- đa ấy. Bệnh này đôi khi có những trường hợp không hoàn toàn điển hình.
Bình! Cách cửa lại bật ra. En-đru chưa kịp trả lời thì bác sĩ Phi-lip Đen-ni và con chó Ho-kin đã biến vào trong đêm tối ẩm ướt.

---------------
Chú thích:
(1) Một phố ở của Luân Đôn, nơi có nhiều phòng khám bệnh của các bác sĩ có tiếng tăm.

Chương 3

Đêm hôm đó, En-đru không ngủ được không phải vì tấm nệm bông vón cục mà vì anh mỗi lúc một thêm lo lắng về người bệnh phố Glai- đạ Có phải là thương hàn không? Câu nói cuối cùng của Đen-ni trước khi ra về đã khơi lên những mối ngờ vực và lo âu mới trong tâm trí nghi hoặc của anh. Sợ bỏ sót một triệu chứng quan trọng nào, En-đru đã toan vùng dậy đến thăm lại người bệnh vào cái giờ kỳ quặc sáng tinh mơ này, mãi sau mới thôi. Sự thật là, trong lúc trằn trọc suốt đêm không chợp mắt, En-đru đã đi đến chỗ tự hỏi không biết quả thực anh có hiểu tí gì về y không.
En-đru Men-sân có một tính tình mãnh liệt khác thường. Tính tình ấy, có lẽ truyền từ mẹ anh, một người phụ nữ vùng cao nguyên, thời trẻ sống tại Ơ-la-pun đã từng theo dõi những vì sao Bắc đẩu đổi ngôi trên bầu trời băng giá. Oâng Giôn-Men-sân cha anh là một tiểu điền chủ miền Phai-phơ-sơ, tính tình cứng rắn, cần cù và điềm tĩnh. Ông cụ chưa bao giờ phát đạt trong nghề nông nên khi hy sinh tại Iâu-mơn-ri trong năm cuối của cuộc chiến tranh, ông cụ chỉ để lại được một gia sản nhỏ bé lụn bại. Suốt mười hai tháng trời, bà Giét-xi Men-sân phải xoay xở trông nom trang trại, chuyển sang nuôi bò sữa, tự mình chở sữa đi bán khi thấy En-đru quá bận bịu sách vở không giúp được bà. Rồibệnh ho mà bà không ngờ đã chịu đựng bao nhiêu năm trời trở nên trầm trọng rồi bà đột ngột qua đời vì bệnh phổi, chính căn bệnh đã cướp đi biết bao nhiêu tánh mạng trong giống người có nước da mảnh dẻ và mái tóc đen lay láy này.
Đến năm mười tám tuổi, En-đru chỉ còn một thân một mình. Lúc bấy giờ, anh đang theo học năm thứ nhất trường đại học Xân En-đruđơ, được cấp học bổng bốn mươi bảng một năm, ngoài ra không một xu dính túi. Cứu tinh của anh là Quỹ cứu trợ Glen, một tổ chức độc đáo ở Xcốt-Lân. Theo cách nói của người sáng lập ra nó là Huân tước En-đru nay đã quá cố, quỹ này “mời tất cả những sinh viên nào có năng lực và ở trong hoàn cảnh khó khăn mà lại mang tên thánh là En-đru hãy xin cấp một khoản cho vay không quá năm mươi bảng một năm miễn là những sinh viên ấy sẽ chu đáo hoàn lại số tiền vay này sau khi tốt nghiệp”.
Tiền của Quỹ cứu trợ Glen cộng với việc vui vẻ chịu đựng kham khổ và thiếu thốn trong cuộc sống đã giúp En-đru học hết các năm học tại trường Xân En-đruđơ rồi qua trường đại học y khoa ở thành phố Đăn- đi. Lòng biết ơn đối với quỹ Glen, kết hợp với tính lương thiện phiền toái đã vội vã đẩy En-đru về miền nam xứ Uên (là nơi các bác sĩ tập sự mới tốt nghiệp có thể được hưởng đồng lương cao nhất) với số lương hai trăm năm mươi bảng một năm, tuy trong thâm tâm, anh muốn vào làm việc tại bệnh viện E- đin-bơ-rơ Roay-Ơn với đồng lương chỉ bằng một phần mười số tiền kia.
Thế là bây giờ En-đru Men-sân đang ở Blây-nen-lị Lúc này, anh vừa mới ngủ dậy, đang cạo râu, mặc quần áo và đang rất hoang mang lo lắng về người bệnh đầu tiên của mình. Anh ăn vội bữa sáng, ba chân bốn cẳng chạy lên buồng, mở va-li lấy ra một chiếc da nhỏ màu xanh. Anh mở nắp hộp, say đắm nhìn tấm huy chương để trong hộp, tấm huy chương vàng Hăn-tơ hàng năm tặng cho sinh viên xuất xắc nhất khoa lâm sàng của trường đại học Xân En-đruđợ Chính anh, En-đru Men-sân, đã được tặng thưởng huy chương ấy. Anh quý nó hơn mọi thứ trên đời, anh coi nó như tấm bùa hộ mệnh, như nguồn cổ vũ cho tương lai. Nhưng sáng nay, anh nhìn tấm huy chương ấy không phải là niềm tự hào mà với một lời cầu khẩn lạ lùng thầm trong bụng như cố lấy lại niềm tự tin. Sau đó, anh lao vội xuống nhà bắt đầu buổi khám bệnh sáng.
Khi anh tới nơi, Đai-gien-kin đã có mặt trong gian phòng gỗ tồi tàn, đang lấy nước ở vòi vào một cái bình lớn bằng đất nung. Gien-kin người thấp bé, nhanh nhẹn, má hõm mà lại có những tia máu đỏ tía, con mắt đảo đi đảo lại liên hồi. Gã mặc chiếc quần chật nhất mà En-đru được thấy từ trước đến nay, nó bó chặt lấy hai ống chân gầy gò của gã.
Gien-kin khúm núm chào En-đru:
- Thưa bác sĩ, bác sĩ không cần phải xuống sớm thế. Tôi có thể chép lại những đơn thuốc cũ và viết chứng từ trước khi bác sĩ đến cũng được. Bà Pây-giơ đã cho khắc chữ ký cũa bác sĩ Pây-giơ vào một con dấu bằng cao su từ ngày ông ấy bị Ốm rồi mà.
- Cám ơn. Tôi muốn tự tôi khám. – En-đru ngừng lời, tạm ngưng nỗi lo lắng khi thấy hành động của người dược tá – Anh làm thế làm gì?
Gien-kin nhấp nháy con mắt trả lời:
- Nước lấy ở đây có mùi vị tốt hơn. Ai cũng biết nước lã trong lành là tốt như thế nào rồi chứ gì, có phải không, thưa bác sĩ? Nhưng con bệnh lại không biết thế chọ Với lại, trông tôi có khác gì thằng hề không nếu để cho họ nhìn thấy tôi lấy nước ở vòi đổ đầy vào các chai lọ của họ.
Tay dược tá này rõ ràng muốn chuyện trò với En-đru, nhưng ngay lúc ấy có tiếng gọi the thé từ phía cửa hậu tòa nhà, cách xa đến bốn chục thước.
- Gien-kin, Gien-kin, lại đây nào … nhanh lên.
Gien-kin bật dậy như một con chó đã được huấn luyện quá thuần nghe thấy tiếng roi quất của chủ, run run nói:
- Xin bác sĩ thứ lỗi. Bà Pây-giơ gọi tôi đấy… Tôi… tôi phải chạy lại.
May mà buổi khám bệnh sáng có ít người và kết thúc vào lúc mười rưỡi. Nhận ở Gien-kin một bảng ghi tên những người cần đến khám ở nhà, En-đru liền ra xe ngựa đi cùng với lão To-mớt. Nóng ruột tới cồn cào, En-đru bảo người xà ích già đưa xe đến ngay số 7 phố Glai- đa.
Hai mươi phút sau, En-đru ở nhà số 7 ra về, mặt tái mét, môi mím chặt, vẻ khác thường. Anh đi quá hai nhà nữa, đến số 11 có ghi trong danh sách. Sau số 11, anh sang bên kia đường vào nhà số 18. Xong số 18, anh rẽ sang phố Rét-nơ, chỗ có hai người bệnh nữa mà Gien-kin là hôm trước đã khám rồi. Trong vòng một tiếng, En-đru khám được tất cả bảy người trong cùng một khu vực. Trong số những người bệnh ấy, có năm người, kể cả phụ nữ ở số 7 phố Giai- đa nay đã phát bệnh một cách điển hình, rõ ràng là bị thương hàn. Từ mười hôm nay, Gien-kin điều trị họ bằng nước vòi và thuốc phiện. Đêm trước thì còn phải vụng về mò mẫm, nhưng giờ đây En-đru rùng mình kinh hãi nhận ra ngay anh đã vấp phải một vụ dịch thương hàn.
Những người bệnh sau, En-đru khám vội cho xong với một tâm trạng hoảng loạn. Đến bữa trưa, trong lúc bà Pây-giơ chỉ chú ý đến món thịt bê thơm phức chín vàng mà bà ta tươi tỉnh kể: “Tôi đặt làm cho bác sĩ Pây-giơ nhưng xem chừng ông ấy không thích”, thì En-đru lạnh lùng suy nghĩ về vấn đề kia. Anh biết rằng có hỏi bà Pây-giơ cũng vô ích và chẳng được giúp đỡ gì hết nên anh quyết định phải nói thẳng với bác sĩ Pây-giơ.
Lên đến buồng bác sĩ, En-đru thấy rèm cửa kéo kín mít và Eùt-Uất Pây-giơ đang nằm phủ phục, nhức đầu vì áp huyết lên cao, trán đỏ sẫm và hằn những vết nhăn đau đớn. Tuy ông có ra hiệu bảo người đến thăm ông ngồi lại với ông một lát, nhưng En-đru cảm thấy bắt ông phải gánh lấy mối lo ấy trong lúc này thì thật là nhẫn tâm.
Sau vài phút nán lại bên giường, khi đứng dậy cáo lui, anh chỉ dám hỏi:
- Thưa bác sĩ Pây-giơ, nếu gặp phải một bệnh truyền nhiễm, tốt nhất là nên phải làm gì?
Im lặng một rồi bác sĩ Pây-giơ trả lời, mắt vẫn nhắm nghiền, không cử động, như thể việc nói thành lời đã đủ làm ông đau đớn thêm rồi.
- Việc ấy xưa nay vẫn khó. Ta không có bệnh viện, chứ đừng nói đến phòng cách lỵ Nếu anh vấp phải chuyện gì thật nghiêm trọng thì anh gọi điện thoại cho ông Gri-phít ở To-ních-glân. Đi xuôi thung lũng, cách đây mười lăm dặm. Ông ấy là bác sĩ thanh tra của hạt này – Lại một lúc im lặng, dài hơn lần trước – Nhưng tôi e rằng ông ấy chẳng giúp ích được gì mấy.
Được bác sĩ Pây-giơ cho biết điều đó, En-đru yên tâm hơn. Anh vội xuống phòng ngoài dưới nhà gọi dây nói điTo-ních-glân. Đang áp ống nghe vào tai, En-đru thấy chị người làm En-ni nhìn anh qua cửa gian bếp.
- A-lô! A-lô! Có phải bác sĩ Gri-phít ở To-ních-glân đấy không? – Cuối cùng anh cũng gọi được.
Một giọng đàn ông trả lời rất dè dặt:
- Ai hỏi đấy?
- Tôi là Men-sân ở Blây-nen-li, phụ tá của bác sĩ Pây-giơ – giọng En-đru lạc đi – Tôi có năm người bị thương hàn ở đây. Tôi muốn mời bác sĩ Gri-phít đến ngay.
Đầu dây đằng kia im lặng một lát rồi câu trả lời đột ngột vọng lại, xin lỗi với giọng ề à đặc biệt của xứ Uên này:
- Tôi rất tiếc, bác sĩ ạ, rất tiếc. Bác sĩ Gri-phít đi Xoanđi rồi . Có công tác quan trọng.
- Bao giờ thì bác sĩ Gri-phít về? – En-đru hét to vì đường dây xấu.
- Tôi không thể nói chắc được là bao giờ, bác sĩ ạ.
- Nhưng, này…
Đầu dây đằng kia có tiếng cạch một cái. Người nọ đã lẳng lặng đặt ống nói xuống rồi. En-đru điên người, rủa to một câu:
- Đồ khốn khiếp. Chắc chắn nó chính là Gri-phít.
Anh gọi lại số dây nói ấy lần nữa, nhưng không gọi được. Bướng bỉnh, anh toan gọi thêm một lần nữa thì ngoái cổ lại, anh thấy chị En-ni đã bước vào trong phòng, hai tay chắp lại trước chiếc tạp dề, điềm đạm nhìn anh. Chị khoảng bốn mươi lăm tuổi, gọn gàng, sạch sẽ, vẻ mặt nghiêm nghị, bình thản.
- Vô tình mà tôi nghe được, bác sĩ Men-sân ạ. Ông không bao giờ gọi được bác sĩ Gri-phít ở To-ních-glân vào giờ này đâu. Hầu như ngày nào ông ấy cũng đi Xoanđi chơi gôn.
En-đru cố nuốt xuống một cái gì nghẹn ngang cổ, tức tối nói.
- Nhưng tôi dám chắc là tôi đã nói chuyện với chính ông ấy.
- Có thể… - Chị En-ni thoáng mỉm cười – Tôi nghe nói là ông ấy không đi Xoanđi thì ông ấy cũng bảo là ông ấy đi rồi – Chị nhìn En-đru với con mắt thân mật điềm đạm trước khi quay đi – Vào địa vị Ông, tôi sẽ không phí thì giờ với ông ấy làm gì.
En-đru đặt máy điện thoại xuống, căm phẫn và chán nản hơn. Nguyền rủa mấy câu, anh ra đường đi thăm lại các bệnh nhân. Lúc anh về đến nhà thì đã đến giờ khám bệnh chiều. Anh ngồi một tiếng rưỡi trong gian buồng nhỏ hẹp ở phía sau dùng làm bàn khám, đánh vật với số người đến xin khámchật ních trạm xá đến nỗi tường nhà đổ mồ hôi và gian phòng ngột ngạt hơi người ẩm ướt. Những thợ mỏ bị trẹo đầu gối, đứt tay, bị giật cầu mắt, viêm khớp mãn tính. Rồi cả vợ con họ nữa, bị ho, cảm, sai khớp… mọi thứ bệnh tật lặt vặt của giống người. Bình thường thì En-đru vui mừng thích thú được tỉ mỉ, bình tĩnh thăm khám những con người tóc đen, da xám này vì anh cảm thấy như vậy là anh đang rèn luyện tay nghề. Song bây giờ, bị vấn đề hệ trọng kia ám ảnh nên đầu óc anh quay cuồng khi phải tiếp xúc với những bệnh tật nhỏ mọn ấy. Suốt thời gian anh viết đơn, gõ ngực, căn dặn và khuyên bảo người bệnh, lúc nào anh cũng suy nghĩ, tính xem nên quyết định như thế nào: “ chính hắn đã chỉ đường cho mình. Mình căm ghét hắn thật đấy! Đúng, mình ghét vô cùng tay quỷ sứ ấy. Nhưng không làm khác được. Mình phải đến gặp hắn thôi”.
Chín giờ rưỡi, khi người bệnh cuối cùng về rồi, En-đru bước ra khỏi cái hốc, chỗ ngồi của anh, trong mắt ánh lên một quyết tâm.
- Anh Grin-kin này, bác sĩ Đen-ni ở đâu?
Người dược tá bé nhỏ cài vội cửa ngoài, sợ có ai đến chậm lách vào chăng, rồi quay nhìn En-đru với một vẻ khiếp đảm gần như hài hước:
- Ông không có chuyện gì dính dáng với tay ấy đấy chứ? Bà Pây-giơ… không ưa hắn ta đâu.
En-đru hỏi giật giọng:
- Tại sao bà ấy không ưa?
- Cũng vì những lý do khiến cho mọi người không ưa hắn. Hắn thô bạo với bà hết sức. – Gien-kin ngừng lời, nhưng đọc được ý định của En-đru trên nét mặt, gã miễn cưỡng nói tiếp – Thôi được, bác sĩ đã muốn biết thì tôi xin nói: bác sĩ lại nhà bà Xi-gơ, số 49 phố Nhà thờ.
En-đru lại ra phố. Anh đã đi bộ suốt ngày hôm nay, tuy nhiên dù có mệt đi nữa anh cũng không cảm thấy vì ý thức trách nhiệm, vì gánh nặng của những ca bệnh kia đang đè nặng lên anh. Anh chỉ cảm thấy người nhẹ nhõm khi đến phố Nhà thờ, anh thấy Đen-ni còn ở nhà. Bà chủ nhà mời En-đru vào.
Ví thử Đen-ni có ngạc nhiên khi thấy En-đru đến thì anh ta cũng không để lộ ra ngoài. Sau khi nghiêm nghị nhìn En-đru rất lâu, Đen-ni chỉ hỏi:
- Thế nào, đã làm chết ai chưa?
Chân hãy còn đứng trên ngưỡng cửa gian phòng ấm áp bừa bộn, En-đru đã thấy máu nóng bừng lên mặt. Song anh cố ghìm cơn giận và lòng tự ái, nói bộp ngay:
- Ông nói phải: đúng là thương hàn. Tôi đáng bị đem ra bắn vì không nhận ra bệnh. Hiện nay tôi có năm người mắc phải bệnh ấy. Tôi chẳng thích gì đến đây đâu, nhưng tôi không biết lề lối làm việc ở đây. Tôi đã gọi dây nói cho bác sĩ thanh tra nhưng không được ông ta đáp lại một lời nào. Tôi đến đây để hỏi ý kiến ông.
Đen-ni xoay nửa người trên chiếc ghế bành cạnh lò sưởi lắng tai nghe, miệng vẫn ngậm tẩu. Cuối cùng, anh ta làm một động tác bực bội:
- Ông vào hẳn trong nhà đi. – Rồi bỗng bực tức – Ơ kìa, mời ông hãy ngồi xuống cái ghế này cho tôi nhờ. Đừng có đứng thế kia như một ông mục sư sắp sửa ngăn cấm người ta lấy nhau không bằng. Làm một tớp rượu chứ? Không à? Tôi cũng đoán là ông không uống.
Tuy En-đru đã cứng nhắc làm theo lời yêu cầu ngồi xuống, thậm chí còn miễn cưỡng châm một điếu thuốc, song Đen-ni vẫn không có vẻ gì vội vàng. Anh ta lấy mũi giày vải rách híc nhè nhẹ vào con chó Ho-kin.
Sau cùng, khi En-đru hút xong điếu thuốc, Đen-ni mới hất đầu nói:
- Mời ông nhìn vào đây một cái, nếu ông thích!
Trên mặt bàn, theo hướng tay chỉ là một cái kính hiển vi, một bộ kính hiển vi tốt của hãng Xai-xơ và một vài bản soi. En-đru lắp một bản và nhận ra ngay những bút vi khuẩn hình gậy.
Đen-ni vội nói nhanh, nhạo báng, như đón trước những lời chỉ trích:
- Cẩu thả lắm, đã hẳn. Thực sự là bôi bác. Nhờ trời, tôi không phải là một kẻ mài đũng quần ở phòng thí nghiệm. Nếu tôi có được là cái thá gì thì phải là một tay mổ xẻ cợ Nhưng trong cái tổ chức y tế đáng phỉ nhổ của chúng ta là phải biết làm táp nham đủ mọi thứ. Dù sao thì cũng không thể lầm được, ngay nhìn bằng mắt thường. Tôi đem đun nóng chúng trên giê-la-tin trong bếp lò của tôi đấy.
En-đru hỏi, rất chăm chú:
- Anh cũng gặp phải những bệnh này à?
- Bốn người! Toàn ở cùng một khu vực với ông. Vi trùng này đều ở cái giếng nước phố Glai- đa mà ra.
En-đru nhìn Đen-ni, sôi nổi hẳn lên, nóng lòng muốn nêu lên hàng chục câu hỏi liền một lúc. Anh nhận ra có một cái gì chân chính trong việc làm của người đồng nghiệp nọ, và nhất là anh sung sướng được chỉ cho biết ổ gây dịch.
Đen-ni nói tiếp, vẫn với giọng mỉa mai, lạnh lùng và chua chát:
- Ông thấy đấy. Bệnh phó thương hàn ít nhiều là một căn bệnh địa phương của nơi này. Nhưng mộ ngày kia, một ngày rất gần đây thôi, ta sẽ thấy bệnh rộ lên khá nhiều cho mà xem. Nguyên nhân là ở cái ống chính. Nó nứt rò ghê gớm và thấm vào một nửa số giếng nước ở những phố dưới. Tôi đã gõ đầu tên Gri-phít đến mệt nhoài cả người. Hắn là một con lợn ỉ sùng tín, lười biếng, lẩn như chạch và bất tài. Lần cuối cùng tôi gọi dây nói cho hắn , tôi bảo là tôi mà gặp hắn thì tôi sẽ đập vỡ sọ hắn ra. Có lẽ vì vậy nên hôm nay, hắn lủi mất khi ông gọi đấy.
- Thật là đê tiện - En-đru thốt lên, không giữ được lời trong một lúc phẫn nộ bộc phát.
Đen-ni nhún vai:
- Hắn không giám yêu cầu Hội đồng quản trị một tí ti gì cả, sợ nhỡ người ta cắt xén mất mấy đồng lương khốn khổ của hắn để chi vào những việc này.
Gian phòng im lặng. En-đru tha thiết muốn tiếp tục câu chuyện. Dù anh không ưa Đen-ni nhưng anh thấy có một sự cổ vũ lạ kỳ trong thái độ bi quan, hoài nghi, trong sự cay độc lạnh lùng và chừng mực của Đen-nị Nhưng anh không còn có cớ gì để ở lại lâu thêm nữa. Anh đứng dậy khỏi chiếc ghế ở cạnh bàn, đi ra phía cửa, che giấu những cảm nghĩ của mình, cố bày tỏ một cách lịch thiệp lòng biết ơn và biểu lộ một vài dấu hiệu tỏ ra anh đã thấy nỗi lo vơi bớt.
- Tôi cám ơn ông về những tin ông cung cấp. Ông đã cho tôi thấy hoàn cảnh hiện nay của tôi. Tôi băn khoăn nhiều về nguồn gây bệnh. Tôi đã tưởng phải đối phó vói một người bệnh truyền dịch. Nhưng nay ông đã xác định được nguồn gây bệnh là cái giếng rồi thì vấn đề đơn giản đi nhiều. Từ nay trở đi, mỗi giọt nước ở phố Glei- đa đều phải được đun sôi.
Đen-ni cũng đứng dậy, làu bàu:
- Chính ra phải đem đun sôi lão Glei-phít thì có – Rồi trở lại giọng châm chọc – Còn bây giờ, thưa bác sĩ, xin đừng có những lời cảm ơn làm mủi lòng người nữa. Hai ta có lẽ còn phải giáp mặt nhau một thời gian nữa rồi cái chuyện này mới xong được. Ông hãy lại đằng tôi khi nào ông thấy quá khó chịu. Chung quanh đây, khúng ta không có mấy ai để mà giao du đâu. – Nhìn về phía con chó, Đen-ni kết thúc bằng một câu bất nhã – Ngay quen được một vị bác sĩ Xcốt-lân cũng là đáng qúi rồi. Có phải thế không, ngài Giôn?
Ngài Giôn Ho-kin đạp đuôi xuống chiếc thảm rải sàn, lè chiếc lưỡi đỏ hồng ra tiễu cợt En-đru.
Dẫu vậy, trên đường về nhà qua phố Glai- đa, sau khi rẽ vào căn dặn thật nghiêm nghặt về vấn đề nước uống, En-đru nhận thấy anh không đến nỗi ghét Đen-ni như trước kia anh tưởng.

Chương 4

En-đru lao vào cuộc chiến đấu chống bệnh thương hàn với tất cả ngọn lửa hừng hực của bản tính sôi nổi và nồng nhiệt. Anh yêu thích công việc của mình và tự cho là may mắn mới sớm gặp được một cơ hội như vậy. Mấy tuần đầu, anh làm việc quần quật suốt ngày mà vẫn vui thích. Anh vẫn phải gánh lấy mọi công việc khám và điều trị thường lệ, song anh đại khái cho xong để rồi hào hứng quay sang những ca bệnh thương hàn của anh.
Có lẽ En-đru đã gặp may trong keo vật này, keo vật đầu tiên trong đời anh. Gần cuối tháng thì mấy người bị thương hàn đều khỏi và xem chừng anh đã chặn được dịch. Khi nghĩ đến biện pháp mà anh đã buộc phải thi hành chặt chẽ: đun sôi nước, tẩy trùng và cách ly, căng vải tẩm sát trùng lên từng cách cửa, những cân vôi clo-rua mà anh lấy tiền của bà Pây-giơ đặt mua, rồi đích thân đến giám sát những cống thoát nước ở phố Glai- đa, En-đru phấn khởi reo lên: “Kết quả thật tốt đẹp. Mình không xứng đâu, nhưng ơn Trời chính mình đã lập được thành tích đó”. – Anh có một niềm vui thích ngấm ngầm và bỉ ổi khi thấy bệnh nhân của anh khỏi nhanh hơn bệnh nhân của Đen-ni.
Đen-ni vẫn làm cho En-đru khó hiểu và bực tức. Hai người tất nhiên gặp nhau luôn, vì bệnh nhân của họ Ở gần nhau. Đen-ni thích mỉa mai một cách hết sức cay độc công việc mà hai người đang làm. Anh ta gọi riễu En-đru và chính anh ta là những kẻ “đang chiến đấu quyết liệt với nạn dịch”, và dùng đi dùng lại hình ảnh sáo mòn đó như một lời trả thù thích thú. Nhưng dù có những lời khích bác, riễu cợt như “thưa bác sĩ, xin ngài chớ nên quên rằng chúng ta đang nêu cao danh dự của nghề nghiệp thực sự vinh quang”, Đen-ni vẫn chăm sóc người bệnh hết sức chu đáo, ngồi bên giường họ, đặt tay lên người họ, nán lại hàng giờ trong phòng họ.
Đôi lúc, En-đru đã gần đến chỗ thiện cảm với Đen-ni vì thoáng thấy có một sự giản dị, khiêm tốn thẹn thùng ở anh ta, thì tất cả lại bị đổ nhào vì một câu nói bi quan nhạo báng của Đen-nị Bực mình và chán ngán, một hôm En-đru giở cuốn “Danh bạ nghành y” ra xem may ra có hiểu thêm gì về anh ta không. En-đru lấy cuốn danh bạ xuất bản đã được năm năm ở giá sách của bác sĩ Pây-giơ và đọc được trong đó những điều đáng kinh ngạc. Cuốn danh bạ cho biết Phi-líp Đen-ni là sinh viên được học bổng danh dự tại trường đại học Kêm-brít-giơ và Gai, tốt nghiệp bác sĩ ngoại khoa, hồi ấy đang phụ trách một phòng phẫu thuật ở thành phố Li-bơ-rơ.
Thế rồi, ngày mười tháng một, Đen-ni bất thình lình gọi dây nói đến En-đru.
- Men-sân! Tôi muốn gặp anh Anh có thể đến chỗ tôi vào ba giờ được không? Việc quan trọng.
- Được tôi sẽ đến.
En-đru vừa ăn trưa vừa suy nghĩ. Trong lúc anh ăn món thịt xay chế biến tại nhà, anh cảm thấy Blốt- đoen Pây-giơ nhìn anh chằm chặp với vẻ áp chế:
- Ai gọi dây nói cho ông thế? Á, à, Đen-ni hả? Ông không có việc gì phải đi lại với gã ấy. Hắn là một đứa vô tích sự.
En-đru lạnh lùng đương đầu với bà ta:
- Trái lại, tôi thấy ông ấy rất có ích.
- Thôi đi, ông bác sĩ! – Như mọi lần, khi nói ai nói trái ý mình là Blốt- đoen đùng đùng lên ngay – Quái gở đến như hắn là cùng. Thường thì hắn chẳng cho thuốc men gì cả. Đây này, khi bà Me-gân Rit-gân, suốt đời lúc nào cũng dùng thuốc, đến nhờ hắn khám bệnh thì hắn lại bảo bà ta hằng ngày nên leo núi hai dặm và đừng có tọng đầy bụng những thứ nước rửa bát nữa. Hắn nói đúng như vậy. Sau đó, bà ấy đến khám ở nhà ta, thật thế, và cấp cho thứ thuốc tuyệt vời của Gien-kin, hết lọ này đến lọ khác, suốt từ bấy lâu naỵ Uùi dào ôi, hắn là một đức hèn hạ ti tiện. Nghe nói, hắn có một chị vợ Ở đâu đó. Chị vợ này không ăn ở với hắn nữa. Thấy không! Lại còn lúc nào hắn cũng say bí tỉ. Này ông bác sĩ ơi, mặc xác hắn thôi, và ông nên nhớ rằng ông đang làm việc cho bác sĩ Pây-giơ đấy nhé.
Khi Blốt- đoen Pây-giơ hắt vào mặt En-đru lời nhắc nhở thường lệ ấy, anh bỗng thấy cơn giận bùng lên. Anh đã làm hết sức mình để làm vừa lòng bà ta, thế nhưng những yêu sách của bà ta hình như không có giới hạn. Thái độ của bà ta, khi thì ngờ vực, khi thì tươi tỉnh, nhưng xem chừng lúc nào cũng chỉ nhằm lợi dụng anh càng nhiều bao nhiêu càng tốt, và đền đáp cho anh càng ít chừng nào hay chừng ấy. Tiền lương tháng đầu của anh đã quá hạn ba ngày rồi vẫn chưa trả. Có lẽ do bà ta nhãng quên thôi, nhưng nó làm anh rất phiền và khó chịu. Nhìn bà ta béo tốt, phốt pháp, thừa thãi sức sống, ngồi đó mà chê bai Đen-ni, làm cho En-đru không tự chủ được nữa. Anh bỗng nổi nóng:
- Thưa bà, có lẽ tôi dễ nhớ là tôi làm việc cho bác sĩ Pây-giơ hơn nếu tôi đã nhận được tiền lương tháng này.
Blốt- đoen đỏ mặt mau đến nỗi En-đru dám chắc là trong óc bà ta đang nghĩ đến chính chuyện tiền nong này. Bà ta hất đầu một cái, vẻ thách thức:
- Rồi sẽ có. Nào ai nghĩ!
Từ lúc bấy giờ cho đền hết bữa ăn, Blốt- đoen ngồi dằn dỗi, không nhìn sang En-đru, làm như thể anh đã sỉ nhục bà tạ Nhưng sau bữa ăn trưa, bà ta lại có thái độ ân cần, tươi cười, vui vẻ khi mời anh vào phòng khách:
- Tiền lương của anh đây, ông bác sĩ. Mời ông ngồi xuống và hữu nghị với nhau nào. Công việc không thể nào chạy được nếu chúng ta không ăn ý với nhau.
Blốt- đoen Pây-giơ ngồi trong một chiếc ghế bành bọc nhung xanh, trước cái bụng đầy ngồn ngộn của bà ta là hai mươi tờ bạc một bảng và cái ví da đen. Cầm lấy mấy tờ bạc, đếm: “Một,hai,ba,bốn!…”. Gần hết xấp bạc, bà ta càng đếm chậm hơn, con mắt đen ranh rãnh nhấp nháy lấy lòng. Đếm được mười tám tờ thì bà ta dừng hẳn lại, thở dài một cái, xót xa:
- Ôi chao! Ông bác sĩ thân mến ơi! Trong thời buổi khó khăn này, thế là nhiều lắm rồi đấy! Ý kiến ông thế nào? Cho và nhận, phương châm của tôi bao giờ cũng vậy. Tôi giữ lại hai đồng lẻ này lấy may có được không?
En-đru chỉ im lặng. Tính keo bần ấy đặt anh vào cái thế không thể nào chịu nổi. Anh biết rằng việc điều trị và khám bệnh đem lại cho bà ta khá nhiều tiền.
Blốt- đoen cứ ngồi yên như thế hết trọn một phút, dò xét nét mặt Men-sân. Mãi sau, không thấy trả lời mà chỉ thấy một vẻ mặt trơ như đá, bà ta ném nốt mấy tờ bạc cuối cùng với một động tác cáu kỉnh, và the thé:
- Cố mà kiếm tiền về!
Blốt- đoen vụt dứng dậy toan bước ra khỏi phòng, nhưng En-đru đã chặn lại trước khi bà ta ra tới cửa.
- Gượm hẵng nào, bà Pây-giợ – giọng En-đru run run, nhưng cương quyết. Dù cho có bỉ ổi đi nữa, anh cũng quyết không cho bà ta, hoặc tính tham lam của bà ta, áp chế anh.
- Bà mới đưa tôi có hai mươi bảng, như vậy mỗi năm mới có hai trăm bốn mươi bảng, trong khi bà và tôi đã thỏa thuận là lương tôi hai trăm năm mươi bảng một năm. Bà hãy còn thiếu tôi mười sáu si-linh tám pen-ni nữa.
Blốt- đoen tái người đi vì tức tối và chưng hửng. Bà ta hổn hển:
- Aùi chà! Ông lại muốn để cho vấn đề tiền nong chia rẽ chúng ta à? Tôi vẫn nghe nói dân Xcốt-len bẩn tính, bây giờ mới biết. Này đây. Cầm lấy mấy đồng si-linh, và cả mấy đồng pen-ni của ông nữa.
Bà ta lấy tiền ở chiếc ví căng phồng ra, ngón tay run run, mắt nhìn En-đru giận dữ. Rồi sau, day mặt nhìn lại anh lần cuối cùng, bà ta đùng đùng bỏ đi, đóng cửa đánh sầm lại.
En-đru ra khỏi nhà, sôi lên vì căm giận. Câu nói chế nhạo của Blốt- đoen làm anh càng bị tổn thương vì nó không đúng. Mụ ta không hiểu được vấn đề ở đây không phải là số tiền nhỏ mọn ấy mà là nguyên tắc công bằng hay sao? Ngoài ra, hoàn toàn không kể đến khía cạnh nhân cách nói lên rất kêu, En-đru còn có một đặc tính bẩm sinh: đặc tính của người miền Bắc, chừng nào còn hơi thở là quyết không để cho bất kỳ ai coi thường mình.
Mãi cho đến khi anh tới bưu điện, mua một bì thư bảo đảm, gửi hai mươi bảng trả cho Quỹ cứu trợ Glen xong, (Anh giữ lại cho anh mấy đồng tiền lẻ để tiêu vặt) En-đru mới thấy nguôi. Đứng trên bậc thầm nhà bưu điện, En-đru nhìn thấy bác sĩ Brem-Oen đang đi tới nên gương mặt anh tươi tỉnh thêm.
Brem-Oen đi chầm chậm, hai bàn chân to bè đường bệ dậm lên hè phố, người thẳng đơ trong bộ quần áo đen đã sờn, mái tóc bạc để dài xõa xuống cổ áo nhầu bẩn, mắt chăm chăm vào quyển sách mà ông giơ thẳng tay ra phía trước. Tuy đã nhìn thấy En-đru từ lúc còn ở giữa phố, nhưng ông để đến lúc đến gần anh mới vờ nhận ra anh.
- A! Men-sân, anh bạn trẻ! Tôi mải mê quá, suýt nữa thì không trông thấy anh!
En-đru mỉm cười. Anh đã có quan hệ thân thiện với Brem-Oen. Không giống như Liu-ít, người bác sĩ “chính ngạch” khác, ông này đã thân mật đón tiếp anh ngay hồi anh mới đến. Số thợ mỏ đăng ký chữa bệnh tại chỗ bác sĩ không đông nên ông không được phép xa hoa thuê một người phụ tá, song ông có một phong cách bệ vệ và điệu bộ đáng mặt một người thầy thuốc lớn.
Brem-Oen gập cuốn sách lại, lấy ngón tay trỏ cáu bẩn cẩn thận đánh dấu trang sách, rồi thọc bàn tay để không vào trong ngực chiếc áo khoác ngoài đã bạc với một cử chỉ trang trọng. Động tác của ông trông kịch đến nỗi nó hóa ra không thực. Tuy nhiên, đích thực là Brem-Oen đang dứng ở giữa phố chính của Blây-nen-li đây. Không lấy làm lạ là Đen-ni đã đặt tên cho ông là “cá cháo”.
- Thế nào, anh bạn trẻ thân mến, anh có yêu thích thị trấn bé nhỏ của chúng tôi không? Như tôi đã nói với anh hôm anh đến thăm bà vợ thân yêu của tôi và tôi tại “Aån dật cư”, nó không đến nỗi tồi như lúc ta mới thoạt nhìn đâu. Ở đây, chúng tôi cũng có những tài năng, có nền văn hóa của chúng tôi chứ. Bà vợ của tôi và tôi ra sức duy trì cái tài năng, văn hóa đó. Anh Men-sân ạ, chúng tôi giương cao ngọn đuốc, ngay cả giữa nơi sơn dã. Hôm nào, anh phải đến nhà tôi chơi một tối mới được. Anh có biết hát không?
En-đru buồn cười nôn ruột.
Ông Brem-Oen cứ tiếp tục với giọng trầm trầm:
- Cố nhiên chúng tôi đều đã được nghe nói đến việc anh diệt bệnh thương hàn. Thị trấn Blây-nen-li tự hào về anh đấy, anh bạn trẻ thân mến ạ. Chỉ tiếc là tôi không được dịp may ấy. Nếu như có việc gì cấp bách mà tôi có thể giúp được một tay thì anh cứ bảo!
Một cảm giác ân hận – anh là ai mà lại được người thầy thuốc già này quan tâm? – khiến En-đru trả lời:
- Vừa hay trong số các bệnh nhân của tôi có một trường hợp viêm trung cách mạc thứ phát rất đáng chú ý, rất hiếm có, bác sĩ Brem-Oen ạ. Nếu rỗi, ông đến hội chẩn cùng với tôi được không?
Nhiệt tình đã hơi giảm đôi chút, Brem-Oen hỏi:
- Thực à? Tôi thật không muốn làm phiền anh.
En-đru cố mời:
- Ở ngay góc phố đây thôi. Tôi còn được rảnh nửa giờ nữa rồi mới phải đến gặp bác sĩ Đen-nị Ta đến nơi ngay bây giờ đấy mà.
Brem-Oen do dự, đứng yên đến một phút dường như muốn từ chối, rồi chịu đi với một cử chỉ yếu ớt. Hai người đi về phía phố Glai- đa và vào thăm nhà bệnh nhân.
Như En-đru nói, đây là một trường hợp đặc biệt đáng chú ý vì là một ca tuyến ức còn sót lại muộn hiếm có. En-đru thành thực tự hào đã chẩn đoán thấy và với tấm lòng cởi mở nồng nhiệt, anh mời Brem-Oen đến để cùng xúc động trước sự phát hiện của mình.
Nhưng mặc cho En-đru nói, bác sĩ Brem-Oen có vẻ không chú ý lắm đến cơ hội này. Ông theo En-đru vào nhà không chút vội vã, mũi thở phì phò, và rón rén bước lại giường người bệnh. Đến bên giường, ông xem xét qua quít ở một khoảng cách đảm bảo an toàn. Ông cũng không muốn nán lại lâu. Ra khỏi nhà, hít một hơi dài không khí trong sạch bên ngoài rồi ông mới trở lại vẻ hoạt bát thường có ở ông. Quay sang En-đru, ông nói:
- Tôi lấy làm vui mừng đã có dịp cùng anh hội chẩn một bệnh nhân, anh bạn trẻ ạ, trước hết là bởi vì tôi cho rằng trong nghề thầy thuốc không bao giờ được lùi bước nguy cơ nhiễm bệnh, sau nữa là vì tôi vui mừng trước khả năng tiến bộ của khoa học. Anh có tin tôi không thì tùy, đây là trường hợp viêm tụy lý thú nhất mà tôi được thấy từ trước đến nay!
Nói xong, Brem-Oen liền bắt tay En-đru rồi vội vã bỏ đi, để mặc anh đứng ngây người. Tụy ư, En-đru bàng hoàng nghĩ. Không phải vì nói nhiều mà Brem-Oen đã phạm sai lầm tày đình này. Tất cả cách xử sự của ông với người bệnh đều lộ rõ sự dốt nát của ông. Brem-Oen quả thực không biết gì cả. En-đru lấy tay xoa trán. Cứ nghĩ rằng một người thầy thuốc có bằng cấp hẳn hoi, nắm trong tay tính mạng của hàng trăm người, lại không phân biệt được tụy và tuyến ức, trong khi một cái nằm ở khoang bụng, một cái nằm ở khoang ngực, thì thực là kinh khủng.
En-đru từ từ đi lộn lại về phíc nhà Đen-ni, một lần nữa anh lại nhận thấy toàn bộ quan niệm cũ của anh về nghề y đã sụp đổ. Anh tự biết anh là người mới vào nghề, còn non nớt, chưa từng trải nhiều, hoàn toàn mắc sai sót vì không có kinh nghiệm. Nhưng Brem-Oen thì không phải không có kinh nghiệm, và bởi vậy sự ngu dốt của ông ta lại càng không lấy gì biện bạch được. Ý nghĩ của Enđru bất giác quay sang Đen-ni, con người lúc nào cũng giữ một giọng mỉa mai đối với nghành của họ. Ban đầu, Đen-ni làm anh rất phật ý khi anh ta nói với giọng mệt mỏi là trong toàn nước Anh, dễ có hàng nghìn tên thầy thuốc bất tài chỉ nổi bật của sự ngu ngốc và chỉ giỏi học cách lừa bịp bệnh nhân. Bây giờ En-đru bắt đầu tự hỏi phải chăng có phần nào sự thật trong điều Đen-ni nói ra. En-đru định bụng chiều nay nhất định sẽ bàn cãi lại vấn đề này.
Nhưng khi vào phòng Đen-ni, En-đru thấy ngay bây giờ không phải là lúc bàn đến kiến thức. Đen-ni tiếp En-đru trong một bầu không khí ảm đạm, trán tối dầm và con mắt buồn rầu.
Một lát Đen-ni mới nói:
- Thằng bé Giôn chết sáng nay rồi, lúc bảy giờ… thủng ruột. – Đen-ni nói với giọng từ tốn, chứa đựng một cơn giận lạnh lùng, lặng lẽ – và tôi mới có thêm hai người nữa bị thương hàn, ở phố Ơ-xtrát.
En-đru nhìn xuống, thông cảm, nhưng không biết nói gì. Đen-ni nói tiếp:
- Đừng có vẻ hý hửng thế. Anh khoái lắm đấy phỏng khi bệnh nhân của tôi nặng lên còn bệnh nhân của anh thì khỏi. Nhưng cũng không hay hớm gì đâu khi cái cống khốn kiếp kia rò rỉ về phía khu của anh.
En-đru vội nói ngay:
- Không, không đâu. Tôi thành thực rất lấy làm buồn. Ta phải làm thế nào về vấn đề này chứ. Phải viết thư lên bộ y tế.
Nén cơn giận, Đen-ni đáp:
- Có viết đến hàng chục bức thư, rồi sáu tháng sau cũng đến chỉ có một viên thanh tra lập cà lập cập mò đến đây. Thôi! Tôi đã nghĩ kỹ rồi. Chỉ có một cách này mới bắt được chúng nó phải xây một cống mới.
- Cách nào?
- Phá sập cái cống cũ!
Trong một giây, En-đru tự hỏi không biết Đen-ni có mất trí hay không. Sau, anh hiểu được đôi chút ý định táo tợn của Đen-nị Anh kinh hãi nhìn Đen-nị Anh cố sắp xếp lại những ý nghĩ đang xoay như chong chóng trong đầu anh, những ý nghĩ mà Đen-ni dường như là người được số phận trao cho nhiệm vụ đạp đổ.
En-đru lẩm bẩm:
- Sẽ rắc rối to nếu bị phát hiện.
Đen-ni ngạo nghễ ngẩng đầu:
- Anh không cần phải dây vào với tôi nếu anh không thích.
En-đru chậm rãi trả lời:
- Ồ, tôi sẽ cùng làm với anh chứ. Nhưng họa có trời biết được sao.
Suốt chiều hôm đó, En-đru vừa làm việc vừa bực mình tiếc lời đã hứa. Anh chàng Đen-ni là một gã điên rồ, sớm muộn rồi cũng lôi kéo anh vào chuyện lôi thôi tọ Cái việc mà anh ta đề xuất thật là dễ sợ, một việc phạm pháp, nếu bị phát hiện sẽ đưa cả hai người ra tòa, thậm chí có thể làm cho họ bị mất bằng bác sĩ như chơi. En-đru rùng mình khiếp sợ nghĩ đến sự nghiệp đẹp đẽ của anh đang trải ra rực rỡ trước mắt bỗng nhiên bị đứt đoạn, tan hoang. Anh nguyền rủa Đen-ni hết lời, thề trong lòng hàng chục lần là sẽ không đến với Đen-ni.
Tuy thế, vì một lẽ kỳ quặc khó hiểu nào đó, En-đru không muốn và cũng không thể lùi lại.
Mười một giờ đêm hôm ấy, Đen-ni và En-đru cùng với một con chó lai Ho-kin đi về cuối phố nhà thờ. Trời rất tối, đến góc phố những cơn gió thổi vào mặt họ những hạt mưa lất phất. Đen-ni đã có kế hoạch và đã tính kỹ thời gian. Thợ mỏ ca đêm đã ra lò từ một tiếng trước. Một vài người còn lảng vảng ở cửa hàng cá rán của lão To-mớt tận cuối phố, ngoài ra thì phố xá vắng tanh.
Hai người và con chó lặng lẽ đi. Trong túi áo khoác ngoài nặng trĩu, Đen-ni đựng sáu thỏi thuốc nổ mà ban chiều Tom Xi-gơ, cậu con trai của bà chủ nhà đã lấy ở công trường phá đá về cho anh. En-đru mang theo sáu hộp ca cao không, nắp đã đục sẵn một lỗ, một chiếc đèn pin và một đoạn dây mồi. Tay buông thõng, cổ áo khoác bẻ gập lên, con mắt lo lắng ngoái nhìn qua vai, đầu óc rối bời những xúc cảm trái ngược, En-đru chỉ trả lời nhát gừng những câu nói ngắn gọn của Đen-nị Anh băn khoăn tự hỏi không biết ông Lem-plu, ông giáo sư hiền lành và khuôn phép, sẽ nghĩ thế nào về anh khi biết anh dúng tay vào một cuộc phiêu lưu tội lỗi giữa đêm hôm khuya khoắt này.
Ở ngay phố Glai- đa, họ tìm được lỗ cửa chính xuống cống, một cái nắp sắt han rỉ gắn vào một tấm bê tông bở lỗ chỗ, và họ bắt tay vào việc. Cái nắp sứt mẻ không bị xê dịch từ bao nhiêu năm naỵ Nhưng cố một lúc, họ cũng bậy được lên. En-đru thận trọng chiếu đèn pin vào lòng cống hôi thối, trông thấy một dòng nước bẩn thỉu nhầu nhụa chảy lên lòng cống đã vỡ vụn. Đen-ni nói:
- Đẹp nhỉ? Anh hãy nhìn những chỗ rạn nứt này, nhìn lần cuối cùng đi, Men-sân.
Không ai nói một lời nào nữa. Không hiểu tại sao, tâm trí En-đru bây giờ lại đổi khác. Anh thấy náo nức lạ thường, quyết tâm không kém gì Đen-nị Nhiều người đã chết vì cái cống thối tha kinh tởm này mà bọn quan liêu đê tiện vẫn không làm gì cả. Bây giờ không phải là lúc dùng những cử chỉ ve vuốt người bệnh và cho những lọ thuốc cỏn con vô nghĩa lý!
Họ bắt đâu nhanh nhẹn giở những hộp ca cao sắt tây ra đút vào mỗi hộp thuốc nổ, cắt và buột dây mồi dài ngắn chênh lệch nhau. Một que diêm bật lên trong đêm tối, soi sáng gương mặt tái và đanh lại của Đen-ni, bàn tay run rẩy của En-đru. Sau đó, Đoạn dây mồi đầu tiên cháy xè xè. Những hộp sắt tây đựng thuốc nổ được thả xuống trước. Sau cùng chiếc nắp được đậy lại như cũ và hai người ba chân bốn cẳng chạy ra xa khoảng ba mươi thước.
Họ vừa chạy đến góc phố Rét-pơ, dừng lại nhìn xung quanh thì ầm một cái, hộp thuốc nổ đầu tiên nổ. En-đru hớn hở thì thào:
- Chao ôi! Xong rồi Đen-ni ạ.
En-đru cảm thấy nẩy nở một tình đồng chí với người bạn đồng nghiệp, anh muốn nắm chặt lấy tay Đen-ni và hét to lên.
Rồi liên tiếp đến những tiếng nổ khác, những tiếng bị nghẹt lại, dồn dập, tuyệt vời, hai, ba, bốn, năm và tiếng nổ tuyệt đẹp cuối cùng chắc phải vang vọng đi xa ít nhất một phần tư trong thung lũng.
- Chà! – Đen-ni nói với giọng khàn khàn, như thể tất cả nỗi cay đắng thầm lặng trong đời anh bộc lộ ra trong cái tiếng độc nhất ấy – Thế là đi đời một chút thối tha!
Đen-ni vừa nói dứt lời thì chung quanh bắt đầu ồn ào nhốn nháo. Cửa chính và cửa sổ các ngôi nhà bật mở, rọi ánh sáng xuống đường tối om. Người nọ, người kia ùa ra khỏi nhà. Trong nháy mắt phố xá đã đầy người. Ban đầu, người ta hô hoán là nổ dưới hầm lò. Nhưng thấy ngay là không phải, mà tiếng nổ từ phí thung lũng dội lại. Lời bàn cãi, phỏng đoán vang lên. Một đám người xách đèn đi xem sự thể ra sao. Tiếng ồn ào náo nhiệt rung chuyển đêm tối. Nhờ bóng đêm và sự huyên náo ầm ĩ, Đen-ni và En-đru đi vòng đường lẻn về nhà trót lọt. Máu chảy trong người En-đru rộn ràng thắng lợi.
Chưa đến tám giờ sáng hôm sau, bác sĩ Gri-phít đã đi ô-tô đến. Gri-phít người to béo, mặt như chàm đổ, hoảng hốt, vửa mới bị uỷ viên Ban quản trị Công ty mỏ Glin Mo-gân nhiếc mắng, lôi dậy khỏi chiếc giường ngủ ấm áp. Gri-phít có thể không trả lời các bác sĩ địa phương gọi dây nói, song ông ta không thể cưỡng lại mệnh lệnh giận dữ của Glin Mo-gân. Mà Glin Mo-gân thì có thừa lý do để nổi giận. Tòa biệt thự mới của ngài uỷ viên quản trị Ở phía dưới thung lũng nữa dặm ngay trong đêm qua đã có một hào nước hôi thối hơn những hào nước thời Trung cổ bao quanh.
Suốt nửa tiếng đồng hồ, được hai phụ tá là Hây-ma Đây-vít và Đin Ro-bớt phụ hoa. thêm, Glin Mo-gân đã bảo thẳng vào mặt viên thanh tra y tế tất cả những ý nghĩ của họ về Gri-phít, bằng một giọng để cho người khác cũng nghe được.
Xong xuôi, Gri-phít quệt trán, lập cập đi về phía Đen-ni đang cùng với En-đru đứng giữa một đám người say sưa thích thú. En-đru bỗng bồn chồn khi Gri-phít đến. Một đêm xáo động đã làm anh bớt phấn chấn. Trong ánh sáng lạnh lẽo của buổi sáng sớm, bối rối trước con đường cái vỡ toác ngổn ngang, En-đru cảm thấy khó chịu, nôn nao trong người.
Nhưng Gri-phít đâu còn có ý nghĩ ngờ vực ai nữa. Gri-phít run run nói với Phi-líp Đen-ni:
- Ông bạn ơi, ông bạn ơi, chúng tôi sẽ phải xây cái cống mới cho ông bạn ngay bây giờ đây.
Vẻ mặt Đen-ni vẫn thản nhiên như không. Anh lãnh đạm nói:
- Tôi đã bảo ông từ bao nhiêu tháng nay rồi. Ông không nhớ à?
- Có, có, nhớ chứ! Nhưng tôi có ngờ đâu cái đồ khốn kiếp này lại nổ tung lên như vậy. Làm sao lại xẩy ra sự việc này, thật tôi chịu không hiểu nổi.
Đen-ni lạnh lùng nhìn Gri-phít:
- Kiến thức về y tế của ông để đâu rồi, ông bác sĩ? Ông không biết là khí trong cống rất dễ cháy hay sao?
Việc xây dựng chiếc cống mới được khởi công ngay hôm thứ hai sau.

Chương 5

Ba tháng sau, một chiều tháng ba đẹp trời. Mùa xuân sắp đến đem hương lại cho những ngọn gió nhẹ lướt qua các triền núi nay đã có những vệt xanh mờ mờ của cây cỏ chọi lại vẻ xấu xí bao trùm những đống xỉ quặng và những công trường đá. Dưới hầm trời xanh lơ trong vắt, ngay Blây-nen-li cũng trở nên đẹp.
Khi bước ra khỏi nhà đi thăm bệnh nhân ở số 3 phố Ri-xkin vừa mới cho người đến mời, En- đu thấy lòng rộn ràng với ngày hôm naỵ Anh đã quen dần với thị trấn kỳ quặc này, một thị trấn cổ lỗ, trơ trọi, nằm lút mình giữa những quả núi, không có lấy một nơi giải trí nào, ngay một rạp chiếu bóng cũng không, chỉ toàn những hầm lò ảm đạm, những công trường đá, lò luyện kim, chuỗi nhà thờ nhỏ và những dãy nhà tăm tối… một địa phương lạ lùng, lặng lẽ, im lìm.
Và cả con người cũng kỳ lạ. Thế màdẫu vậy, tuy thấy họ xa lạ đối với anh song En-đru vẫn không khỏi cảm thấy có lòng yêu mến họ. Trừ những người buôn bán, các thầy tu và một vài người làm nghề mở hiệu, còn thì tất cả đều trực tiếp làm việc cho Công ty mỏ.Vào những giờ hết ca và bắt đầu ca, đường phố im ắng bỗng tỉnh dậy, vang lên tiếng giày đinh, bất ngờ sống động với những đoàn người đi bộ. Quần áo, giày ủng, bàn tay và cả mặt mũi những người làm việc dưới mỏ sắt đều đỏ bóng bụi quặng. Thợ phá đá thì mặc quần áo may bằng vải giả da có những chỗ máy độn và nịt gối. Thợ nấu gang trông phân biệt được ngay ở chiếc quần dài bằng vải chéo go xanh.
Họ ít nói và thường là nói bằng thổ ngữ xứ Uên. Với thái độ giữ gìn, xa cách, họ có vẻ là một chủng tộc cách biệt. Tuy vậy, họ là những người tử tế, tốt bụng. Những thú vui đơn giản, mộc mạc của họ thường được tổ chức trong gia đình, tại sảnh đường nhà thờ, trên sân bóng bầu dục bé tẹo ở đầu thị trấn. Niềm say mê nhất của họ có lẽ là âm nhạc, không phải những ca khúc rẻ tiền đương thời mà là âm nhạc cổ điển, đứng đắn. Không phải là hiếm đối với En-đru những khi đi bộ ban đêm ngoài phố nghe thấy tiếng đàn dương cầm vọng ra từ một trong những ngôi nhà nghèo nàn đó, một bản Xô-nát của Bét-tô-ven hay một khúc dạo đầu của Sô-panh, đánh rất hay, chơi vơi trong bầu không khí lặng lẽ, vọng cao lên tận những ngọn núi bí ẩn kia rồi lan đi mãi.
Về công việc của bác sĩ Pây-giơ, tình hình đối với En-đru nay đã rõ. Et-Uất Pây-giơ sẽ không bao giờ khám bệnh cho ai được nữa. Nhưng các khách bệnh của ông không muốn bỏ rơi ông, người bác sĩ đã tận tụy chữa chạy cho họ trong hơn ba mươi năm trời. Và mụ Blốt- đoen táo tợn, vừa lừa bịp vừa ve vãn ông giám đốc khu mỏ Uót-kin, người đứng ra thu tiền y tế phí của thợ thuyền, nên đã giữ được tên bác sĩ Pây-giơ trong biên chế của Công ty do đó vẫn có một khoảng thu nhập kha khá mà mụ chỉ trả có khoảng một phần sáu cho En-đru là người làm toàn bộ công việc.
En-đru vô cùng thương hại Et-Uất Pây-giợ Et-Uất, một con người hiền lành, chất phác, đã cưới cô ả Blốt- đoen lũn cũn, phốp pháp, diêm dúa và xấc xược sau khi quen nhau tại một phòng trà ở A-be-Ơ-tuýt mà không biết có những gì đằng sau đôi mắt to đen láy đung đưa ấy. Gờ đây, sức lực suy tàn, liệt giường liệt chiếu, ông nằm trong tay mụ, chịu đựng một lối đối xử kết hợp những cử chỉ dịu dàng tán tỉnh với một thứ hăm dọa đùa bỡn. Không phải Blốt- đoen không yêu chồng. Mụ ta yêu thích chồng theo một lối đặc biệt. Bác sĩ Pây-giơ là vật sở hữu của mụ. Khi vào phòng mà thấy En-đru đang ngồi bên cạnh ông già đau ốm thì mụ tiến lại, giả đò tươi cười nhưng ngấm ngầm bên trong là một nỗi ghen tị kỳ cục cho rằng mụ bị gạt ra ngoài khiến mụ kêu to lên: “Ơ này! Hai người nói chuyện gì thế?”.
Không thể không yêu mến Et-Uất Pây-giơ vì ông biểu lộ rất hiển nhiên đức tính hy sinh và vị thạ Nhưng ông phải nằm đó trên giường, bất lực, hơi tàn sức cạn, chịu đựng tất cả những sự chăm chút ồn ào của người đàn bà liều lĩnh, trơ trẽn, nóng nảy, mặt khó đăm đăm, vốn là vợ Ông, làm nạn nhân của lòng tham lam, của sự quấy rầy liên miên quanh năm ngày tháng và vô liêm sỉ của mụ.
Không có gì để cần phải ở lại Blây-nen-li nữa, Et-Uất Pây-giơ mong muốn được đến ở một nơi ấm áp, dễ chịu hơn. Có lần khi En-đru hỏi: “Ông có muồn điều gì không?”, Et-Uất đã thở dài: “Tôi muốn rời khỏi chốn này, anh bạn trẻ ạ. Tôi đã được đọc những câu chuyện nói về hòn đảo đó, đảo Ca-pri, các loài chim”. Nói xong, ông quay nghiêng mặt trên gối. Niềm ao ước trong giọng nói của ông thật buồn thảm.
Et-Uất Pây-giơ không ưa thích trẻ con. Ông không bao giờ nói đến nghề y, trừ thỉnh thoảng nói bằng một giọng thiểu não: “Tôi có thể nói là tôi chẳng hiểu biết gì nhiều. Nhưng tôi đã làm hết sức mình”. Có những lúc ông nằm yên hàng giờ không hé một lời nào, lặng lẽ nhìn về phía bậu cửa sổ, nơi sáng nào chị En-ni cũng nhớ để những mẩu bánh mì, những miếng mỡ con, những sợi cùi dừa. Sáng chủ nhật nào cũng có một người thợ mỏ già, cụ E-nốc Đây-vít, rất chững chạc trong bộ quần áo đen bạc phếch và ngực áo sơ-mi hồ cứng, đến ngồi chơi với bác sĩ Pây-giợ Hai người im lặng ngắm chim.
Một hôm, En-đru gặp cụ E-nốc đang xuống cầu yhang trong trạng thái rất kích động. Người thợ mỏ già thốt lên:
- Ôi chao! Chúng tôi vừa mới được hưởng một buổi sáng đẹp đẽ hiếm có! Hai con sơn ca đùa rỡn với nhau trên bậu cửa suốt gần một tiếng đồng hồ.
Cụ E-nốc là người bạn độc nhất của bác sĩ Pây-giợ Cụ có uy tín lớn đối với thợ mỏ trong vùng. Cụ thề một cách chắc nịch rằng sẽ không có một ai rút ra khỏi danh sách của bác sĩ pây-giơ chừng nào bác sĩ còn sống. Cụ biết đâu sự thuỷ chung của cụ đối với ông bác sĩ tội nghiệp kia lại hại ông nhường ấy.
Một người khách khác, cũng hay đến thăm nhà là giám đốc ngân hàng các hạt miền tây tên là A-nơ-rin Rít. Rít vóc người cao, khô khóc, trán hói, thoạt nhìn đã khiến En-đru phải ngờ vực. Ở đây, Rít là một người dân được rất kính nể, nhưng Rít không nhìn thẳng vào mắt ai bao giờ. Hắn đến thăm bác sĩ Pây-giơ năm phút chiếu lệ, rồi vào phòng đóng kín cửa với bà vợ bác sĩ mỗi lần đến một giờ. Những buổi hội kiến ấy hoàn toàn không có gì chê trách về mặt đạo đức. Vấn đề được bàn bạc là tiền nong. En-đru đoán chừng Blốt- đoen Pây-giơ đã gởi ngân hàng rất nhiều tiền đứng tên mụ, và dưới sự chỉ bảo khôn ngoan của A-nơ-rin Rít, mụ đã thỉnh thoảng khéo léo làm tăng số tiền gởi ấy lên. Tiền bạc trong lúc này không có nghĩa lý gì đối với En-đru. Anh đã trả nợ được đều đặn cho quỹ Glen, thế là đủ. Trong túi, anh có vài si-linh để mua thuốc lá. Ngoài ra, anh chỉ còn công việc của anh.
Bây giờ, hơn lúc nào hết, En-đru nhận thấy công việc làm sáng của anh có ý nghĩa đối với anh thế nào. Kiến thức tồn tại như một ý thức ấm áp lôn luôn có mặt trong mình, nó khác nào một ngọn lửa sưởi ấm anh mỗi khi anh mệt mỏi, chán nản, băn khoăn. Thực vậy, thời gian gần đây ở trong anh có một mối băn khoăn kỳ lạ nẩy sinh và tác động mãnh liệt hơn trước đây. Trên phương diện y học, anh đã bắt đầu có những suy nghĩ riêng. Có lẽ Đen-ni, với cách nhìn triệt để tiêu cực, chính là người đã gây ra tâm trạng đó. Phương châm của Đen-ni hoàn toàn trái ngược với mọi người ta đã dạy cho En-đru. Phương châm ấy có thể cô đọng và đóng khung lại đem treo trên đầu giường anh ta như sau: “Tôi không tin”.
Được trường y khoa đào tạo theo đúng khuân mẫu, En-đru đã nhìn về tương lai với niềm tin tưởng vững chắc ở sách vở. Anh đã được học đôi chút kiến thức hời hợt về vật lý, hoá học và sinh học – ít ra anh cũng đã được mổ và nghiên cứu con giun đất. Sau đó, anh đã được nhồi nhét một cách giáo điều những lý thuyết đã được người đời chấp nhận. Anh được biết tất cả các tật bệnh với những triệu chứng của chúng được sắp xếp lại thành từng mục, và biết các thứ thuốc điều trị của bệnh ấy. Lấy bệnh thống phong chẳng hạn. Ta có thể điều trị bằng con-ki-xin, dược chất lấy ở cây con-ki-cum. Anh còn như nhìn thấy giáo sư Lem-plu rủ rỉ trên bục giảng : “các bạn, vi-num colchici, rượu con-ki-xin, liều tối thiểu từ hai mươi đến ba mươi giọt, là một thứ thuốc điều trị bệnh thống phong hết sức đặc hiệu”. Có đến thế không? Đó là câu hỏi mà bây giờ En-đru tự đặt ra cho mình. Cách đây một tháng, anh đã thử con-ki-xin, với liều tối đa, để điều trị một ca thống phong “của người nghèo” thật đặt trưng – một ca nghiêm trọng và gây đau. Kết quả thảm hại.
Còn một nửa, hay ba phần tư những “liều thuốc” khác trong Dược điển thì thế nào? Lần này, anh như nghe thấy giọng nói của bác sĩ E-li- Ớt giảng về “dược liệu” : “Các bạn, bây giờ chúng ta chuyển sang chất e-lê-mi, một chất nhựa ở thể rắn chưa biết rõ nguồng gốc thực vật, nhưng có lẽ lấy từ loại cây trám trắng, nhập khẩu chủ yếu từ bên Ma-ni-la, dùng dưới dạng thuốc mỡ, tỉ lệ một trẹn năm, một chất kích thích và sát trùng tuyệt tuyệu đối với các chỗ đau và các vết Thương”. Toàn chuyện bậy bạ. Bây giờ anh đã biết, E-li- Ớt có bao giờ dùng thứ thuốc mỡ dầu trám unguentum elemi chưa? Anh tin chắc là chưa. Tất cả những điều thông thái này đều lấy ở một cuốn sách mà ra, cuốn sách ấy lại lấy ở một cuốn sách khác, cứ thế mà đi ngược mãi lên, có thể đến tận thời trung cổ.
Tối hôm đầu tiên Đen-ni đã chế riễu khi thấy anh pha một lọ thuốc. Đen-ni bao giờ cũng chế riễu những kẻ thích pha chế thuốc cùng những kẻ thích nốc thuốc. Đen-ni cho rằng tất cả vào loại “rác rưởi” hết. Ý kiến ấy của Đen-ni là cái mà đêm đêm En-đru cứ phải đấu tranh, nó là ý kiến đảo lộn mà anh mới chỉ hiểu lờ mờ các chi tiết.
Suy nghĩ đến đây thì En-đru tới phố Ri-xkin. Anh vào nhà số 3. Bệnh nhân là đứa bé chín tuổi, tên là Giâu-i Hao- Oen, bị sởi. Bệnh không có gì hệ trọng, song do hoàn cảnh gia đình này, một gia đình nghèo khó nên nó có gây khó khăn cho mẹ Giâu-i, Người bố, làm công nhật tại công trường đá, bị nằm liệt giường từ ba tháng nay vì viêm màng não phổi mà không được một khoản tiền trợ cấp nào. Bà mẹ là một phụ nữ mảnh khảnh đã mệt nhoài vì phải trông nom người chồng ốm ngoài công việc quét dọn nhà thờ Bê-thêđơ- đa rồi, nay còn phải chăm sóc thêm đứa con ốm nữa.
Khám xong, đứng nói chuyện với bà Hao- Oen ở ngoài cửa, En-đru phàn nàn hộ:
- Bà bận lắm thứ việc quá nhỉ. Rất tiếc là bà lại phải giữ cháu I- đrít ở nhà, không cho đến trường được.
I- đrít là em trai cậu bé Giâu-ị Nghe En-đru nói, bà Hao- Oen vội ngẩng đầu. Bà ta là một phụ nữ bé nhỏ an phận, hai tai đỏ ửng, khớp tay sưng phồng lên vì công việc.
- Nhưng cô Ba-lâu bảo tôi không phải giữ cháu ở nhà.
Mặc dầu thông cảm nhưng En-đru vẫn thấy bực mình. Anh hỏi:
- Thế à? Cô Ba-lâu là ai?
Bà Hao- Oen vô tình trả lời:
- Cô Ba-lâu là cô giáo ở trường học phố Ngân hàng. Cô ấy vừa mới lại chơi nhà sáng naỵ Thấy tình cảnh nhà tôi khó khăn, cô ấy bằng lòng để cho cháu bé I- đrít được ở lại lớp cô ấy. Không biết tôi sẽ xoay xở ra sao nếu còn vướng thêm cháu ấy nữa.
En-đru bực mình chỉ muốn bảo ngay với bà ta là phải làm theo những điều anh căn dặn chứ không được theo ý kiến của một cô giáo thích xen vào chuyện người khác. Nhưng anh biết rõ lỗi không phải ở bà Hao- Oen. Anh không nói gì ngay, nhưng khi về, đi theo phố Ri-xkin, anh cau mày bực bội. En-đru rất ghét thói xen ngang vào công việc của người khác, nhất là vào công việc của anh, và ghét nhất là những người phụ nữ bạ đâu cũng thích dính vào. Càng nghĩ anh càng tức. Giữ I- đrít ở lại trường khi anh nó bị sởi rõ ràng là trái quy tắc.
En-đru đột ngột quyết định đến gặp cái cô Ba-lâu hiếu sự kia làm cho ra nhẽ.
Năm phút sau, anh đi ngược phố Ngân hàng, vào trường hỏi người gác cổng và đến lớp một. Anh gõ cửa rồi bước vào.
Lớp học là một gian buồng rộng, thoáng, tách biệt, có một bếp lửa đặt ở cuối lớp. Học sinh đều là trẻ em dưới bảy tuổi. En-đru đến đúng vào giờ giải lao chiều là lúc mỗi em được phát một cốc sữa. Cốc sữa ấy nằm trong chương trình trợ giúp nhà trường của chi nhánh Nghiệp đoàn thợ mỏ địa phương. En-đru nhìn thấy ngay cô giáo. Cô giáo đang viết những con số trên bảng, quay lưng lại phía anh và chưa biết ngay là có anh. Bỗng cô giáo quay người lại.
Cô giáo trông hoàn toàn khác với kiểu người đàn bà thích dính chuyện mà En-đru đã hình dung trong lúc bực tức khiến anh ngập ngừng. Hay có lẽ là vẻ ngạc nhiên trong đôi mắt nâu của nàng khiến anh cảm thấy lúng túng ngay trong phút đầu. En-đru đỏ mặt hỏi:
- Cô có phải là cô Ba-lâu không?
- Vâng.
Cô giáo Ba-lâu trông mảnh dẻ trong chiếc váy vải nâu, chân đi tất len và đôi giày nhỏ xoàng xỉnh. Nàng bằng tuổi anh, En-đru đoán vậy. Không, trẻ hơn – khoảng hai mươi hai tuổi. Nàng nhìn En-đru, hơi phân vân, thoáng mỉm cười, dường như đã chán với môn số học dạy cho trẻ con nên mừng rỡ thấy có một cuộc gặp gỡ mới lạ trong ngày xuân tươi đẹp này.
- Ông là người phụ tá mới của bác sĩ Pây-giơ phải không ạ?
En-đru trả lời cộc cằn:
- Không phải về việc đó, tuy đúng tôi là bác sĩ Men-sân. Tôi nhận thấy cô có ở đây một đứa trẻ truyền bệnh tên là I- đrít Hao- Oen. Cô biết là anh nó bị sởi chứ?
Gian phòng im lặng. Đôi mắt cô gái tuy bây giờ có vẻ dò xét, nhưng vẫn dịu dàng thân mật. Vuốt lại mái tóc, nàng đáp:
- Có, tôi có biết.
Thấy cô giáo không coi việc anh đến đây là chuyện nghiêm túc, En-đru lại nổi nóng.
- Cô không biết rằng giữ đứa bé ở đây là trái quy tắc à?
Nghe giọng nói ấy của En-đru, gương mặt cô gái đỏ bừng lên và không còn vẻ thân thiện khi nãy nữa. En-đru không khỏi nghĩ nước da nàng sao nuột nà tươi mát, với một nốt ruồi nhỏ màu nâu ở phía trên má phải đúng hệt màu mắt nàng. Nàng rất mảnh khảnh trong chiếc áo bờ-lu trắng và non nớt đến buồn cười. Bây giờ, nàng thở hơi gấp hơn một chút, song vẫn nói chậm rãi:
- Bà Hao- Oen không còn cách nào xoay xở nữa. Trẻ em ở đây hầu hết đã lên sởi rồi. Em nào chưa mắc chắc chắn rồi cũng sẽ mắc, không sớm thì muộn. Nếu I- đrít không đến trường thì em sẽ mất phần sữa, nà sữa thì rất cần cho sức khỏe của em.
En-đru ngắt lời:
- Không phải là vấn đề sữa của nó mà là vấn đề nó phải được cách ly.
Cô giáo bướng bỉnh trả lời:
- Tôi đã cách ly em ấy rồi, một hình thức cũng là cách lỵ Nếu ông không tin, mời ông xem.
En-đru nhìn theo hướng mắt nàng. Chú bé I- đrít lên năm tuổi được ngồi xếp riêng một mình một bàn gần lò sưởi. Chú có vẻ rất vui thích với hoàn cảnh ấy, chú giương đôi mắt màu xanh lơ nhạt nhìn thao láo, mãn nguyện, qua miệng ca sữa.
En-đru thấy vậy tức điên người. Anh bật ra một tiếng cười khinh khỉnh, khích bác:
- Có thể đó là quan niệm cách ly của cộ Tôi e rằng đó lại không phải là quan niệm của tôi. Cô phải cho đứa trẻ này về nhà ngay tức khắc.
Trong mắt nàng có những chấm sáng nho nhỏ lấp lánh.
- Chẳng lẽ ông không biết tôi là cô giáo dạy lớp này sao? Có lẽ ông có quyền ra lệnh trong những giới cao quý hơn thật. Nhưng ở đây, lời nói của tôi mới quan trọng.
En-đru nhìn cô gái với vẻ nghiêm trang giận dữ:
- Cô vi phạm luật pháp. Cô không được giữ đứa bé ấy ở đây. Nếu không, tôi buộc lòng phải đi tố cáo cô.
Gian phòng lặng đi một lát. En-đru có thể nhìn thấy những ngón tay cô gái bóp chặt lấy mẩu phấn cầm trong taỵ Dấu hiệu xúc động ấy càng làm tăng cơn thịnh nộ của anh đối với cô gái, và đối với cả bản thân anh nữa.
Cô gái khinh bỉ nói:
- Thế thì ông cứ đi tố cáo, hay gọi người đến bắt tôi đi. Tôi chắc rằng việc ấy làm ông vô cùng hài lòng.
En-đru điên tiết, không đáp. Anh tự cảm thấy ở vào một cái thế hết sức lố bịch. Anh cố trấn tĩnh, trừng mắt, tìm cách bắt nàng phải cụp đôi mắt nẩy lửa hiện đang lạnh lùng nhìn anh. Hai người nhìn thẳng vào mặt nhau một lúc, sát nhau đến nỗi En-đru nhìn thấy được mạch máu ở cổ nàng đập nhè nhẹ, hàm răng nàng ánh lên giữa đôi môi hé mở. Sau đó, nàng nói:
- Không còn việc gì nữa, phải không ông? – Rồi nàng quay phắt về phía lớp học.
- Nào, các em đứng dậy và đồng thanh nói: “Chúng cháu chào bác sĩ Men-sân ạ. Chúng cháu cảm ơn bác sĩ đến thăm lớp”. Nào.
Tiếng ghế xô lạch cạnh khi đám trẻ đứng lên nói véo von câu chào ngộ nghĩnh, mỉa mai của cô giáo. Tai anh nóng bừng khi cô giáo tiễn anh ra cửa. Anh tức điên vì bẽ mặt, ngoài ra lại có ý nghĩ khổ sở là anh đã xử sự rất dở khi nổi nóng lên trong lúc nàng vẫn bình tĩnh biết bao. Anh tìm một câu nói thật đau, một câu hăm dọa để lập lại lần cuối cùng. Nhưng nghĩ chưa ra thì cánh cửa đã lặng lẽ khép lại ngay trước mặt anh.

Chương 6

Sau một tối giận dữ viết rồi lại xé liền ba bức thư lời lẽ rất kịch liệt gởi đến viên Thanh tra y tế, En-đru cố quên đi chuyện đã quạ Tính hài hước của anh, mất đi một lúc ở phố ngân hàng, làm anh tự nhận mình về thái độ nhỏ nhen hôm ấy. Sau một cuộc đấu tranh gay gắt với tình tự ái cứng nhắc của dân Xcốt-lân, En-đru đã đi đến kết luận là anh sai, không thể nghĩ đến chuyện đi tố cáo việc này, nhất là tố cáo với lão Gri-phít khó tả kia. Tuy nhiên, dầu En-đru có song anh vẫn không thể dễ dàng xua đuổi hình ảnh cô gái Cơ-ri-xtin Ba-lâu ra khỏi dầu.
Thật vô lý, một cô giáo non trẻ lại choán hết tâm trí En-đru dai dẳng đến vậy và anh cứ phải băn khoăn không biết cô ấy nghĩ gì về mình. En-đru tự nhủ đây chính là một trường hợp ngu ngốc về lòng tự ái bị tổn thương. Anh biết mình rụt rè, vụng về với phụ nữ. Nhưng dù lý lẽ gì đi nữa cũng không thể làm thay đổi thực tế là hiện nay En-đru thấy bứt rứt, hơi cáu kỉnh. Những lúc tâm trí vẩn vơ như khi thiu thiu ngủ khi cảnh tượng lớp học hiện lên hết sức rõ nét, trong óc và anh thấy mình chau mày giữa ban đêm. Anh vẫn còn nhìn thấy nàng, tay bót chặt mẩu phấn, đôi mắt nâu bừng lên giận dữ. Có ba chiếc khuy trai nhỏ ở ngực áo bờ-lu của nàng. Thân hình nàng thon thả và nhanh nhẹn, đường nét rắn chắc, gọn ghẽ bảo cho anh biết hồi nhỏ hẳn nàng rất hay chạy nhảy. En-đru không tự hỏi xem nàng có xinh không. Nàng đứng đó, mảnh mai và tươi tắn trước con mắt của anh, thế là đủ rồi. Và thế là đủ để tim anh đập rộn lên không sao nén được, và một cảm giác chưa bao giờ có là như một bàn tay nào nhẹ nhàng bóp nghẹt tim anh.
Nửa tháng sau, En-đru đang đi trên phố nhà thờ, tâm trí để tận đâu đâu làm anh suýt nữa va phải bà bác sĩ Brem-Oen ở góc phố gạ Không nhận ra bà ta, anh toan đi tiếp, nhưng bà Brem-Oen đứng ngay lại gọi anh, miệng cười tươi roi rói:
- Ơ kìa, bác sĩ Men-sân đúng người mà tôi đang đi tìm. Tối nay, tôi có tổ chức một buổi họp mặt thân mật nho nhỏ, như vẫn thường làm ở nhà ấy mà. Bác sĩ đến dự nhé.
Gle- đi Brem-Oen là một phụ nữ ba mươi lăm tuổi, tóc vàng màu lúa chín, ăn mặc loè loẹt, thân hình đầy đặn, đôi mắt xanh biếc như mắt trẻ sơ sinh và điệu bộ như con gái. Bà ta tự gọi mình một cách lãng mạng là “người phụ nữ chỉ biết yêu có một người”. Nhưng những kẻ hay kháo chuyện ở Blây-nen-li thì lại nói khác. Bác sĩ Brem-Oen yêu vợ mê mệt, và người ta bảo rằng chỉ có sự si mê mù quáng đó mới làm ông không thấy vợ Ông có những cử chỉ quá mức lẳng lơ với Ghê-ben, người bác sĩ có nước da ngăm ngăm ở To-ních-glân.
En-đru vừa nhìn bà Brem-Oen vừa vội tìm cớ thoái thác.
- Thưa bà Brem-Oen, e rằng tôi không được rảnh.
- Nhưng ông vẫn cứ phải đến, ông bạn ngốc nghếch ạ. Tôi mời những người rất đáng yêu đến dự cơ đấy. Hai ông bà Uốt-kin ở khu mỏ này – bà ta nở một nụ cười ý tứ – có bác sĩ Ghê-ben ở To-ních-glân… à suýt nữa thì quên, có cô giáo nhỏ nhắn Cơ-ri-xtin Ba lâu nữa.
En-đru giật mình. Anh mỉm cười ngớ ngẩn.
- Được, được, tôi sẽ đến, bà Brem-Oen ạ. Rất cảm ơn bà đã có lòng mời.
Anh cố tiếp chuyện với bà ta vài ba phút cho đến khi bà ta chia taỵ Song từ lúc ấy đến hết ngày, anh không thể nghĩ đến chuyện gì khác ngoài cái điều anh sẽ gặp lại Cơ-ri-xtin Ba-lâu.
Buổi “tiếp tân” của bà Brem-Oen bắt đầu vào lúc chín giờ tối, muộn như vậy là để chiếu cố đến các thầy thuốc có thể còn mắc bận tại phòng khám. Thực vậy, mãi đến chín giờ mười lăm, En-đru mới khám xong người cuối cùng. Anh vội vàng rửa mặt trong chậu rửa tay ở phòng khám, chải đầu bằng chiếc lược gẫy và rảo bước đến “Ẩn dật cư”. Trái ngược với cái tên thơ mộng, “Ẩn dật cư” là một ngôi nhà gạch nhỏ ở giữa thị trấn. Đến nơi, En-đru nhận ra mình là người đến cuối cùng. Trách nhẹ anh một câu xong, bà Brem-Oen dẫn năm người khách và ông chồng sang phòng ăn.
Bữa ăn gồm những món ăn nguội bày trên chiếc bàn gỗ sồi hun khói phủ khăn trải bàn bằng giấy. Bà Brem-Oen hãnh diện về mặt tiếp tân của mình, bà tự coi là người đề ra phong cách ăn mặc và xã giao cho Blây-nen-li, ý nghĩ ấy cho phép bà dám làm cho dư luận phải choáng váng với cách “phấn son” của bà. Còn bí quyết “làm cho không khí sinh động” của bà là nói cười thật nhiều. Bà bao giờ cũng có ý muốn nói bà là người thuộc giới hết mực sang trọng trước khi lấy bác sĩ Brem-Oen làm chồng.
Tối nay, khi mọi người đã ngồi xuống xong xuôi, bà tươi tỉnh nói:
- Nào, mọi người đều đã có đủ các thứ cần dùng rồi chứ?
Thở hổn hển vì đi vội, thoạt đầu En-đru rất lúng túng. Dễ đến tròn mười phút, anh không dám nhìn sang Cơ-ri-xtin. Anh cứ cúi gằm mặt nhìn xuống đất, tuy mê mẩn biết nàng đang ngồi tít tận đầu bàn kia, giữa bác sĩ Ghê-ben – một chàng công tử ăn diện, da ngăm ngăm, chân đi ghệt, chiếc kẹp cà-vạt nạm ngọc – và ông giám đốc khu mỏ già Uốt-kin, tóc cắt ngắn theo kiểu bàn chải, đang săn đón nàng một cách không thật ý tứ. Mãi sau, khi nghe thấy câu pha trò của ông Uốt-kin “Cô vẫn là cô gái miền Ioóc-sơ của tôi đấy chứ, cô Cơ-ri-xtin?”, En-đru mới ghen tức ngẩn đầu lên nhìn nàng thì anh cảm thấy nàng xiết bao gần gũi thân thiết trong chiếc áo màu ghi nhạt với cổ áo và cửa tay trắng, đến nỗi anh thấy bối rối vội phải quay mặt nhìn đi chỗ khác sợ nàng đọc được tâm trạng anh trong con mắt.
Từ lúc bấy giờ, để che đậy, hầu như không biết là mình nói năng những gì, En-đru quay sang nói chuyện với người ngồi cạnh là bà Uốt-kin, một phụ nữ lùn tịt, mang theo cả đồ đan.
Cho đến hết buổi, En-đru cứ phải chịu nỗi khắc khoải là miệng thì nói chuyện với người này còn lòng thì khao khát được nói chuyện với người khác.
Suýt nữa thì En-đru thở đánh phào một cái khi bác sĩ Brem-Oen, ngồi chủ trì ở đầu bàn, nhìn các đĩa thức ăn hết nhẵn với con mắt rộng lượng và thọc tay vào trong ngực áo theo kiểu Na-pô-lê- Ông, cất tiếng:
- Mình này, có lẽ đã ăn xong cả rồi đấy. Ta chuyển sang phòng khách chứ?
Trong phòng khách, sau khi mọi người đã ngồi đâu vào đấy, mỗi người một tư thế, chủ yếu là ngồi ở bộ ghế ba chiếc gồm một đi-văng và hai ghế bành, thấy rõ là chương trình có phần âm nhạc.
Nét mặt rạng rỡ, Brem-Oen nhìn vợ trìu mến và cầm tay dẫn vợ ra chiếc dương cầm.
- Chúng ta sẽ hiến quý vị Ở đây bài gì để mở đầu tối nay, hở mình?
Brem-Oen vừa giở những bài nhạc đặt trên giá vừa ngậm miệng ngâm nga nho nhỏ.
Ghê-ben gợi ý:
- Bài “Tiếng chuông chùa”. Tôi nghe bài này không biết chán, bà Brem-Oen ạ.
Ngồi trên chiếc ghế xoay, Gle- đi Brem-Oen vừa đánh đàn vừa hát trong khi ông chồng đứng bên cạnh giở các trang nhạc, một tay quặp sau lưng, một tay đưa ra phía trước như vé thuốc hút. Gle- đi có một giọng nữ trung khỏe khoắn, đầy đặn, hát đến những trầm thì ngửa cằm lên cho tiếng hát thoát ra tròn trặn từ bộ ngực của mình. Sau bài “ Tình ca”, bà hát thêm bài “Thẩn thơ” và bài “Chỉ là một cô gái”.
Tiếng vỗ tay nồng nhiệt. Brem-Oen hài lòng nói nho nhỏ, vẻ lơ đãng:
- Bà ấy tối nay được giọng.
Tiếp đến, bác sĩ Ghê-ben được mời ra biểu diễn. Mân mê chiếc nhẫn đeo ở tay, vuốt lại mái tóc bôi đẫm dầu nhưng vẫn cứ bồng lên, chàng công tử có nước da màu ô-liu, duyên dáng nghiêng mình trước mặt bà chủ nhà chắp hai tay trước bụng, rống lên một cách chớt nhả bài “Tình yêu ở Xê-vi-gia ngọt ngào”, rồi lại hát thêm bài “Người đấu bò rừng”.
Bà Uốt-kin tốt bụng bình phẩm:
- Ông hát những bài Tây Ban Nha này thật là sôi nổi, bác sĩ Ghê-ben ạ.
- Có lẽ là do dòng máu Tân Ban Nha trong tôi - Ghê-ben cười nhún nhường, và trở lại chỗ ngồi.
En-đru nhận ra vẻ tinh quái trong con mắt ông Uốt-kin. Ông giám đốc già là người xứ Uên chính cống, am hiểu âm nhạc, mùa đông năm ngoái đã giúp thợ mỏ xây dựng một trong những vở ca kịch ít được biết đến nhất của Véc- đi. Bây giờ, mắt lim dim, chiếc tẩu ngậm vào miệng, ông có vẻ thích thú ngầm với một điều gì bí ẩn không nói ra. En-đru không khỏi nghĩ Uốt-kin chắc phải rất khoái trá khi ngắm nghía những người từ phương xa đến thị trấn quê hương, ông tưởng rằng họ đi truyền bá văn hoá với những bài ca ướt át vô giá trị ấy. Khi Cơ-ri-xtin tủm tỉm từ chối không ra biểu diễn thì Uốt-kin ngoảnh sang nàng, nhếch miệng cười:
- Cô Cơ-ri-xtin thân mến, chắc cô cũng giống tôi hẳn thôi. Không đánh dương cầm vì quá yêu nó.
Tiếp theo sau là tiết mục nổi nhất của buổi tiếp tân. Bác sĩ Brem-Oen ra giữa sân khấu. Ông hắng giọng, đưa một chân lên phía trước, ngả đầu ra đằng sau, thọc một tay vào trong ngực áo với một điệu bộ sân khấu rồi giới thiệu:
- Thưa quý bà quý ông, sau đây là tiết mục : “Ngôi sao tàn tạ, độc thoại có nhạc đệm”.
Ngồi trước đàn dương cầm, Gle- đi bắt đầu phần đệm rất tình cảm, và Brem-Oen bắt đầu biểu diễn.
Bài thơ đặc quánh xúc cảm này, bị rơi vào cảnh bần cùng khốn khổ, được ông ngâm với một giọng thống thiết. Khi kịch tính lên cao thì bà vợ đánh những nốt trầm. Khi nỗi bi ai lắng xuống bà bấm những nốt thanh. Đến cao trào, Brem-Oen ưỡn thẳng người, giọng nghẹn lại ở dòng cuối:
- “Nàng nằm đó” – nghỉ một lúc – “bỏ mình giữa rãnh nước” – nghỉ một lúc lâu – “chỉ còn là một ngôi sao tàn tạ mà thôi!”.
Bà Uốt-kin bé nhỏ đánh rơi cả đồ đan xuống đất, ngước đôi mắt đẫm lệ về phía Brem-Oen:
- Tội nghiệp! Người đàn bà tội nghiệp! Bác sĩ Brem-Oen! Ông ngâm bài này bao giờ cũng mê ly quá!
Rượu vang đỏ được mang ra làm phân tán sự chú ý của mọi người. Đã quá mười một giờ khuya. Ngầm hiểu rằng sau tiết mục khác sẽ không còn được ai chú ý nữa,mọi người chẩn bị ra về. Tiếng cười nói, những lời cảm tạ lịch sự và mọi người ra dần phòng ngoài. Khoác áo ngoài lên người, En-đru đau khổ nghĩ rằng suốt buổi tối nay, anh không nói được một câu nào với Cơ-ri-xtin.
Ra khỏi nhà, En-đru đứng lại ở cổng. Anh cảm thấy anh nhất thiết phải nói với nàng. Lòng anh nặng trĩu khi nghĩ anh đã bỏ lỡ cả một buổi tối dài mà anh đã tưởng là một dịp làm lành với nàng thật đễ dàng và êm ái. Tuy nàng tuồng như không nhìn anh, nhưng vẫn là có mặt ở đây, ngay gần anh, trong cùng một gian phòng, thế mà anh cứ đần độn nhìn mũi giày mình. En-đru khổ sở nghĩ : “Ôi trời! Mình còn khốn khổ hơn cả ngôi sao tàn tạ. Tốt nhất là nên về nhà ngủ quách đi cho xong”.
Nhưng En-đru không về. Anh vẫn đứng đấy, tim đập thình thình khi thấy Cơ-ri-xtin một mình đang bước xuống mấy bậc cửa, đi về phía anh.
En-đru cố lấy can đảm, lắp bắp:
- Cô Ba-lâu, tôi xin đưa cô về nhà, có được không?
- Rất tiếc, - nàng ngừng một lúc – Tôi đã hẹn chờ ông bà Uốt-kin rồi.
Anh ỉu xìu, muốn bỏ đi như một con chó bị đánh đập xua đuổi. Nhưng có cái gì giữ anh lại. Mặt anh tái hẳn nhưng chiếc cằm vẫn cương nghị. Những câu nói tự tuôn ra, tiếng nọ vấp vào tiếng kia:
- Tôi chỉ muốn nói, tôi lấy làm tiếc về chuyện chú bé Hao- Oen. Tôi đến khoe quyền một cách lố bịch quá. Tôi thật đáng bị đập cho một trận, một trận nên thân. Cách cô giải quyết về đứa bé là rất tốt, làm tôi phải khâm phục cộ Vả lại, nên tôn trọng tinh thần hơn là câu chữ của luật pháp. Tôi xin lỗi đã làm phiền cô về chuyện này, nhưng tôi cần phải nói. Xin chào cô!
Anh không thấy được gương mặt nàng. Anh cũng không chờ nàng trả lời. Anh quay người đi về cuối phố. Lần đầu tiên từ bao nhiêu hôm nay, anh cảm thấy hạnh phúc.

Chương 7

Văn phòng Công ty mỏ vừa gửi đến tiền công nửa năm khám và điều trị bệnh nhân. Số tiền ấy khiến Blốt- đoen Pây-giơ phải suy nghĩ và là thêm một đề tài nữa để mụ và viên giám đốc ngân hàng địa phương An-nơ-rin Rít bàn bạc với nhau. Từ mười tám tháng nay, đây là lần đầu tiên số tiền thù lao tăng vọt hẳn lên. Danh sách những người đăng ký khám bệnh và điều trị chỗ bác sĩ Pây-giơ tăng thêm bảy mươi người so với trước ngày En-đru đến làm việc.
Tuy mừng rỡ khi nhận được một ngân phiếu lớn hơn nhưng Blốt- đoen Pây-giơ bụng vẫn lo ngại. Trong bữa ăn, nhiều khi En-đru bất chợt thấy mụ nhìn anh chằm chằm với con mắt dò xét, ngờ vực.
Đến hôm thứ tư liền sau buổi tiếp tân tại nhà Brem-Oen, Blốt- đoen hớn hở bước vào phòng ăn, tỏ ra hết sức vui vẻ. Mụ nói:
- Ông này, tôi vừa mới nảy ra một ý nghĩ. Ông ở đây đã được gần bốn tháng rồi. Ông làm việc không đến nỗi tồi. Tôi không có gì phải phàn nàn. Nhưng chắc ông cũng biết, không được bằng như chính bác sĩ Pây-giơ đâu. Ồ, không đâu. Vừa mới hôm kia thôi, ông Uốt-kin có nói với tôi là mọi người đều mong bác sĩ Pây-giơ trở lại làm việc. “Phải nói là bác sĩ Pây-giơ rất giỏi, chúng tôi không bao giờ muốn ai thay ông ta”. Ông Uốt-kin nói với tôi thế.
Mụ ta ra sức mô tả tài năng phi thường của bác sĩ Pây-giơ với những chi tiết thật đặc sắc. Mắt trợn tròn, mụ the thé:
- Ông không thể tưởng tượng nổi không có việc gì mà bác sĩ Pây-giơ không làm được hoặc chưa làm. Mổ xẻ ư? Có chứng kiến mới thấy. Này, ông này, tôi xin nói với ông có lần bác sĩ Pây-giơ lấy hẳn bộ Óc ra khỏi đầu rồi lại đặt vào như cũ. Đúng thế. Ông muốn nhìn gì tôi thì cứ nhìn, bác sĩ Pây-giơ đã lấy óc ra rồi lại đặt vào đấy.
Mụ ngả lưng vào thành ghế rồi nhìn En-đru chòng chọc, cố xem lời nói của mụ ta có tác dụng như thế nào. Rồi mụ cười, tin tưởng.
- Ở Blây-nen-li, người ta sẽ mừng rỡ phải biết khi bác sĩ Pây-giơ trở lại làm việc. Cũng sẽ không lâu đâu. Mùa hè này thôi, tôi đã bảo với ông Uốt-kin là đến mùa hè này, bác sĩ Pây-giơ sẽ lại làm việc.
Cuối tuần ấy, sau lượt đi thăm bệnh nhân buổi chiều về, En-đru sửng sốt thấy bác sĩ Pây-giơ ngồi co quắp trong chiếc ghế bành ở gần cổng ra vào, mặc quần áo chỉnh tề, một cái chăn phủ trên gối, chiếc mũ đội xiên vẹo trên đầu ông nghiêng đi ngả lại. Một cơn gió thổi giật, còn ánh nắng tháng tư trùm lên thân hình thảm thương ấy thì nhợt nhạt và lạnh giá.
Blốt- đoen đi từ cổng về phía En-đru nói to, đắc thắng:
- Đó nào! Ông thấy rồi, có phải không? Bác sĩ Pây-giơ đã dậy rồi nhá! Tôi vừa mới gọi điện thoại cho ông Uốt-kin báo tin bác sĩ Pây-giơ đã khá hơn rồi. Chỉ ít bữa nữa thôi là ông ấy sẽ lại làm việc, có đúng thế không, mình yêu?
En-đru thấy máu dồn lên mặt:
- Ai đưa ông ấy xuống đây?
Blốt- đoen trả lời, giọng thách thức:
- Tôi đấy. Sao lại không? Ông ấy là chồng tôi, với lại ông ấy khoẻ rồi.
En-đru hạ thấp giọng, nói thẳng vào mặt mụ:
- Ông ấy ở trong tình trạng không ngồi được, và bà đã biết như vậy. Bà hãy làm theo lời tôi. Giúp tôi đưa ông ấy về giường ngay lập tức.
Et-Uất pây-giơ nói thì thào:
- Đúng, đúng đấy… Cho tôi về giường… Tôi lạnh lắm. Tôi không được khẻo…Tôi… tôi cảm thấy khó chịu.
En-đru đau lòng khi thấy ông già đau ốm bắt đầu rên hừ hừ.
Blốt- đoen tức thì đến cạnh ông, nước mắt tuôn ra như mưa. Mụ quỳ xụp xuống, tay quàng lấy người ông, hối hận, sướt mướt:
- Thôi, thôi nào, mình yêu quý. Mình sẽ về giường, con cừu non tội nghiệp của tôi. Blốt- đoen sẽ lo công việc cho mình. Blốt- đoen yêu quý mình, mình thân yêu.
Mụ đặt những cái hôn rất kêu và ẩm ướt lên chiếc má cứng đò của ông.
Nửa giờ sau, khi ông Pây-giơ đã được đưa lên gác và cảm thấy dễ chịu, En-đru đi xuống bếp, cơn giận bừng bừng.
Chị En-ni bây giờ đã là bạn thật sự của anh. Tại gian bếp này, hai người đã nhiều lần trò truyện tâm sự với nhau, và những hôm bữa ăn quá đạm bạc sơ sài, người đàn bà hơi đứng tuổi, nhẫn nhục, thầm lặng ấy đã nhiều lần lấy ở chạn ăn dúi cho En-đru khi thì quả táo, khi thì một cái bánh nướng nhân quả lý. Đôi lúc, không còn cách nào khác, chị đành chạy ra cửa hiệu lão To-mớt mua hai xuất cá rán và hai người vào tiệc như vậy với nhau dưới ánh nến tại ngay bàn nhà bếp.
Chị En-ni đã làm việc cho gia đình bác sĩ Pây-giơ gần hai mươi năm naỵ Chị quen biết nhiều người ở Blây-nen-li, toàn là những người khá giả. Lý do duy nhất khiến chị Ở lại làm việc lâu như vậy là chị quý mến bác sĩ Pây-giơ.
- Chị dọn cho tôi uống trà tại đây, chị En-ni ạ – En-đru nói – trong lúc này tôi không thể chịu đựng nổi mụ Blốt- đoen thêm tí nào nữa.
En-đru bước vào hẳn trong bếp mới nhận ra chị En-ni đang có khách: Au-in, em gái chị, với chồng là En-ri Hiuđợ En-đru đã gặp họ nhiều lần. En-ri là thợ chôn thuốc nổ trên những tầng đất cao ở Blây-nen-li – Một người trai tráng lực lưỡng, hiền lành, nước da mai mái và dáng chắc nịch.
Thấy họ, En-đru còn ngập ngừng thì Au-in, một phụ nữ trẻ, mắt đen lanh lợi, đã nhanh nhẩu nói:
- Bác sĩ đừng ngại có chúng tôi ở đây. Bác sĩ cứ uống trà đi. Chúng tôi đang nói đến bác sĩ thì bác sĩ vào đây.
- Thật không?
- Thật chứ –Au-in liếc nhìn chị –Chị En-ni, chị không việc gì phải nhìn em. Em nghĩ trong bụng thế nào thì em nói ra thế. Bác sĩ Men-sân ạ, mọi người nói từ bao nhiêu năm nay chưa bao giờ có một bác sĩ trẻ tuổi nào mà lại tốt như ông, khám bệnh cho họ cẩn thận, và còn bao nhiêu chuyện khác nữa. Ông không tin thì cứ hỏi anh En-ri em mà xem. Mọi người tức ghê lắm về những hành động của mụ Pây-giợ Họ bảo rằng bác sĩ Men-sân phải được là bác sĩ chính thức. Vì nghe thấy thế mà chiều nay mụ đi dựng ông Pây-giơ già nua khốn khổ dậy… Mụ bảo rằng ông Pây-giơ đã khoẻ, thật thế… Rõ khổ thân ông Pây-giơ!
Uống trà xong, En-đru cáo lui. Những lời nói thẳng thắn của Au-in làm anh cảm thấy không thoải mái. Tuy nhiên, En-đru cũng hãnh diện khi biết người dân Blây-nen-li yêu mến anh. Mấy hôm sau, khi Giâu Mo-gân, một đốc công đội khoan ở mỏ sắt đi cùng với vợ đến thăm anh, En-đru coi đó là một biểu thị đặc biệt của những tình cảm nồng hậu đó.
Hai vợ chồng Mo-gân cùng ở vào tuổi trung niên, không giàu có gì, nhưng là những người được quý trọng ở hạt này. Hai người lấy nhau đã gần hai mươi năm. En-đru nghe nói họ sắp đi Nam phi, được mời sang làm việc tại khu mỏ Giâu-han-ni-xbơc. Những tay thợ khoan giỏi bị lôi cuốn đến các mỏ vàng ở miền Ren- đơ không phải là hiếm. Công việc khoan ở đấy cũng như ở đây, nhưng lương lại cao hơn nhiều.
Không ai ngạc nhiên hơn En-đru khi thấy Mo-gân ngồi cùng với vợ tại trạm xá bé nhỏ, ngượng nghịu giải thích mục đích đến thăm của họ hôm nay.
- Bác sĩ Men-sân ạ, cuối cùng chúng tôi đã đạt được kết quả, có lẽ thế. Bà nhà tôi sắp có cháu bé. Sau mười chín năm lấy nhau cơ đấy. Chúng tôi vô cùng sung sướng, bác sĩ ạ,và chúng tôi quyết định lùi ngày lên đường cho đến sau việc này. Vì chúng tôi có nghĩ đến cái khoản sinh nở, và chúng tôi đi đến kết luận chính ông là người chúng tôi cần nhờ giải quyết việc ấy. Nó rất quan trọng đối với chúng tôi, bác sĩ ạ. Chắc sẽ khá vất vả. Bà nhà tôi đây đã bốn mươi ba tuổi rồi. Đúng vậy. Nhưng chúng tôi biết rằng được ông giúp, chúng tôi không có gì phải lo ngại.
En-đru nhận lời trông nom việc sinh nở đó với một cảm nghĩ ấm áp về niềm vinh dự dành cho anh. Đó là một xúc cảm kỳ lạ, khó hiểu, rõ rệt mà không có nguồn gốc cụ thể, nó làm khuây khỏa anh rất nhiều trong tâm trạng hiện naỵ Mới gần đây, anh còn cảm thấy chán nản, phiền muộn vô cùng. Có những dòng điện lạ lùng chạy giần giật trong người làm anh lo lắng và đau khổ. Có lúc anh cảm thấy một cơn đau âm ỉ kỳ quặc trong tim, một cái đau mà với tư cách là một bác sĩ y khoa, từ trước đến nay anh tưởng chừng không thể có được.
Trước đây, chưa bao giờ anh thực sự nghĩ đến tình yêu ở trường đại học, En-đru quá nghèo, ăn mặc tồi tàn và quá lo học hành để thi cho đỗ nên không tiếp xúc gì mấy với nữ giới. Ở trường Xân En-đruđơ, phải là một tay ăn diện như Phrét- đi Hem-tơn, người bạn học cùng lớp, thì mới dám gia nhập giới hay khiêu vũ hội hè và khoe dáng ăn chơi. Tất cả những thứ đó, En-đru Men-sân đều không được hưởng. Ngoài tình bạn với Hem-tơn, En-đru thực sự thuộc đám phàm phu tục tử chí biết có lộn cổ áo khoác ngoài lên mà học gạo, hút thuốc, và thỉnh thoảng có giải trí thì không phải là đến Câu lạc bộ sinh viên mà kéo đến một phòng đánh bida dưới phố.
Trước kia, quả thực En-đru không phải không có những hình ảnh lãng mạn trong óc. Nhưng vì anh nghèo nên nhưng hình ảnh ấy thường được vẽ trên một cái nền cực kỳ giàu sang. Còn bây giờ, ở Blây-nen-li này, qua cửa sổ trạm xá ọp ẹp, đôi mắt rầu rầu đăm đăm nhìn đống xỉ quặng do nhà máy luyện kim thải ra, anh lại ao ước bằng tất cả tấm lòng mình một cô giáo tiểu học trường huyện xoàng xĩnh. Ước vọng tầm thường ấy làm anh muốn bật cười.
Xưa nay, En-đru vẫn tự hào là có đầu óc thực tế, có trong mình đậm nét tính thận trọng của người dân quê anh. Vì lợi ích của bản thân mà anh đã hiểu rõ, En-đru ra sức tìm những lý lẽ để bứt mình ra khỏi tâm trạng này. Bằng con mắt lạnh lùng và lý luận, anh cố vạch ra những nhược điểm của nàng. Nàng không đẹp, thân hình nàng quá nhỏ, mảnh khảnh. Nàng có một nốt ruồi trên má và một nếp nhăn nhỏ ở môi trên khi cười. Ngoài ra, có lẽ nàng ghét anh cũng nên.
En-đru bực mình tự nhủ rằng yếu đuối ngả theo tình cảm như vậy thật là hoàn toàn sai lầm. Anh đã nguyện dồn tâm trí vào công việc cơ mà. Hiện nay, anh vẫn mới chỉ là một bác sĩ phụ tá. Anh là hạng bác sĩ nào mà ngay từ buổi đầu của sự nghiệp lại quàng vào mình một sợi dây gắn bó nó nhất định sẽ làm hại đến tương lai nàng và ngay trong lúc này đang làm vướng nhiều đến công việc của anh.
Cố bình tâm lại, En-đru tìm những lối thoát để quên đi. Nghĩ bụng mình bây giờ đâm nhớ các bạn học cũ ở trường Xân En-đruđơ, anh viết một bức thư dài cho Phrét- đi Hem-tơn gần đây vừa mới được vào làm tại một bệnh biện ở Luân Đôn. Anh quay lại sốt sắng bắt thân với Đen-nị Nhưng Đen-ni tuy đôi khi thân thiện, song nhiều lúc lại lạnh nhạt, ngờ vực, trong thái độ có cái vẻ cay đắng của một người đã bị đau thương trong cuộc đời.
Cố thì cố, En-đru vẫn không bứt được Cơ-ri-xtin ra khỏi tâm trí, không dẹp được nỗi ao ước nhớ nhung nó dày vò lòng anh. Anh chưa được gặp lại nàng sau lần thổ lộ đột ngột ở trước “Aån dật cư”. Nàng nghĩ gì về anh? Liệu nàng có bao giờ nghĩ đến anh không? Đã quá lâu rồi anh chưa gặp nàng tuy lần nào đi qua phố Nhà thờ anh cũng nhớn nhác nhìn khắp phố, đến nỗi anh nản lòng tưởng sẽ không bao giờ gặp lại nàng nữa.
Thế rồi, vào một chiều thứ bảy hai nhăm tháng năm, khi hầu như đã hết hy vọng thì anh nhận được một bức thư ngắn viết như sau:
Bác sĩ Men-sân thân mến,
Tối mai, chủ nhật, hai ông bà Uốt-kin sẽ đến chơi nhà tôi và dùng bữa tối. Nếu không có việc gì bận, ông có thể vui lòng đến dự cùng được không? Vào lúc bảy rưỡi.
Chào thân ái,
Cơ-ri-xtin Ba-lâu
En-đru kêu lên một tiếng làm cho chị En-ni ở dưới bếp phải chạy lên. Chị trách:
- Ồ, bác sĩ, lắm khi ông đến buồn cười.
- Có lẽ thế, chị En-ni ạ - En-đru trả lời, chưa hết bàng hoàng – Nhưng hình như đã qua rồi. Này, chị En-ni thân mến, chị là giúp tôi cái quần dài nhé, đến mai tôi cần. Tối nay tôi sẽ móc ở cánh cửa trước khi đi ngủ.
Hôm sau là chủ nhật nên không có buổi khám tối. En-đru bồi hồi, phấp phỏng bước vào nhà bà Hơ-bớt nơi Cơ-ri-xtin trọ, gần Học viện. Anh đến thế là sớm, anh biết, nhưng anh không thể chờ thêm nữa.
Chính Cơ-ri-xtin ra mở cửa, nét mặt hân hoan tươi cười với anh.
Đúng, nàng mỉm cười, một nụ cười thực sự. Thế mà anh lại tưởng nàng ghét anh! En-đru mê mẩn, gần như không biết nói năng ra sao. Đi theo nàng vào phòng khách, anh lí nhí:
- Hôm nay, trời đẹp quá, cô nhỉ.
- Trời rất đẹp. Tôi vừa mới có một buổi dạo chơi tuyệt diệu chiều naỵ Sang mãi tận bên kia Pen- đi. Tôi hái được mấy bông hoa anh túc.
Hai người ngồi xuống ghế. Lúng túng, En-đru đã toan hỏi nàng có thích đi chơi bộ không, nhưng anh đã kịp ghìm lại câu hỏi ngớ ngẩn đó. Nàng cho biết:
- Bà Uốt-kin vừa mới cho người đến báo hai ông bà sẽ đến hơi muộn một chút. Ông ấy phải rẽ qua sở. Ông đợi họ vài phút, có phiền gì không?
Có phiền gì không! Vài phút! Anh chỉ muốn cười to vì mừng rỡ. Giá nàng biết anh đã chờ đợi buổi hôm nay từ bao nhiêu lâu, giá mà nàng biết rằng được ngồi đây với nàng là một điều thần tiên biết bao đối với anh. En-đru kín đáo đưa mắt nhìn xung quanh. Phòng khách kê đồ đạc của nàng; nó không giống bất kỳ một phòng khách nào ở Blây-nen-li mà anh đã đặt chân tới. Không rải thảm, không lót nhung xù hay vải lông ngựa, và cũng không có những chiếc đệm bọc sa-tanh bóng như những chiếc đệm trang trí lòe loẹt ở phòng khách nhà bà Brem-Oen. Sàn gỗ được nhuộm màu và đánh véc-ni, trước lò sưởi dải một tấm thảm nâu trơn. Đồ đạc đơn sơ đến nỗi làm En-đru hầu như không để ý đến. Trên bàn đã đặt sẵn bát đĩa, giữa bàn có một chiếc đĩa trắng bình thường đựng nước và nổi trên mặt nước như những đám bèo nhỏ xíu là những bông anh túc, nàng vừa hái ban chiều. Khung cảnh mộc mạc mà đẹp đẽ. Trên bậu cửa sổ, trong một hộp kẹo bằng đồ gỗ đổ đầy đất đang nhú lên những mầm cây con xanh rờn, mảnh mai. Phía trên lò sưởi treo một bức tranh đặc biệt, vẽ độc một chiếc ghế gỗ nhỏ của trẻ con, sơn đỏ, mà En-đru cho là vẽ rất dở.
Chắc Cơ-ri-xtin để ý thấy nét mặt ngạc nhiên của En-đru khi nhìn bức tranh. Nàng mỉm cười với một vẻ vui thích dễ lan sang người khác.
- Tôi mong rằng ông không nghĩ đây là tác phẩm gốc.
En-đru lúng túng không biết nói gì. Anh bối rối khi nhận thấy tính cách nàng được biểu lộ qua gian phòng này, khi tin rằng nàng hiểu biết nhiều hơn anh. Nhưng quá chăm chú đến nỗi quên mất sự vụng về của mình, anh đã tránh được những câu nói nhạt nhẽo ngớ ngẩn về thời tiết, En-đru bắt đầu hỏi chuyện về nàng.
Cơ-ri-xtin trả lời đơn giản. Quê nàng ở Xoóc-sợ Mẹ nàng qua đời khi nàng mới mười lăm tuổi. Cha nàng lúc bấy giờ làm phó giám đốc một trong những mỏ than lớn của Công ty than Brem-Oen. Nàng có một người anh độc nhất tên là Giôn, được đào tạo thành kỹ sư mỏ cũng tại mỏ than này. Năm năm sau, nàng mười chín tuổi và học xong lớp sư phạm thì cha nàng được cử làm giám đố mỏ than Poóc-thơ ở phía dưới thung lũng, cách Blây-nen-li hai mươi dặm. Nàng và anh nàng đến miền nam xứ Uên này cùng với bố, nàng trông nom cửa nhà, còn anh nàng phụ tá cho bố. Mấy cha con làm việc được sáu tháng thì xảy ra một vụ nổ ở mỏ Poóc-thợ Giôn đang làm việc dưới hầm lò, chết ngay tức khắc. Nghe tin xảy ra tai nạn, cha nàng vội xuống ngay dưới lò xem sao thì bị một luồng khí mỏ thổi thốc tới. Một tuần sau, thi hài ông và con trai ông cùng được đưa lên mặt đất.
Cơ-ri-xtin kể xong, cả hai cùng im lặng. Mãi sau, En-đru mới nói, giọng thương cảm:
- Tôi xin chia buồn.
- Mọi người đều tốt với tôi, nhất là ông bà Uốt-kin. Tôi được nhận vào dạy học tại đây… - Nàng lặng yên hồi lâu, gương mặt lại sáng lên – Tuy nhiên, cũng như ông, ở đây, tôi vẫn là người lạ. Phải một thời gian dài mới quen được với thung lũng này.
En-đru nhìn nàng, ìm một câu nói có thể bộc lộ, dù chỉ rất yếu ớt, những tình cảm của anh với nàng, một đôi lời có thể khéo léo xóa nhòa quá khứ và mở ra tương lai đầy hy vọng.
- Ở đây dễ cảm thấy trơ trọi, đơn độc. Tôi biết. Tôi cũng thế luôn. Tôi nhiều lúc ước ao có người để nói chuyện.
Nàng mỉm cười:
- Ông thích nói chuyện gì?
En-đru đỏ mặt, cảm thấy nàng đã dồn anh vào chỗ bí:
- À, nói chuyện vè công việc của tôi, có lẽ thế. – Anh dừng lời, thấy cần phải bộc lộ tâm sự – Tôi thấy đúng là mình đang mò mẫm, hết vấp phải vấn đề này lại vấp phải vấn đề khác.
- Ông muốn nói là ông vấp phải những trường hợp gay go ư?
- Không phải… - En-đru ngập ngừng, rồi tiếp lời – Tôi đến đây, trong đầu đầy những công thức, những điều mà ai nấy đều tin hoặc giả tảng tin. Khớp xương sưng lên tức là thấp khớp… Thấp khớp là dùng xa-li-xi-lát. Cô biết đấy, những lời dạy chính cống! Thế nhưng, tôi hiện nay đang nhận ra một số những nguyên tắc ấy sai toét cả. Thuốc men cũng vậy… Tôi thấy hình như có những thứ thuốc có hại hơn là có lợi. Thói quen mà. Bệnh nhân đến phòng khám. Họ chỉ mong được cấp một “lọ thuốc”. Thế là được một lọ, dù rằng có khi chỉ là đường sao vàng lên, na-tri bi-các-bô-nát và nước lã. Aáy, chính vì lẽ đó mà đơn thuốc phải viết bằng chữ la tinh để người bệnh không hiểu được. Như vậy là không tốt, không khoa học. Lại còn cái này nữa: tôi thấy hình như có quá nhiều thấy thuốc chữa bệnh theo chủ nghĩa kinh nghiệm, có nghĩa là họ xem xét các triệu chứng một cách riêng lẻ, tách biệt. Họ không chịu mất công kết hợp những triệu chứng ấy lại trong óc để trên cơ sở đó mà chẩn đoán bệnh. Họ nói – nói liến thoắng, vì thường bao giờ họ cũng vội – “À, đau đầu à, uống thử mấy viên thuốc này”, hay “Ông bị thiếu máu đấy nhé, cần có chất sắt”. Lẽ ra phải tìm hiểu xem nguyên nhân gì đã gây ra bệnh đau đầu hay thiếu máu ấy… - En-đru bỗng ngừng lời – Aáy chết! Xin lỗi cô! Tôi làm rườm tai cô quá!
Cơ-ri-xtin nhanh nhẩu:
- Không, không đâu, rất hay đấy chứ.
En-đru sôi nổi nói tiếp, lòng rộn ràng khi thấy nàng chắm chú lắng nghe:
- Tôi mới bắt đầu, hãy còn đang dọ dẫm con đường của tôi. Nhưng chỉ qua những điều tôi đã thấy, tôi thực bụng nghĩ rằng những sách vở mà tôi đã học chứa đựng quá nhiều ý kiến cổ hũ, lỗi thời. Những cách điều trị vô tác dụng, những triệu chứng được một ai đó nêu lên từ thời Trung cổ. Người ta có thể bảo rằng đối với một bác sĩ nha khoa bình thường thì điều đó không quan trọng. Nhưng tại sao người thầy thuốc đa khoa lại không cần giỏi gì hơn một anh bán thuốc sao? Nay đã đến lúc khoa học phải được đưa lên hàng đầu. Nhiều người cho rằng khoa học nằm ở đáy ống nghiệm. Tôi không nghĩ như vậy. Tôi cho rằng các thầy thuốc đa khoa thông thường đi khám ngoài là những người có đủ mọi cơ hội để xem xét các tật bệnh và càng có nhiều dịp quan sát những triệu chứng đầu tiên của một căn bệnh mới, hơn ở bất kỳ một bệnh viện nào.
Cơ-ri-xtin sắp mau miệng trả lời thì có tiếng chuông reo. Nàng đứng dậy, ghìm ý định nói lại, hơi mỉm cười và nói thay bằng câu khác:
- Ông đừng quên là đã hứa sẽ nói lại câu chuyện này vào một lần khác đấy nhé.
Hai ông bà Uốt-kin bước vào và xin lỗi đã đến muộn, rồi liền ngay sau đó cả mấy người ngồi vào bàn ăn.
Bữa hôm nay khác hẳn với bữa tiệc nguội mấy người cùng dự cách đây ít lâu. Có món thịt bê hầm khoai tây với bơ, sau đến bánh bột đại hoàng phết kem, rồi pho-mát và cà phệ Tuy đơn giản nhưng món nào cũng ngon và nhiều.
Sau những bữa đạm bạc mà mụ Blốt- đoen cho anh ăn, En-đru rất khoan khoái được thưởng thức những món nóng hổi ngon lành trước mặt.
Còn ông giám đốc mỏ thì cười nói ầm ĩ, hồ hởi. Ông đã thay đổi hoàn toàn, khác hẳn con người lầm lì đã dũng cảm chịu đựng những tiết mục biểu diễn tại nhà bà Brem-Oen. Không kiểu cách, xuề hòa dễ mến, ông Uốt-kin ăn uống ra chiều thích thú, chặc lưỡi khi ăn bánh, đặt cả khuỷu tay lên bàn và kể chuyện vui cho họ cười.
Buổi tối trôi đi nhanh chóng. Nhìn đồng hồ, En-đru ngạc nhiên thấy đã gần mười một giờ. Mà anh thì đã hẹn đến thăm một bệnh nhân ở phố Blai-nơ trước mười rưỡi.
Khi En-đru luyến tiếc đứng dậy chào ra về, Cơ-ri-xtin tiễn anh ra tận cửa. Ở lối đi hẹp, tay anh chạm phải người nàng. Anh rùng mình với một cảm giác êm dịu. Với vẻ trầm lặng, dáng mảnh mai và đôi mắt đen thông minh, nàng khác biết bao tất cả các phụ nữ khác mà anh biết. Cầu Trời tha thứ cho anh đã dám nghĩ nàng là một con người xoành xĩnh, hèn kém.
Hơi thở dồn dập, En-đru lí nhí:
- Được mời đến ăn bữa tối nay, tôi thực không biết nói sao để đủ tỏ lòng cám ơn cộ Không biết cô có vui lòng cho tôi được gặp lại không? Không phải lúc nào tôi cũng nói chuyện nghề nghiệp đâu. Cô Cơ-ri-xtin, cô có bằng lòng, một hôm nào đó, cho tôi được mời cô đi xem chiếu bóng ở Tô-ních-giân không?
Nàng ngước đôi mắt cười cười nhìn anh, lần đầu tiên hơi có vẻ trêu chọc:
- Ông cứ thử mời em đi.
Một phút im lặng dài trên bậc thềm, dưới bầu trời sao lồng lộng… Không khí thoảng hơi sương mát rượi trên đôi mắt nóng bỏng của En-đru. Hơi thở dịu dàng của nàng mơn trớn da anh. En-đru ao ước được đặt một cái hôn lên môi nàng. Song anh lại chỉ vụng về siết chặt tay nàng, rồi quay người lại, bước đi lập cập. Trên đường về nhà, trong óc xôn xao những ý nghĩ, người như lơ lửng bước trên con đường rung rinh đã từng có hàng triệu người đi qua bao nhiêu lần mà vẫn cứ tưởng trên đời chỉ có mình là kẻ duy nhất được qua, En-đru sung sướng, mê mẩn nghĩ đây là chuyện tiền định, nó sẽ đem lại hạnh phúc suốt đời cho anh. Chao ôi, nàng thực là một cô gái tuyệt vời! Nàng đã hiểu ý nghĩ của anh sâu sắc biết bao khi anh nói đến những khó khăn trong nghề nghiệp. Nàng thực là thông minh, thông minh hơn anh nhiều. Lại là một người nấu nướng tuyệt diệu nữa! Và anh đã gọi nàng bằng cái tên thân mật Cơ-ri-xtin!

Chương 8

Tuy hiện nay Cơ-ri-xtin đang chiếm lĩnh tâm trí En-đru hơn bao giờ hết nhưng tâm trạng anh đã thay đổi. Anh không còn cảm thấy chán nản nữa, anh phấn khởi, sung sướng, chứa chan hy vọng. Sự thay đổi này được phản ánh ngay trong công việc. Anh hãy còn khá trẻ trung để lúc nào cũng có thể tưởng tượng trong óc là có Cơ-ri-xtin đang theo dõi anh những khi anh đến thăm bệnh nhân, theo dõi các phương pháp điều trị cẩn thận, cách khám bệnh tỉ mỉ của anh, khen ngợi sự chăm chú tìm tòi của anh khi chuẩn đoán. Khi nào anh toan khám qua quít, vội vã kết luận trong khi chưa nghe ngực người bệnh thì lập tức có một ý nghĩ chặn anh lại : “Chết! Nàng sẽ nghĩ như thế nào nếu mình làm như vậy?”.
En-đru đã nhiều lần bắt gặp con mắt riễu cợt của Đen-ni nhìn anh chừng như đã hiểu chuyện. Nhưng En-đru mặc kệ. Một cách nồng nhiệt và duy tâm, anh gắn Cơ-ri-xtin với các tham vọng của anh làm nàng vô tình trở thành một nguồn cổ vũ mới cho cuộc tiến công lớn lao vào những điều anh chưa am hiểu.
Trong thâm tâm, En-đru phải thừa nhận anh thực ra chưa biết gì cả. Tuy nhiên, anh vẫn tự luyện cho mình có những suy nghĩ riêng, nhìn thấy suốt mặt trái của những điều hiển nhiên đập ngay vào mắt người ta để cố tìm ra nguyên nhân trực tiếp. Từ trước đến nay, anh chưa bao giờ thấy mình bị lý tưởng khoa học thu hút mãnh liệt đến thế. Anh thiết tha mong rằng anh chờ bao giờ trở thành một kẻ cẩu thả hay vụ lợi, chớ bao giờ kết luận quá vội vàng, và chớ bao giờ hạ bút ghi những chữ “theo đơn cũ”. Anh khao khát tìm tôi, muốn công việc của mình có tính chất khoa học để xứng đáng với Cơ-ri-xtin.
Trước niềm say mê thơ ngây ấy, thật đáng tiếc là việc khám bệnh và điều trị của En-đru ở đây bỗng nhiên trở nên tẻ nhạt đơn điệu. Anh chỉ muốn đọ sức với núi cao. Thế mà mấy tuần qua, anh chỉ toàn gặp những cái gò thấp lè tè. Anh phải chữa chạy những chứng bệnh vặt vãnh, không mảy may hứng thú, những ca tầm thường như sái chân, đứt tay, nhức đầu, sổ mũi. Trường hợp khó khăn nhất là lần anh mời đi xa hai dặm đến phía dưới thung lũng khám bệnh cho một bà cụ già mặt vàng khè thò đầu ra khỏi chiếc khăn quàng trùm kín nhờ anh cắt hộ chai chân.
En-đru cảm thấy tù túng, bực mình thấy không có những cơ hội đương đầu với giông tố, bão táp.
Anh bắt đầu hoài nghi niềm tin tưởng của bản thân mình, tự hỏi rằng ở nơi khỉ ho cò gáy này thì người thầy thuốc liệu có khả năng thực sự trở thành một cái gì hơn một kẻ làm mướn tầm thường không. Nhưng đến lúc bế tắc nhất ấy thì xẩy ra một sự kiện làm chiếc nhiệt kế đo niềm tin của anh một lần nữa lại nhảy vọt lên trời xanh…
Gần hết tuần cuối cùng tháng sáu, En-đru đang đi trên chiếc cầu gần ga thì gặp bác sĩ Brem-Oen. Ông vừa mới ở cửa sau quán “Đường sắt” lẻn ra, len lét lấy mu bàn tay quệt mồm. Brem-Oen có thói quen, mỗi khi bà vợ diện quần áo, tươi tỉnh đi To-ních-glân với những chuyện “mua sắm” bí ẩn của bà thì ông lại kín đáo tự an ủi bằng một hai cốc bia vại.
Hơi lúng túng khi bị En-đru bắt gặp, Brem-Oen vẫn làm chủ được tình thế và nói với giọng phớt tỉnh:
- A, anh Men-sân. Gặp anh rất mừng. Tôi vừa mới phải đến khám bệnh cho Prít-chớt xong.
Prít-chớt là chủ quán rượu “Đường sắt”. En-đru vừa mới gặp ông này dẫn chó đi chơi cách đây năm phút. Tuy vậy, anh không đả động gì. Anh quí mến Brem-Oen, con người có cách ăn nói khoa trương và điệu bộ huênh hoang hài hước, nhưng lại rụt rè, anh mến những lỗ thủng ở tất ông mà bà vợ ham vui quên không díu lại.
Sánh vai nhau đi trên phố, hai người bắt đầu nói chuyện nghề nghiệp. Brem-Oen xưa nay bao giờ cũng sẳn sàng kể về các bệnh nhân của ông. Lần này, với một vẻ nghiêm trang, ông kể với En-đru là Em-ri Hiuđơ, người em rể En-ni, chị giúp việc ở nhà anh, đang được ông điều trị. Brem-Oen nói Em-ri dạo này có thái độ rất kỳ quặc, xuống hầm lò thì bồn chồn lo lắng, đầu óc không còn nhớ gì cả. Anh ta trở nên bẩn tính, hay cãi cọ,và hung bạo.
Brem-Oen gật gà gật gù, nghiêm giọng:
- Tôi thấy cần phải chú ý, anh Men-sân ạ. Trước đây, tôi đã từng gặp nhiều trường hợp rối loạn tâm thần, và trường hợp này giống đáo để.
En-đru chăm chú lắng nghe. Từ trước đế nay, anh vẫn coi Hiuđơ là một chàng trai cục mịch nhưng dễ mến. Anh nhớ lại gần đây En-ni có vẻ lo lắng. Anh hỏi thì chị chỉ nói xa xôi là chị lo về người em rể, vì tính tình En-ni rất hay chuyện trò nhưng chị lại không thích nói về gia đình. Khi chia tay vớiBrem-Oen, En-đru nói mấy câu tỏ ý mong bệnh nhân của ông chóng bình phục.
Nhưng đến thứ sáu, mới sáu giờ sáng En-đru đã bị tiếng gõ cửa gọi dậy. Người gõ cửa là En-ni, mắt đỏ hoe, quần áo đã mặc xong xuôi. Chị đưa cho En-đru một bức thư.
En-đru xé phong bì. Đó là thư của bác sĩ Brem-Oen:
“Mời anh lại tôi ngaỵ Tôi nhờ anh ký vào giấy chứng thực một bệnh điên nguy hiểm”.
Chị En-ni cố cầm nước mắt:
- Về chuyện Em-ri đấy, bác sĩ ạ, kinh khủng quá. Bác sĩ lại ngay đi.
Trong ba phút, En-đru mặc xong quần áo. Cùng đi với En-đru ngoài phố, chị En-ni kể cho anh nghe tất cả những gì chị biết về Em-rị Ba tuần nay, anh ta ốm, người khác hẳn , nhưng đến đêm qua thì anh ta trở nên hung dữ, rõ ràng là mất trí. Anh ta đã cầm con dao cắt bánh mì dọa vợ. Au-in chỉ vừa kịp chạy ra đường, còn mặc cả quần áo ngủ. Theo lời kể nghẹn ngào của chị En-ni chạy lon ton bên cạnh anh trong ánh sáng nhờ nhờ lúc sáng sớm thì câu chuyện giật gân ấy kể cũng bi đát. En-đru chẳng biết nói gì thêm để làm yên lòng chị. Tới nhà Hiuđơ, En-đru gặp bác sĩ Brem-Oen đang ngồi ở bàn tại phòng ngoài, tay đang cầm bút, vẻ mặt nghiêm trang, râu không cạo, áo sơ mi không kịp cài khuy cổ và thắt cà vạt. Trước mặt Brem-Oen là một tờ giấy xanh nhạt, viết được một nửa.
- A, anh Men-sân đây rồi! Anh đến nhanh thế là tốt lắm. Một việc đáng buồn đây. Nhưng không làm anh mất nhiều thờigiờ đâu.
- Có gì đấy, ông Brem-Oen?
- Hiuđơ bị điên. Hình như tuần trước tôi có nói với anh tôi đã ngờ như vậy rồi thì phải. Tôi nói đúng mà. Điên khùng – chứng điên khùng, đi đến chỗ giết người. Ta phải đưa cậu ấy đến ngay Pon-ti-niu- đợ Muốn vậy phải có hai chữ ký trên tờ giấy chứng thực: Chữ ký của anh và của tôi. Gia đình ấy muốn tôi mời anh lại. Anh biết thủ tục rồi chứ?
En-đru gật đầu:
- Đã. Ông có thấy bằng chứng gì?
Brem-Oen hắng giọng, đọc những dòng chữ ông đã viết trên tờ khai, kể lại đầy đủ, trôi chảy, một số hành vi của Em-ri Hiuđơ trong tuần trước, tất cả đều đưa đến kết luận là anh ta loạn trí. Đọc xong, Brem-Oen ngẩng đầu lên:
- Theo tôi thì bằng chứng thế là rõ ràng!
En-đru từ tốn trả lời:
- Có vẻ khá nghiêm trọng thật. Được! Ông để tôi xem anh ta một tí.
- Cảm ơn, anh Men-sân. Khi nào anh xong, anh ra đây gặp tôi – Rồi ông viết thêm những chi tiết khác vào tờ chứng thực.
Em-ri đang nằm trên giường, ngồi cạnh anh có hai người bạn cùng làm ngoài mỏ để phòng khi cần phải giữ anh ta lại. Đứng ở chân giường là Au-in, vợ Em-ri, mặt tái xanh, mọi khi tươi vui nhanh nhẹnh mà bây giờ thì đầm đìa nước mắt. Au-in trông thật thiểu não và không khí gian phòng thật nặng nề ảm đạm đến nỗi trong giây lát En-đru thấy rùng mình, gần như kinh sợ.
En-đru bước lại gần, anh thoạt tưởng như không nhận ra Em-ri nữa. Không phải đã thay đổi hoàn toàn,vẫn là Em-ri thôi, nhưng là một Em-ri biến dạng, khác trước. Khéo để ý thì thấy có những nét trở nên thô lỗ. Mặt anh ta hình như bị sưng lên, cánh mũi dầy ra, nước da bệch như sáp, trừ một mảng đo đỏ chạy qua sống mũi. Nhìn chung, anh ta có vẻ nặng nề, đờ đẫn. En-đru hỏi chuyện, anh ta trả lời lý nhí, nghe không rõ. Sau đó anh ta nắm tay lại và tuôn ra một tràng những câu hung hăng vô nghĩa. Cách trả lời ấy, kết hợp với những lời kể lại của Brem-Oen, càng cho thấy rõ phải đưa anh ta vào nhà thương điên.
Sau một lúc im lặng, En-đru cảm thấy anh buộc lòng phải công nhận đúng là Em-ri mất trí. Tuy nhiên, không giải thích vì sao, anh vẫn thấy có gì không ổn. En-đru tự hỏi: Tại sao, tại sao, Em-ri lại nói năng như vậy? Xưa nay anh ta vẫn là người vui vẻ cơ mà, không có chuyện gì lo lắng, sống thoải mái, dễ được mọi người ưa mến. Thế thì tại sao anh ta thay đổi như thế này mà không có nguyên nhân rõ rệt gì ?
Phải có nguyên nhân nào đó, En-đru bướng bỉnh suy nghĩ. Các triệu chứng không thể tự nhiên mà có được. Nhìn chằm chằm vào những nét sưng phù ở trước mặt, nặn óc suy nghĩ tìm câu trả lời cho bài toán hóc búa, En-đru vô tình đưa tay sờ vào bộ mặt sưng và trong tiềm thức, anh nhận thấy tay anh ấn xuống không để lại vết lõm trên cặp má bị phù kia.
Một suy nghĩ bỗng vụt loé lên trong óc anh như một tia điện. Tại sao chỗ sưng lại không lõm xuống khi anh ấn tay vào? Bởi vì – bây giờ chính là tim anh nẩy tung lên! – bởi vì đây không phải thực sự là phù thủng mà là phù niêm. Anh hiểu ra rồi, ơn trời, anh đã hiểu ra rồi. Không, anh không được vội vã hấp tấp. Anh trấn tĩnh lại hẳn. Anh không được vội đi đến kết luận. Anh phải xúc tiến một cách thận trọng, từ tốn, chắc chắn!
En-đru cúi xuống, nâng bàn tay Em-ri lên. Đúng rồi, da khô và nhám, ngón tay hơi dầy lên ở đầu. Nhiệt độ… dưới bình thường. Anh tiếp tục khám một cách có phương pháp cho đến khi xong, nén lại niềm phấn khởi như những đợt sóng nối tiếp nhau dâng lên trong lòng. Mọi kết luận, mọi triệu chứng đều hoàn toàn ăn khớp với nhau như những mảnh gỗ trong trò chơi xếp hình được ghép lại với nhau. Nói năng chệch choạc, da khô, ngón tay chuối mắn, da mặt sưng phồng không co giãn, hỏng trí nhớ, suy nghĩ chậm chạp, những cơn nóng nảy mà tột đỉnh là hành động hung bạo định giết người. Ôi! Bức tranh đầy đủ đó là một thành công tuyệt vời.
En-đru đứng bật dậy, ra phòng khách. Bác sĩ Brem-Oen, đứng trên tấm thảm rải trước lò sưởi, lưng quay lại ngọn lửa, hỏi En-đru:
- Thế nào? Thỏa mãn chứ? Bút ở trên bàn ấy.
En-đru đưa mắt nhìn đi chỗ khác, cố không để cho sự đắc thắng lộ ra trong giọng nói:
- Này ông Brem-Oen ạ. Tôi cho rằng chúng ta không cần phải viết tờ chứng thực bệnh điên cho Hiuđơ đâu.
- Hử? Tại sao? Gương mặt Brem-Oen dần dần mất vẻ bình thản. Ông kêu lên với nỗi kinh ngạc của người bị mếch lòng. – Nhưng cậu ta hoàn toàn mất trí rồi mà!
- Tôi không nghĩ như vậy - En-đru đáp lại bằng một giọng đều đều, vẫn phải cố nén niềm phấn khởi, hân hoan. Chẩn đoán được căn bệnh chưa phải đã xong. Anh còn phải đối xử khéo léo với Brem-Oen, cố không đối lập với ý kiến của ông ta – Theo tôi, Hiuđơ đau ốm về tinh thần chỉ vì anh ta đau ốm về thể xác. Tôi cho rằng Hiuđơ bị thiểu năng tuyến giáp trạng: đây là một trường hợp phù niêm hết sức rõ ràng.
Brem-Oen nhìn En-đru với con mắt đờ đẫn. Bây giờ ông thực sự bàng hoàng. Ông cố nói câu gì, nhưng chỉ thốt ra được những âm thanh kỳ quặc, như tiếng tuyết rơi trên mái nhà.
En-đru nói tiếp để thuyết phục Brem-Oen, mắt nhìn xuống tấm thảm:
- Vả lại, Pon-ti-niu- đơ như một nấm mồ ấy. Hiuđơ mà vào đấy thì không bao giờ có cơ ra nữa. Nếu có thoát ra được thì cũng mang vết tích suốt đời. Hay a thử tăng cường tuyến giáp trạng cho anh ta xem sao đã?
Brem-Oen lắp bắp:
- Sao, anh nói thế nào? Tôi không có gì…
En-đru vội cắt ngang:
- Ông hãy nghĩ đến công lao của ông nếu ông chữa được cho anh ta khỏi. Ông không thấy đáng công ư? Nào, tôi đi gọi chị ấy lên đây. Chị ta đã khóc hết nước mắt vì tưởng chồng sẽ bị giải đi nhà thương điên. Ông hãy giải thích là chúng ta sẽ thử áp dụng một cách điều trị mới.
Brem-Oen chưa kịp đáp, En-đru đã ra khỏi phòng. Mấy phút sau, khi anh trở lại cùng với Au-in, Brem-Oen đã hoàn hồn. Đứng giạng chân giữa tấm thảm, ông oai vệ bảo cho Au-in biết là “có thể còn có một tia hy vọng”. Đằng sau lưng ông, En-đru vo viên tờ chứng thực vứt vào lò sưởi. Rồi anh ra điện thoại gọi đi Ca-đíp xin cấp hoóc-môn tuyến giáp trạng.
Mất một thời gian bồn chồn lo lắng, và sau vài ba ngày phấp phỏng căng thẳng, Em-ri mới bắt đầu cho thấy hiệu quả của sự điều trị. Nhưng một khi đã bắt đầu xuất hiện thì hiệu quả ấy thật kỳ diệu. Trong có nửa tháng, Em-ri đã dậy được, và sau hai tháng thì trở lại làm việc. Một buổi tối, Em-ri cùng với cô vợ Au-in tươi tỉnh đến trạm xá Brin-gao- Ợ Rắn rỏi và nhanh nhẹn, Em-ri nói với En-đru anh ta chưa bao giờ khỏe khoắn như bây giờ.
Au-in nói:
- Bác sĩ Men-sân ạ, chúng em chịu ơn ông rất nhiều, chúng em muốn từ bỏ ông Brem-Oen, chuyển sang chỗ ông. Anh Em-ri nhà am ở trong danh sách khách bệnh của ông ta trước khi em lấy nhà em. Ông ta thật chỉ là một mụ già đần độn. Suýt nữa thì ông ta cho anh Em-ri nhà em vào… ông biết đấy… nếu không có ông và tất cả những gì ông đã làm cho chúng em…
- Chị không được thay đổi bác sĩ, chị Au-in ạ. Làm thế thì rắc rối tọ - En-đru bỏ giọng nghề nghiệp nghiêm trang, nói đùa – Chị mà làm thế thì tôi sẽ cầm con dao cắt bánh này đuổi theo chị đấy.
Khi gặp En-đru ngoài phố, Brem-Oen vui vẻ nói với anh:
- Chào anh Men-sân. Anh đã thấy cậu Hiuđơ đi lại rồi chứ? Cả hai vợ chồng đều cảm ơn lắm. Tôi lấy làm hãnh diện vì chưa có lần nào việc điều trị của tôi có kết quả bằng lần này.
Còn chị En-ni thì nói:
- Lão Brem-Oen ấy, huênh hoang ngoài phố như ông tướng. Lão ấy chẳng biết gì sất. Còn bà vợ nữa, úi dào! Mụ ấy không bao giờ giữ được một người giúp việc ở lâu trong nhà.
Blốt- đoen Pây-giơ thì dặn dò:
- Ông Men-sân này, ông chớ nên quên rằng ông làm việc cho bác sĩ Pây-giơ đấy nhé.
Còn lời bình phẩm của Đen-ni là:
- Men-sân! Dạo này anh thay đổi nhiều quá, không ai dám chơi với anh nữa. Chẳng mấy chốc anh sẽ lừng danh… một ngày rất gần đây thôi.
Nhưng En-đru chạy vội đến chỗ Cơ-ri-xtin với niềm hân hoan về sự thành công của phương pháp khoa học, dành riêng cho nàng tất cả những gì anh muốn nói ra thành lời.

Chương 9

Tháng bảy năm ấy, hội nghị thường niên của Tổng hội y khoa được tổ chức tại Ca-đíp. Như lời giáo sư Lem-plu thường dặn dò các sinh viên trong bài giảng cuối cùng của ông, mọi thầy thuốc danh giá đều phải nằm trong Hội này. Và Hội đã nổi tiếng về các hội nghị hàng năm của nó. Được tổ chức rất chu đáo, những hội nghị ấy tạo điều kiện cho các thầy thuốc hội viên và những gia đình họ được tham dự các cuộc vui chơi giải trí, các hoạt động thể thao, các buổi họp mặt liên hoan, các cuộc gặp gỡ bàn luận khoa học. Họ còn được giảm tiền trọ tại những khách sạn tốt nhất, được đi tham quan các di tích lịch sử, các tu viện trong vùng bằng xe hơi không mất tiền, được biếu không một cuốn sổ tay nghệ thuật, những quyển niên giám kỷ niệm của các hãng chế tạo dụng cụ phẫu thuật và các viện bảo chế lớn nhất, được bố trí chỗ ở thuận tiện tại những địa điểm có suối nước nóng gần nhất. Năm ngoái, đến cuối tuần liên hoan, mỗi bác sĩ và vợ còn được biếu những hộp bánh quy chống béo to tướng làm hàng mẫu chiêu khách.
En-đru không có chân trong Hội vì số tiền gia nhập Hội năm ghi-ni vẫn vượt quá khả năng hiện nay của anh, nhưng từ xa anh vẫn theo dõi hội nghị với đôi chút ghen tị. Hội nghị này làm anh cảm thấy trơ trọi, lẻ loi tại Blây-nen-lị Báo chí địa phương đăng những bức ảnh chụp một dãy bác sĩ đang được chào đón bằng những bài diễn văn trên một lễ đài rợp cờ xí, hay đang chen chúc trên một chuyến tàu biển đi thăm Oét-xtơn-trên-biển. Những bức ảnh ấy càng làm cho En-đru cảm thấy anh bị đứng ngoài rìa.
Nhưng đến giữa tuần, En-đru nhận được một bức thư ghi địa chỉ người gửi là một trong những khách sạn ở Ca-đíp khiến anh cảm thấy vui hơn. Đó là thư của người bạn học cũ Phrét- đi Hem-tơn. Hem-tơn đang dự hội nghị đúng như anh dự đoán. Anh ta mời En-đru ra chơi và ăn cơm vào thứ bảy.
En-đru đưa thư cho Cơ-ri-xtin xem. Bây giờ có chuyện gì riêng tư anh cũng đem nói với Cơ-ri-xtin. Từ tối hôm ấy, sau bữa tối ở nhà nàng cách đây gần hai tháng, mối tình của anh ngày càng nồng nàn. Giờ đây, anh có thể gặp nàng luôn, và khi thấy rõ nàng cũng vui mừng được gặp anh, En-đru cảm thấy hạnh phúc chưa từng có. Có lẽ chính Cơ-ri-xtin đã làm cho anh có được tâm trạng ổn định thăng bằng này. Cơ-ri-xtin là một phụ nữ nhỏ nhắn, rất thực tế, tính rất thẳng thắn, và tuyệt nhiên không có những điệu bộ kiểu cách, kênh kiệu. Nhiều khi, lúc đến với nàng thì En-đru lo âu hoặc bực bội, nhưng khi ra về thì những nỗi lo lắng, bực tức đã được dịu đi và lòng anh thanh thản hơn. Nàng biết cách yên lặng lắng nghe những điều anh muốn nói rồi thường là nàng nói vài ba lời thích hợp hoặc vài câu bông đùa dí dỏm. Nàng nhanh trí và hóm hỉnh. Và không bao giờ nàng tâng bốc anh.
Tuy tính tình nàng bình tĩnh dịu dàng, nhưng thỉnh thoảng hai người cũng tranh luận với nhau rất hăng, vì nàng có những ý kiến riêng. Nàng mỉm cười kể rằng tính thích tranh cãi ấy nàng thừa hưởng của bà nội, người Xcốt-lân. Có lẽ tính ưa thích độc lập của nàng từ nguồn gốc ấy mà ra. Nhiều khi anh thấy nàng rất cam đảm khiến anh phải mủi lòng và chỉ mong được che chở, bảo vệ nàng. Nàng thực sự chỉ còn có một thân một mình, ngoài người cô tàn tật sống ở Brít-linh-tơn.
Chiều thứ bảy hay chủ nhật, khi trời đẹp, hai người đi dạo chơi rất xa, theo con đường Pen- đi. Có lần họ cùng đi xem chiếu bóng, xem Sa-plin đóng phim “Cuộc đổ xô đi tìm vàng”, và một lần theo ý kiến nàng, họ đi nghe hòa nhạc cũng tại To-ních-glân. Nhưng En-đru thích nhất là những tối bà Uốt-kin đến thăm nàng để anh có dịp gần gũi nàng trong khung cảnh thân thiết của phòng khách nhà nàng. Đó là những lúc diễn ra hầu hết các cuộc tranh luận giữa hai người, trong khi bà Uốt-kin thản nhiên ngồi đan len, nhưng cố tình kéo dài cuộn len cho hết buổi tối để làm một khu đệm đáng kính giữa hai người.
Bây giờ, với cuộc đi chơi Ca-đíp đặt ra trước mắt, En-đru rất muốn Cơ-ri-xtin cùng đi với anh. Trường học phố Ngân hàng đến cuối tuần thì nghỉ hè và nàng sẽ về nghỉ với bà cô ở Brít-linh-tơn. En-đru thấy cần phải tổ chức một cái gì đặc biệt trước khi nàng lên đường.
Đợi Cơ-ri-xtin đọc xong thư, En-đru sôi nổi nói:
- Em đi với anh nhé. Đi tàu mất có một tiếng rưỡi thôi. – Anh sẽ bắt mụ Blốt- đoen phải cởi xiềng cho anh tối thứ bảy. May ra chúng mình có thể xem được đôi chút gì đó ở hội nghị. Với lại, anh muốn giới thiệu em với Hem-tơn.
Nàng gật đầu:
- Em cũng thích đi, anh ạ.
Được Cơ-ri-xtin nhận lời, En-đru hớn hở, anh không đời nào để cho Blốt- đoen ngăn trở mình. Trước khi đến gặp mụ để nói chuyện này, anh đã treo ngoài cửa trạm xá một cái biển đập ngay vào mắt mọi người:
Không khám bệnh tối thứ bảy.
Rồi anh vui vẻ bước vào nhà.
- Bà Pây-giợ Theo quy định về công việc đổ mồ hôi sôi nước mắt của các bác sĩ phụ tá mà tôi đã được đọc thì mỗi năm tôi có quyền nghỉ năm ngày. Tôi sẽ nghỉ nửa ngày của tôi vào thứ bảy này. Tôi đi Ca-đíp đây.
- Gượm hãy nào, ông bác sĩ!
Nghe thấy yêu cầu của En-đru, Blốt- đoen như xù lông lên, tưởng rằng anh làm mình làm mẩy. Mụ nhìn anh với con mắt ngờ vực rồi lầu bầu: “Được, ông cứ đi”. Rồi bỗng mụ nảy ra một ý nghĩ. Mắt mụ sáng lên. Mụ chặc lưỡi: “Tôi nhờ ông thể nào cũng mua hộ tôi một ít bánh ngọt ở hiệu Pe-ri nhé. Tôi không thích gì bằng bánh ngọt của hiệu Pe-ri”.
Bốn rưỡi chiều thứ bảy, Cơ-ri-xtin và En-đru đáp tàu đi Ca-đíp. En-đru rất vui, cười nói ầm ĩ, cậu cậu tớ tớ với người ngồi ở ghế trước mặt. Chiếc áo và váy màu xanh nước biển càng làm tăng dáng thanh nhã, gọn gàng hàng ngày của nàng. Nàng đi đôi giày đen rất xinh xắn. Đôi mắt nàng, cũng như tất cả vẻ mặt và dáng người, cho thấy nàng rất thích chuyến đi này. Đôi mắt ấy long lanh ngời sáng.
Nhìn nàng ngồi đó, En-đru cảm thấy một niềm trìu mến và một nỗi khát vọng mãnh liệt trào lên như một ngọn sóng trong lòng. Anh nghĩ, tình bạn giữa hai người thật hết sức tốt đẹp. Nhưng anh muốn hơn thế. Anh khao khát được ghì nàng trong đôi tay, được cảm thấy nàng bên anh, ấm áp nồng nàn, hơi thở dồn dập.
En-đru buột miệng:
- Anh sẽ không sống nổi nếu không có em – khi em đi xa hè năm nay.
Nàng hơi đỏ mặt, nhìn ra cửa sổ. En-đru sôi nổi:
- Có lẽ anh không nên nói như thế nhỉ?
Nàng trả lời, không quay đầu lại:
- Dù sao, em cũng mừng là anh đã nói.
En-đru chỉ muốn nói hẳn ra là anh yêu nàng, hỏi nàng có bằng lòng xây dựng cuộc đời với anh không dù rằng hoàn cảnh của anh hiện nay còn quá bấp bênh. Với con mắt bỗng trở nên sáng suốt, anh thấy đó là giải pháp duy nhất và tất yếu đối với hai người. Nhưng có một cái gì, một linh cảm là bây giờ chưa đúng lúc, đã ghìm anh lại. En-đru định bụng sẽ ngỏ lời với nàng trên chuyến tàu về.
Trong lúc chờ đợi, anh nói liền một mạch, không kịp thở:
- Tối nay, chắc phải vui lắm. Hem-tơn là người bạn tốt. Hồi ở trường, anh ấy bừa bãi lắm, nhưng anh ấy có tài. Anh nhớ có lần – mắt En-đru mơ màng trở về quá khứ – ở Đănđi tổ chức một buổi biểu diễn lấy tiền trợ giúp các bệnh viện. Tất cả các ngôi sao sáng của trường, những nghệ sĩ chính cống, đều lên sân khấu. Hem-tơn thì khỏi phải nói: anh ấy trình bày một tiết mục đặc sắc vừa hát vừa múa, tiết mục ấy được cả hội trường vỗ tay như sấm.
- Thế thì anh ấy giống một diễn viên sân khấu nhiều hơn một bác sĩ à? – Cơ-ri-xtin nhoẻn miệng cười.
- Đừng chê anh ấy, Cơ-rit. Rồi em sẽ thấy mến Phrét- đi cho mà xem.
Tàu đến Ca-đíp vào lúc sáu giờ mười lăm. En-đru và Cơ-ri-xtin đến thẳng khách sạn Pe-lít. Hem-tơn đã hẹn gặp họ tại khách sạn này vào sáu rưỡi, nhưng En-đru và Cơ-ri-xtin vào phòng khách thì chưa thấy Hem-tơn đến.
Hai người đứng bên nhau nhìn cảnh tượng trong phòng. Gian phòng đông ngịt các bác sĩ và vợ họ đang cười nói, trò chuyện và mời mọc nhau hết sức thân mật.
- Này, bác sĩ Xmít! Tối nay, hai anh chị phải ngồi cạnh chúng tôi đấy nhé!
- Ơ kìa, bác sĩ! Còn mấy chiếc vé xem kịch thì sao?
Người đi qua đi lại rất nhộn nhịp, có những ông sang trọng đeo phù hiệu đỏ ở ve áo, tay cầm những xấp giấy tờ trịnh trọng đi ngang qua gian phòng lát đá hoa. Ở đầu hành lang trước mặt, một nhân viên nói oang oang bằng một giọng đơn điệu. “Khu tai và họng, xin mời đi lối này”. Ở phía trên lối đi sang khu nhà phụ có treo tấm biển: “Triễn lãm y học”. Ngoài ra còn có cả những cây cọ và một dàn nhạc dây nữa.
En-đru cảm thấy hai người hơi bị lạc lõng giữa cảnh vui vẻ nhộn nhạo của mọi người. Anh nhận xét:
- Khá lịch sự đấy chứ em?… Còn Phrét- đi thì vẫn muộn giờ như mọi khi, anh chàng chết tiệt ấy! Chúng mình đi xem qua khu triển lãm đi!
Hai người chăm chú đi khắp khu triển lãm. Chẳng mấy chốc, trong tay En-đru có một xấp đầy giấy tờ đẹp đẽ. Anh mỉm cười đưa cho Cơ-ri-xtin xem một tờ: “Ngài bác sĩ! Phòng khám của ngài vắng bệnh nhân chăng? Chúng tôi có thể bày cách cho ngài có đông bệnh nhân”. Trong xấp ấy còn mười chín tờ quảng cáo nữa, mỗi tờ một khác, giới thiệu những thứ thuốc an thần và giảm đau. En-đru cau mày, nhận xét:
- Cứ như thể cái mới nhất trong y học là ma túy ấy!
Đến gian cuối cùng, lúc họ sắp quay ra thì có một người trẻ tuổi bước đến lịch sự bắt chuyện. Gã chìa ra một cái dụng cụ nhỏ sáng bóng giống như một cái đồng hồ.
- Thưa bác sĩ! Tôi chắc ngài sẽ chú ý đến chiếc chỉ số kế mới của chúng tôi. Dụng cụ này có nhiều công dụng, rất hiện đại, gây ấn tượng rất tốt cho bệnh nhân, và giá tiền chỉ có hai ghi-nị Tôi xin phép giới thiệu với ngài. Ở mặt ngoài chỉ số chỉ các thời kỳ nung bệnh. Ngài chỉ quay mặt số là tìm được thời kỳ nhiễm bệnh. Bên trong – gã mở đáy hộp đánh tách một cái – ngài có một bảng chỉ số màu huyết cầu, rồi ở mặt đáy, dưới dạng bảng tóm tắt là…
En-đru cắt ngang lời gã:
- Ông nội tôi cũng có một cái như thế này, nhưng ông tôi đã vứt đi rồi.
Cơ-ri-xtin tủm tỉm cười khi hai người trở ra hành lang. Nàng nói:
- Khốn khổ anh tạ Trước đây chắc chưa ai dám chê cười cái máy xinh xắn đó của anh ta!
Lúc họ trở lại phòng lớn của khách sạn thì vừa vặn Phrét- đi Hem-tơn tới. Anh ta nhảy từ trên xe tắc xi xuống và đi vào khách sạn, đằng sau có một chú hầu nhỏ cầm gậy đánh “gôn” cho anh tạ Hem-tơn nhìn thấy ngay En-đru và Cơ-ri-xtin, anh ta đi về phía họ toác miệng cười đắc thắng.
- Xin chào! Xin chào! Các bạn đã tới rồi nhỉ. Mình xin lỗi đến muộn. Mình phải đánh lại trận đấu hoà trong giải Li-xtợ Mình chưa bao giờ thấy có tay nào gặp may như tay ấy. Chà, chà! Rất vui mừng gặp lại cậu, En-đru ạ. Vẫn anh chàng Men-sân xưa kia. Ha! Ha! Tại sao cậu không mua lấy một cái mũ mới mà đội? – Hem-tơn vỗ lưng En-đru một cách thân mật, suồng sã, con mắt cười cười nhìn chung cả Cơ-ri-xtin – Giới thiệu mình đi nào, của khỉ! Mơ màng gì nữa?
Ba người ngồi xung quanh một cái bàn tròn. Hem-tơn quyết định cả bọn đều phải uống một chút rượu. Anh ta bật ngón tay đánh tách một cái, ra hiệu người hầu bàn. Rồi vừa nhấp ly rượu hương mộc, Hem-tơn vừa kể cho En-đru và Cơ-ri-xtin nghe mọi tình tiết trong trận đấu “gôn” vừa rồi. Anh ta đã sắp thắng đến nơi thì đối thủ của anh bắt đầu đánh cú nào cũng trúng lỗ.
Da trắng, tóc vàng bôi đẫm sáp, bộ quần áo mặc rất hợp khổ người, khuy tay áo đính đá mắt mèo sẫm để thò ra ngoài, Phrét- đi Hem-tơn là một anh chàng dỏm dáng chứ không phải đẹp trai – nét mặt rất thường – nhưng được cái tính tử tế, ăn diện. Trông anh ta có lẽ cũng hơi ciêu ngạo, nhưng những khi có dụng ý thì anh ta cũng có những cử chỉ và lời ăn iếng nói dễ miến. Hem-tơn bắt thân rất dễ dàng, thế mà tại trường đại học, bác sĩ Niu-Ơ, một nhà bệnh lý học hay nhạo báng, đã có lần cáu kỉnh bảo thẳng vào mặt anh ta trước cả lớp: “Anh Hem-tơn! Anh chẳng hiểu biết gì cả. Đầu óc anh như quả bóng, chỉ chức đầy một thứ hơi vị kỷ. Nhưng được cái anh không bao giờ để cho mình bị mắc vào thế bí. Nếu anh vượt qua được những trò trẻ con mà ở đây người ta gọi là kỳ thi sát hạch thì tôi tiên đoán anh sẽ có một tương lai rực rỡ, sáng chói”.
Ba người vào phòng ăn sát bếp để ăn tối vì không ai mặc lễ phục. Dẫu vậy, Hem-tơn cũng báo cho En-đru và Cơ-ri-xtin biết chốc nữa anh ta sẽ phải mặc áo đuôi tôm. Chả là đến khuya có tổ chức khiêu vũ, một việc khổ sai chán ngắt, nhưng anh ta buộc lòng phải có mặt.
Sau khi nhìn vào bảng thực đơn với những tên gọi sặc mùi y học (súp Pa-xtơ, cá bơn nấu kiểu bà Quy-ri, thịt quay Hội nghị y học… ) và uể oải gọi các món ăn, Phrét- đi bắt đầu gợi lại quá khứ một cách say sưa. Anh ta lắc đầu, kết thúc:
- Hồi ấy, mình không giờ nghĩ rằng ông bạn già Men-sân lại đi vùi xác ở vùng miền Nam xứ Uên!
Cơ-ri-xtin hỏi lại, nụ cười có phần gượng gạo:
- Thế anh bây giờ có cho rằng anh Men-sân đã bị vùi hẳn không?
Mọi người im lặng, Hem-tơn đưa mắt nhìn gian phòng chật chội, cười nhăn nhở, hỏi En-đru:
- Cậu nghĩ thế nào về hội nghị này?
En-đru trả lời do dự:
- Mình cho rằng đây là một cách rất tốt giúp người ta theo kịp thời đại.
- Theo kịp thời đại! Thôi đi, ông bạn già của tôi, cả tuần này, mình không hề dự một cuộc họp nhóm chết tiệt nào của họ. Không, không đâu, ông bạn ạ. Cái quan trọng là tiếp xúc, là làm quen, là gặp gỡ người này người nọ. Cậu không thể tưởng tượng được trong tuần này mình đã được tiếp xúc với những người có thế lực như thế nào. Có thế mình mới đến đây chứ. Khi nào về đến nhà, mình sẽ gọi điện thoại cho họ, đi đánh “gôn” với họ. Rồi sau – cậu hãy nhớ lấy những lời mình nói – mới đến công việc.
- Mình không hiểu hết ý cậu.
- Ồ, dễ hiểu như hai với hai là bốn. Hiện nay mình đã có một chỗ làm việc rồi, nhưng mình đang để mắt đến một căn buồng nhỏ xinh xắn ở khu Tây Luân Đôn, nếu cắm được ở ngoài cửa một tấm biển đồng nho nhỏ đề chữ “bác sĩ Phrét- đi Hem-tơn” thì trông thật là tuyệt. Khi tấm biển ấy được trương lên thì mấy thằng cha kia, mấy chỗ cánh bẩu với mình ấy, sẽ gởi bệnh nhân đến cho mình. Diễn ra như thế nào thì cậu biết đấy: có đi có lại mà. Đằng ấy gãi lưng cho tớ, tớ sẽ gãi lại cho đằng ấy. – Hem-tơn từ từ nhấp một tợp rượu rồi nói tiếp – Ngoài ra, ăn cánh với bọn bác sĩ lèm nhèm ở ngoại ô cũng có lợi. Thỉnh thoảng bọn ấy có thể gởi bệnh nhân đến cho mình. Thế nào , cậu, một hai năm nữa, cậu gởi bệnh nhân từ chỗ cậu, cái tổ cú Blây-nem… gì ấy nhỉ, lên Luân Đôn cho mình chứ?
Cơ-ri-xtin liếc nhìn Hem-tơn, toan nói, nhưng lại thôi. Nàng dán chặt mắt xuống đĩa ăn.
- Và bây giờ, cậu cả Men-sân, cậu kể cho mình nghe về cậu đi. Tình hình cậu thế nào –Hem-tơn nói tiếp miệng cười cợt.
- Oà, không có gì đặc biệt. Mình khám bệnh tại một gian phòng gô, mỗi ngày trung bình ba mươi người, hầu hết là thợ mỏ và vợ con họ.
Hem-tơn lắc đầu vẻ thông cảm:
- Có lẽ không thú lắm nhỉ.
En-đru nhẹ nhàng:
- Làm việc ở đấy mình lại thấy thích.
Cơ-ri-xtin nói xen:
- Và có công việc thực sự để làm.
- Đúng thế. Gần đây, mình có gặp một trường hợp khá lý thú – En-đru suy nghĩ giây lát – Mình mới viết một bài gởi cho “tạp chí”.
En-đru kể vắn tắt cho Hem-tơn nghe trường hợp Em-ri Hiuđợ Tuy tỏ ra chăm chú nghe, nhưng mắt Hem-tơn cứ đảo đi đảo lại khắp phòng. Men-sân kể xong, anh ta nói:
- Khá đấy, mình cứ tưởng người ta bị bướu cổ ở Thụy Sĩ hay ở đâu kia. Dù sao, chắc cậu cũng nặn được khá nhiều tiền về vụ này. À này, câu chuyện đó làm mình nhớ có một thằng bạn hôm nay bảo mình cách đối xử khôn khéo nhất về vấn đề tiền thù lao…
Hem-tơn tiếp tục thao thao nói về cái mánh khoé mà kẻ nào đó đã mách nước cho anh ta để được bệnh nhân trả ngay tiền công. Bữa ăn đã xong mà Hem-tơn vẫn còn nói. Anh ta đứng dậy, ném khăn ăn xuống:
- Ra ngoài uống cà phê đi. Ta sẽ nói chuyện nốt tại phòng khách.
Đến mười giờ kém mười lăm, điếu xì gà đã hút hết, kho chuyện tạm thời đã cạn, Hem-tơn khẽ ngáp một cái và nhìn vào chiếc đồng hồ bạch kim đeo trên tay.
Nhưng Cơ-ri-xtin đã đoán trước được ý định của anh tạ Nàng nhìn En-đru, mắt long lanh, ngồi thẳng người lên và nói:
- Đến giờ tàu chạy rồi phải không anh?
En-đru toan bảo là hãy còn nửa giờ nữa thì Hem-tơn đã bảo:
- Còn mình thì có lẽ cũng phải chuẩn bị cho buổi khiêu vũ chán ngắt sắp tới. Mình không thể bỏ rơi những người cùng đi với mình đến đây.
Hem-tơn tiễn En-đru và Cơ-ri-xtin ra đến chỗ cửa quay, chia tay rất lâu và rất thắm thiết với cả hai người. Anh ta bắt tay lần cuối cùng, thân mật vỗ vai En-đru, thì thầm:
- Này cậu, khi mình trương được cái biển con ở khu tây Luân Đôn, thể nào mình cũng gởi cho cậu một tờ danh thiếp.
Ra khỏi khách sạn, trong không khí ấm áp buổi tối, En-đru và Cơ-ri-xtin im lặng đi bộ bên nhau dọc đường công viên. Anh lờ mờ cảm thấy buổi tối nay không đẹp như anh dự kiến, ít nhất thì nó cũng không đáp ứng được những điều chờ đợi của Cơ-ri-xtin. Anh đợi nàng nói, nhưng nàng không nói gì. Mãi sau, En-đru mới rụt rè:
- Có lẽ những chuyện bệnh viện con cà con kê vừa rồi làm em phát chán, phải không?
- Không, em không thấy chán tí nào.
Hai người cùng lặng thinh, sau En-đru hỏi:
- Em không thích Hem-tơn hả?
- Không thích lắm, - Cơ-ri-xtin quay người lại, không kiềm chế mình được nữa, mắt long lên, thực sự phẫn nộ – Anh ta lạ thật cơ, ngồi suốt buổi tối, với mớ tóc bết những sáp và nụ cười rẻ tiền, lên mặt kẻ cả với anh.
En-đru sửng sốt nhắc lại:
- Lên mặt kẻ cả với anh à?
Cơ-ri-xtin nóng nẩy gật gầu:
- Không thể chịu được! “Một thằng bạn vừa mới bảo cho mình cách đối xử khôn khéo nhất về vấn đề tiền thù lao!” Mà nói như vậy ngay sau khi anh kể cho anh ta nghe thành công tuyệt vời của anh. Lại còn gọi đó là bệnh bướu cổ nữa chứ? Đến như em cũng biết là trái ngược hẳn. Rồi còn bảo anh gởi bệnh nhân đến cho anh ta! – Môi nàng bĩu ra – Thật không chê vào đâu được. – Nàng giận dữ nói nốt – Hừ, em khó mà chịu nổi cái cách anh ta tự coi mình là bề trên đối với anh như thế.
En-đru lúng túng cãi lại:
- Anh không nghĩ là anh ấy tự coi mình là bề trên đối với anh đâu.
En-đru im lặng một lúc rồi nói tiếp:
- Anh công nhân là tối nay anh ấy có vẻ hơi kiêu ngạo. Có thể đó chỉ là một tính khí bất thường thoáng qua thói. Anh ấy là người bạn tốt nhất có thể tìm được. Ở trường, anh với anh ấy thân với nhau. Hai người cùng nghiền bài với nhau.
Cơ-ri-xtin nói với giọng gay gắt ít thấy ở nàng:
- Có lẽ lúc bấy giờ anh ta thấy anh có ích cho anh ta, đỡ đầu anh ta được trong học hành.
En-đru không vui, phản đối:
- Cơ-rit, đừng nhỏ nhen thế, em.
Cơn giận của nàng bùng lên, những giọt nước mắt tức tối long lanh trong khoé mắt.
- Lỗi ở anh đấy. Mắt anh để ở đâu đấy thì mới không nhận ra anh ta là loại người như thế nào. anh ta làm hỏng cả buổi đi chơi hôm nay của chúng mình. Đang đẹp đẽ thì anh ta đến và bắt đầu kể về anh tạ Tối nay ở hội trường Vích-to-ri-Ơ có buổi hòa nhạc thật tuyệt, lẽ ra chúng mình có thể đi nghe. Nhưng lỡ mất rồi. Bây giờ muộn quá, chúng mình chẳng đi đâu được nữa, tuy rằng đối với anh ta thì vừa kịp cái buổi khiêu vũ ngu xuẩn của anh ta!
Hai người lê bước về phía nhà ga, cách đấy một quãng đường. Đây là lần đầu tiên En-đru thấy Cơ-ri-xtin tức giận. Cả En-đru cũng thấy tức giận, tức giận với chính mình, với Hem-tơn, và với cả Cơ-ri-xtin nữa. Tuy nhiên, nàng nói đúng khi bảo rằng buổi tối nay mất vui. Thực tế, bây giờ kín đáo nhìn gương mặt tai tái, gượng gạo của Cơ-ri-xtin, anh cảm thấy cuộc đi chơi đúng là hỏng toét rồi.
Hai người vào gạ Lúc họ bước lên sân ga, En-đru bất chợt thấy có hai bóng người ở bên kia đường tàu, anh nhận ra ngay bà Brem-Oen và bác sĩ Ghê-ben. Vừa lúc đó chuyến tàu xuôi vào ga, chuyến tàu địa phương chạy đến bờ biển Poóc-cọ Ghê-ben và bà Brem-Oen cùng lên tàu, cười mìm với nhau. Con tàu rú còi chuyển bánh.
En-đru bỗng có cảm giác chán chường. Anh liếc vội sang Cơ-ri-xtin, mong nàng không nhìn thấy. Mới sáng nay, gặp Brem-Oen, ông ta còn khen hôm nay trời đẹp rồi vui vẻ xoa hai bàn tay xương xẩu với nhau cho biết bà vợ Ông ta vừa mới về nghỉ cuối tuần với mẹ đẻ ở Sơ-ru-bơ-ri.
En-đru đứng im lặng, đầu cúi gằm. Anh đang yêu tha thiết nên cái cảnh anh vừa mới chứng kiến cùng tất cả những gì bao hàm trong đó gần như gây cho anh một nỗi đau đớn về thể xác. Anh cảm thấy nao nao như ốm. Chỉ còn thiếu đúng câu chuyện này nữa là làm cho ngày hôm nay hoàn toàn chán ngán. Tâm trạng anh dường như bị đảo lộn. Một bóng đen đã phủ lên niềm vui của anh. Bằng tất cả tâm hồn, anh tha thiết muốn có một buổi nói chuyện dài yên tĩnh với Cơ-ri-xtin để ngỏ nỗi lòng với nàng, xóa bỏ cái sự xích mích ngu ngốc nhỏ này giữa hai người. Điều anh ao ước hơn hết là được hoàn toàn một mình với nàng. Thế nhưng chuyến tàu ngược lại chật ních. Họ đành phải ngồi vào một toa đông nghịt thợ mỏ bàn tán ầm ĩ về trận đấu bóng trên tỉnh.
Tàu về đến Blây-nen-li thì đã khuya và Cơ-ri-xtin có vẻ rất mệt. En-đru tin chắc nàng đã nhìn thấy vợ Brem-Oen đi cùng với Ghê-ben. Anh không thể ngỏ chuyện với nàng trong lúc này được. Chỉ còn có cách đưa nàng về nhà và buồn bã chúc nàng ngủ ngon.

Chương 10

Về đến Brin-gao-Ơ đã gần nửa đêm, thế mà En-đru thấy Giâu Mo-gân vẫn còn đợi anh. Bác ta đang bước những bước ngắn đi đi lại lại giữa phòng điều trị đóng cửa với cổng ngoài. Nhìn thấy anh, gương mặt vạm vỡ của người thợ khoan nhẹ nhõm hẳn đi.
- Bác sĩ Men-sân, gặp được anh tôi mừng quá. Tôi đợi ở đây đền một tiềng đồng hồ rồi. Bà nhà tôi cầu cứu đến anh… mà lại chưa đủ tháng.
Bứt ra ngay khỏi những nỗi niềm riêng mà anh đang miên man suy nghĩ, En-đru bảo Mo-gân chờ anh vào trong nhà lấy túi dụng cụ. Sau đó, hai người cùng đi về nhà số 12 bãi Blai-nạ Không khí ban đêm mát lạnh và sâu thẳm như chứa đựng một điều bí hiểm thầm lặng. Thường ngày vẫn rất nhạy cảm với thiên nhiên nhưng hôm nay En-đru cảm thấy buồn bã dửng dưng. Anh không linh cảm được buổi thăm bệnh nhân hôm nay có gì khác thường, càng không thể ngờ được nó sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ tương lai của anh ở Blây-nen-li.
Hai người đi im lặng cho đến khi tới cửa nhà số 12 thì Giâu đứng sững ngay lại. Bác ta nói, giọng lộ vẻ xúc động:
- Tôi không vào nhà đâu, nhưng tôi tin rằng bác sĩ sẽ giúp cho nhà tôi được mẹ tròn con vuông.
Trong nhà, một chiếc cầu thang hẹp dẫn đến một gian buồng ngủ nhỏ sạch sẽ nhưng chẳng có mấy đồ đạc và chỉ thấy có độc một ngọn đèn dầu. Mẹ đẻ bác Mo-gân gái, một bà cụ gần bảy mươi tuổi, vóc người cao lớn, tóc xam xám, và một bà đỡ phốp pháp có tuổi, đang ngồi cạnh giường sản phụ. Hai người đàn bà theo dõi nét mặt En-đru trong khi anh đi lại trong phòng. Được một lát, bà cụ nhanh nhẩu nói:
- Tôi xuống pha chén trà cho bác sĩ nhé.
En-đru hơi mỉm cười. Anh hiểu bà cụ nhiều kinh nghiệm biết phải đợi lâu nên sợ anh sẽ bỏ về và nói sẽ quay lại sau.
- Cụ đừng ngại, cụ ạ. Cháu sẽ không bỏ về đâu.
En-đru xuống bếp, uống tách nước trà bà cụ phạ Anh biết rằng giả sử anh có về nhà thì mệt rã rời như hiện nay, anh cũng không thể nào chợp mắt được, dù chỉ một tiếng đồng hồ; anh cũng biết rằng ca đẻ này đòi hỏi anh phải tập trung hết tâm trí. Anh bỗng thấy người thẫn thờ, mê muội lạ lùng. Anh quyết ở lại cho đến khi xong xuôi.
Một giờ sau, En-đru lên gác, nhận thấy cơn đau đẻ đã tiến triển, rồi anh lại xuống dưới nhà ngồi bên bếp lửa. Không gian im lặng, chỉ có tiếng than nổ lép bép trong lò sưởi và tiếng đồng hồ treo tường kêu tích tắc chậm chạp. Không, còn một thứ tiếng khác, tiếng chân Mo-gân đi lại ngoài phố. Bà cụ già mặc áo đen ngồi không nhúc nhích trước mặt anh, cặp mắt tinh nhanh lạ lùng dò xét nét mặt En-đru không phút nào rời.
Đầu óc anh rối bời với những suy nghĩ nặng nề. Cảnh tượng anh thấy ở ga Ca-đíp vẫn còn ám ảnh anh một cách không lành mạnh. Anh nghĩ đến Brem-Oen điên rồ thờ phụng một người phụ nữ đã lừa dối mình một cách hèn hạ, đến Et-Uất Pây-giơ bị trói buộc vào mụ Blốt- đoen đanh đá, đến Đen-ni sống khổ sở trong cảnh xa vợ. Lý trí bảo anh rằng tất cả các cuộc hôn nhân này đều chẳng có một tí ti gì tốt đẹp. Trong tâm trạng anh hiện nay, đó là một kết luận khiến anh phải rùng mình kinh sợ. Anh muốn coi hôn nhân là một cuộc sống thơ mộng. Đúng vậy, với hình ảnh Cơ-ri-xtin trước mắt, anh không thể coi hôn nhân là khác được. Đôi mắt nàng long lanh nhìn anh, không chấp nhận một kết luận nào khác. Chính sự xung đột giữa đầu óc thực tế, hoài nghi và trái tim tràn ngập tình yêu khiến anh thấy bực bội và rối bời. Anh gục đầu, tì cằm vào ngực, duỗi dài chân, đăm chiêu nhìn ngọn lửa. Anh cứ ngồi mãi như vậy, miên man suy nghĩ về Cơ-ri-xtin đến nỗi anh phải giật mình khi bà cụ đột ngột nói với anh. Suy tư của bà cụ lại đi theo một chiều hướng khác.
- Em Xuđân nó bảo đừng bôi clô-rô-phoóc nếu có hại cho đứa bé, bác sĩ ạ. Nó rất lo lắng về đứa bé này.
Mắt bà cụ sáng lên như bỗng nghĩ đến điều gì. Bà cụ nói thêm, hạ thấp giọng:
- Có lẽ chúng tôi ai nấy đều thấy lo cả.
En-đru cố gắng trấn tĩnh, dịu dàng nói:
- Thuốc gây tê không có hại gì đâu, cụ ạ. Mọi chuyện rồi sẽ tốt đẹp.
Đến đây có tiếng bà đỡ gọi ở đầu cầu thang trên gác. Nhìn đồng hồ, En-đru thấy đã ba giờ rưỡi đêm. Anh đứng dậy, lên phòng sản phụ và nhận thấy bây giờ đã có thể bắt tay vào việc.
Một tiếng đồng hồ trôi quạ Một cuộc cật lộn gay go kéo dài. Khi những vệt sáng đầu tiên của bình minh khi lọt qua những bản gỗ gãy ở cánh cửa chớp thì đứa bé ra đời, không hơi sống.
Trân trân nhìn cái hình thù bất động, toàn thân En-đru rùng mình kinh hãi! Sau tất cả những gì anh đã hứa hẹn! Mắt anh vừa nãy nóng lên vì vận động nhiều nay lạnh toát. Anh phân vân, bị giằng xé giữa một bên là ý định cố hồi sinh đứa bé và một bên là nhiệm vụ đối với người mẹ lúc bấy giờ cũng ở trong tình trạng nguy kịch. Hoàn cảnh khó xử này đặt ra cấp bách đến nỗi anh không thể quyết định tỉnh táo. Mù quáng, hoàn toàn theo bản năng, anh đưa đứa trẻ cho bà đỡ rồi tập trung chăm sóc sản phụ hien đang mê man nằm nghiêng về một bên, mạch hầu như mất hẳn và hãy còn chịu ảnh hưởng của ê-tẹ Anh vội vàng đến tuyệt vọng, điên cuồng chạy đua với sức lực đang tàn lụi dần của sản phụ. Loáng một cái En-đru bẻ xong ống thuốc và tiêm một mũi pi-tuy-tơ-rin. Quăng ống tiêm sang một bên, anh ra sức hồi sinh người đàn bà đang lả đi. Sau vài phút nỗ lực ghê gớm, tim sản phụ đập mạnh lên, anh thấy có thể an toàn để mặc người phụ nữ này ở đấy. Ống tay áo xắn cao, tóc bết vào trán ướt đẫm, anh xoay người hỏi:
- Đứa bé đâu?
Bà đỡ có một cử chỉ khiếp sợ. Bà ấy đã đặt đứa bé dưới gầm giường.
Nhanh như chớp, En-đru quỳ gối xuống đất, mò trong đám giấy báo cũ sũng nước dưới gầm giường lôi ra được đứa bé: một đứa con trai, cơ thể đầy đủ. Thân hình ẻo lả nhưng còn ấm của đứa bé trắng bệch và mềm nhũn như sáp. Cuống rốn cắt vội lòng thòng như một cọng lá gãy. Nước da mượt mà, mịn màng. Đầu nghẹo sang một bên trên chiếc cổ mảnh khảnh. Chân tay như không có xương.
Vẫn quỳ dưới sàn, En-đru nhìn đứa bé với con mắt ngơ ngác, lo lắng. Màu da tái xám ấy chỉ có nghĩa là bị ngạt thở. Trí óc căng thẳng tột độ, anh vụt nhớ đến một trường hợp mà anh đã được chứng kiến ở Xơ-me-ri-tơn và đến cách chữa chạy đã được áp dụng ở đó. Anh đứng ngay người lên, quát bà đỡ:
- Đem hai chậu nước nóng và nước lạnh lại đây. Nhanh lên! Nhanh lên!
Nhìn vào thân hình xám ngoét của đứa trẻ sơ sinh, bà ta ấp úng:
- Nhưng, thưa bác sĩ…
- Nhanh lên! - En-đru hét.
Vơ vội lấy một cái chăn, En-đru đặt đứa bé trên và bắt đầu làm hô hấp nhân tạo. Chậu, sô, và một cái nồi sắt to tướng được đem đến. En-đru đổ nước lạnh vào một chậu, ở chậu kia, anh pha nước nóng đến mức dúng tay vào được. Rồi như một diễn viên tung hứng mất trí, anh hết dúng đứa trẻ vào chậu nước lạnh buốt rồi lại nhấc ra dúng vào chậu nước nóng bốc hơi, cứ thế chuyển đi chuyển lại giữa hai chậu nước.
En-đru làm như vậy được mười lăm phút. Mồ hôi trên trán chảy xuống làm mắt anh mờ đi không nhìn thấy gì nữa, mộ tay áo thõng xuống, ướt sũng. Anh thở hổn hển, nhưng không có hơi thở nào hắt ra từ thân hình mềm nhũn của đứa bé.
Một cảm giác tuyệt vọng là thất bại bóp nghẹt lấy En-đru. Người anh như cuống lên, không còn biết xoay xở cách nào nữa. Anh cảm thấy bà đỡ đang bàng hoàng nhìn anh, bà cụ già vẫn đứng dựa vào tường suốt từ nãy đến giờ, tay ôm lấy cổ, không thốt ra một lời nào, con mắt nóng bỏng dán chặt vào anh. Anh nhớ bà cụ đã tha thiết muốn có một đứa con. Tất cả những ao ước bây giờ tan vỡ hết. Uổng công vô ích, không phương cứu vãn…
Sàn nhà lúc nãy bừa bãi, ngổng ngang, nhớp nháp. Vấp phải một cái khăn mặt ướt sũng, Rn- đru suýt đánh rơi đứa bé trên tay, nó ướt nhẫy và trơn tuột như một con cá trắng kỳ quặc.
Bà đỡ rên rỉ:
- Lạy trời, nó đã chết từ trong bụng mẹ rồi, bác sĩ ơi.
En-đru không để ý đến bà tạ Chán nản và thất vọng sau nửa giờ cực nhọc vô ích, anh vẫn còn gắng thêm một lần cuối. Anh lấy một chiếc khăn tay thô chà sát đứa bé, haitay anh ép cái lồng ngực nhỏ xíu lại rồi thả ra, cố hà một hơi thở vào cái thân hình bất động.
Bỗng nhiên, như nhờ một sự kỳ diệu nào, cái lồng ngực tý hon nằm trong tay En-đru bỗng nâng giật lên một cái nhẹ, rồi lại cái thứ hai, thứ bạ En-đru lảo đảo cả người. Cảm thấy sự sống trồi lên dưới những ngón tay của mình, sau biết bao nhiêu nỗ lực thất bại là một cảm giác mê ly khiến anh choáng váng, suýt nữa ngất lịm đi. Anh sôi nổi cố gắng gấp bội. Đứa bé bây giờ đã há miệng thở được, thở sâu hơn một chút. Một giọt mủ tươi vui, lấp lánh ứa ra ở một lỗ mũi nhỏ xíu. Chân tay đứa bé không còn mềm nhũn nữa… Sau cùng, ôi tuyệt diệu, đứa bé khóc lên một tiếng.
Bà đỡ nức nở như mất trí:
- Lạy Cha chúng tôi ở trên trời… Nó sống rồi, nó sống rồi.
En-đru trao đứa bé cho bà đỡ. Anh cảm thấy sức yếu, mắt hoa. Xung quanh anh, gian phòng bừa bãi không thể tưởng tượng: chăn, khăn mặt, chậu, dụng cụ bẩn, kim tiêm cắm mũi vào vải sơn lót nền nhà, chiếc sô bị lật úp, nồi nước nằm lỏng chỏng giữa một vũng nước. Trên chiếc giường ngổng ngang, người mẹ vẫn còn nằm mơ màng yên lặng vì thuốc mệ Bà cụ vẫn đứng sát tường. Nhưng bây giờ thì hai tay cụ chắp lại với nhau, môi động đậy không thành tiếng. Cụ đang cầu kinh.
Như một cái máy, En-đru thả tay áo xuống, mặc áo vét tông vào.
- Tôi sẽ lại lấy túi đồ của tôi sau, bà đỡ nhé.
Anh xuống cầu thang, đi qua gian bếp, vào phòng ăn. Miệng khô, anh uống một cốc nước đầy rồi với tay lấy mũ và áo khoác.
Ra đến đường, En-đru gặp bác Mo-gân trai đang đứng trên vỉa hè, nét mặt căng thẳng chờ đợi. Anh nói khó nhọc:
- Tốt đẹp cả, bác Giâu ạ. Mẹ tròn con vuông.
Trời đã sáng rõ. Gần năm giờ. Ngoài phố đã có vài ba người thợ mỏ: những người đầu tiên tan ca đêm đang về nhà. Đi cùng với họ, bước chân nặng nề chậm chạp, tiếng chân của anh vang vọng giữa tiếng chân của những người thợ mỏ dưới bầu trời ban mai. Anh miên man suy nghĩ, quên hết tất cả những việc mà anh đã làm được từ trước đến nay ở Blây-nen-li: “Mình đã thành công được một việc! Ơn Trời! Cuối cùng, mình đã thành công được một việc đáng kể”.

Chương 11

Cạo râu và tắm xong – nhờ có chị En-ni, thùng nước nóng bao giờ cũng đầy – En-đru đỡ mệt. Nhưng thấy giường anh không có người ngủ nên đến bữa ăn sáng, Blốt- đoen thốt ra những câu rất mỉa mai, nhất là khi thấy anh cứ lặng thinh trước những lời châm chọc của mụ.
- A! Sáng nay, ông có vẻ hơi ỉu xìu đấy, ông bác sĩ ạ. Mắt hơi quầng nữa. Ở Xoan-đi  mới về sáng nay hả? Lại quên bánh hiệu Pe-ri cho tôi nữa rồi. Mải chơi bời quá chứ gì, ông bạn? A ha! Ông không thể dối tôi được đâu. Tôi cứ tưởng ông ngoan ngoãn, không có chuyện đó. Té ra, các ông phụ tá, ông nào cũng như ông nào. Tôi chưa hề thấy ông nào mà không uống rượu hoặc không làm chuyện bậy bạ bao giờ!
Sau buổi khám bệnh tại trạm xá và đi thăm các bệnh nhân, En-đru trở lại thăm bác Mo-gân. Anh đến phố Blai-na vào khoảng hơn mười hai rưỡi. Mấy bà phụ nữ đứng tụm năm túm ba nói chuyện bên cạnh khoang cửa để ngỏ. Khi En-đru đi qua, họ không nói nữa, chỉ mỉm cười thân mật chào anh. Gần đến số nhà 12, anh thoáng nhìn thấy có một khuôn mặt ở cửa sổ. Đúng, họ đang chờ anh. En-đru vừa mới đặt chân lên bậc cửa trát đất sét trắng thì cách cửa đã mở ra và bà cụ ra mời anh vào nhà, gương mặt răn reo của cụ hớn hở không thể tả.
Cụ nóng lòng cảm ơn En-đru đến nỗi nói mãi mới thành lời. Cụ mời anh trước hết hẵng ra phòng khách uống nước đã. Khi En-đru từ chối, cụ khe khẽ nói:
- Thôi được, thôi được, tùy ý bác sĩ. Nhưng trước khi về, thể nào bác sĩ cũng có thì giờ uống một chút rượu hương mộc và ăn một miếng bánh chứ.
Với bàn tay run rẩy, cụ đưa En-đru lên gác. Anh vào phòng ngủ. Gian phòng nhỏ đêm qua còn nhớp nháp bừa bãi, bây giờ đã được lau chùi sạch bóng. Tất cả các dụng cụ của anh đều được xếp gọn gàng bóng loáng trên mặt bàn véc-nị Túi đồ của anh đã được đánh bóng cẩn thận bằng mỡ ngỗng, khóa được đánh bằng thuốc đáng đồng trông sáng như bạc. Giường đã được thay khăn mới. Trên giường, người mẹ nhìn En-đru, gương mặt trung niên hiền lành ngây dại vì sung sướng, trong khi đứa bé nằm yên ấm áp bên cạnh bú bầu vú đầy đặn của người mẹ.
Đang ngồi cạnh giường, bà đỡ phốp pháp vội đứng dậy, cười mãi không thôi:
- Ôi chao! Hai mẹ con trông khỏe mạnh cả, bác sĩ nhỉ? Họ không biết là họ đã làm cho chúng ta lao đao thế nào. Cả mẹ lẫn con đều chẳng biết gì cả, có đúng không nào?
Đưa lưỡi liếm môi, con mắt dịu dàng long lanh ấm áp, bác Xu-gân Mo-gân cố lắp bắp tỏ lòng biết ơn.
- Ừ, chị biết ơn là phải lắm – bà đỡ nói, cố kể cho hết công lao của việc đỡ đẻ – Và chị đừng quên ở tuổi chị, chị sẽ không bao giờ có con được nữa đâu nhé. Lần này, hoặc không bao giờ có nữa, chị ấy.
Bà cụ Ở ngoài cửa hiểu ý nói xen vào:
- Chúng tôi biết, bác Giôn ạ. Chúng tôi biết là chúng tôi chịu ơn bác sĩ vô cùng.
Người mẹ rụt rè nói:
- Bác sĩ Men-sân, nhà tôi đã gặp bác sĩ chưa? Chưa à? Thế nào ông ấy cũng đến nhà bác sĩ đấy. Ông ấy sung sướng lắm. Duy có điều ông ấy nói rằng rất tiếc là chúng tôi sang Nam Phi không được bác sĩ trông nom cho nữa.
Ra về, sau khi đã ăn no bánh nhân mứt và rượu hương mộc nấu lấy tại nhà (anh sẽ làm bà cụ mủi lòng nếu không uống chén rượu mừng cho đứa cháu trai cụ), En-đru tiếp tục buổi đi thăm bệnh, lòng ấm áp lạ thường. Anh hãnh diện nghĩ: “Giá mình có là vua nước Anh thì họ cũng chỉ tiếp đón đến thế mà thôi. Việc này như một chất giải độc đối với cảnh tượng anh thấy ở sân ga Ca-đíp. Hôn nhân và thú vui gia đình là những điều đáng mong muốn một khi nó đem lại hạnh phúc như niềm hạnh phúc tràn ngập ngôi nhà hai vợ chồng bác Mo-gân.
Sau đó nửa tháng, khi En-đru đã lại thăm lần cuối số 12 phố Blai-na, bác Giâu Mo-gân đến gặp anh, dáng điệu trịnh trọng. Loay hoay tìm chữ mãi, bác ta sôi nổi nói:
- Bác sĩ bỏ quá đi cho, tôi không giỏi về khoa ăn nói. Không thể lấy tiền bạc ra mà đền đáp những gì bác sĩ đã giúp chúng tôi. Nhưng dù sao, bà nhà tôi và tôi muốn tặng bác sĩ chút quà nhỏ này.
Bác ta dúi vào tay En-đru một mảnh giấy. Đó là một tờ ngân phiếu trị giá năm ghi-ni, lĩnh tại Ngân hàng xây dựng.
En-đru nhìn tờ ngân phiếu. Gia đình bác Mo-gân, theo lối nói địa phương, là dân có của ăn của để. Nhưng họ cũng chẳng phải giàu có gì cho lắm. Sát ngày lên đường với bao nhiêu thứ phải chi tiêu cho cuộc hành trình dài, số tiền này đối với họ hẳn là một sự hy sinh rất lớn, một tấm lòng rộng rãi đẹp đẽ.
En-đru xúc động trả lời:
- Tôi không thể nhận, bác Giâu ạ.
Giâu Mo-gân nằng nặc nói, giọng nghiêm trang, hai bàn tay bác ta nắm chặt hai bàn tay En-đru:
- Bác sĩ phải nhận, nếu không thì làm nhà tôi và tôi mếch lòng lắm đấy. Đây là tặng riêng bác sĩ chứ không phải là tặng bác sĩ Pây-giợ Ông Pây-giơ lấy tiền của chúng tôi từ bao nhiêu năm nay, nhưng chưa bao giờ chúng tôi nhờ đến ông ấy, trừ có lần này. Ông ta được trả tiền như thế là hậu lắm rồi. Đây là quà tặng riêng bác sĩ, bác sĩ hiểu cho.
- Tôi hiểu, bác Giâu ạ, tôi hiểu - En-đru gật đầu, mỉm cười.
Anh gập tờ ngân phiếu lại, đút vào trong túi áo ngực, và liền mấy ngày sau không nghĩ đến nó. Thứ ba tuần sau, nhân lúc đi ngang qua Ngân hàng miền Tây, En-đru đứng lại, suy nghĩ giấy lát rồi bước vào, Blốt- đoen Pây-giơ bao giờ cũng trả lương anh bằng tiền mặt, tiền đó anh lại đem gửi ngay bằng thư bảo đảm cho quỹ cứu trợ Glen cho nên anh chưa bao giờ có dịp tiếp xúc với các ngân hàng. Nhưng lần này, khoan khoái nghĩ đến số tiền riêng của mình, anh quyết định mở một tài khoản cho mình với món quà tặng của bác Giâu.
Ở quầy giao dịch, anh ký tên lĩnh tiền, điền chữ vào mấy bản khai làm thủ tục rồi đưa cả cho người nhân viên ngân hàng trẻ tuổi, miệng mỉm cười, nói:
- Không có nhiều, dù sao, đây mới là bắt đầu.
Trong khi đó, En-đru để ý thấy A-nơ-rin Rít lảng vảng ở phía sau theo dõi anh. Khi En-đru sắp sửa ra về thì viên giám đốc đầu dài như quả dưa tiến đến quầy giao dịch. Lão cầm trong tay tờ khai của anh. Tay vuốt nhẹ tờ giấy, lão nhìn chéo qua đôi kính trắng về phía En-đru.
- Chào bác sĩ Men-sân, ông mạnh khỏe chứ? – lão dừng lại, hít một hơi thở qua hàm răng vàng khè – À, ông muốn gửi số tiền này tài khoản mới của ông phải không?
En-đru trả lời, hơi ngạc nhiên:
- Phải. Số tiền ấy không đủ để mở tài khoản hay sao?
- Aø, không. Không đâu, bác sĩ Men-sân ạ. Không phải là số tiền không đủ. Chúng tôi rất vui mừng có ông làm khách hàng. – Rít ngập ngừng, nhìn kỹ tờ khai, rồi ngước hai con mắt ti hí ngờ vực nhìn vào mặt En-đru – A! Ông muốn đứng tên ông à?
- Nhất định rồi.
- Được, được,bác sĩ Men-sân ạ. – Nét mặt lão bỗng chuyển thành một nụ cười mơn trớn – Tôi chỉ muốn hỏi… tôi chỉ muốn biết cho rõ thôi. Thời tiết năm nay đẹp quá, ông nhỉ. Chào ông, bác sĩ Men-sân. Xin chào ông nhé.
Ở ngân hàng ra về, En-đru băn khoăn, thắc mắc không hiểu cái lão già sói trán bí hiểm này muốn gì. Mấy hôm sau, anh mới tìm ra câu trả lời cho câu hỏi ấy.

Chương 12

Cơ-ri-xtin đã đi nghỉ hè từ hơn một tuần naỵ En-đru bận bịu với việc sinh nở của bác Mo-gân đến nỗi hôm Cơ-ri-xtin lên đường, anh chỉ gặp mặt được có một lát. Anh chưa nói gì với nàng. Bây giờ nàng đã đi xa rồi thì anh lại càng mong ước nàng.
Mùa hè ở thị trấn rất cực. Màu xanh còn rơi rớt lại của mùa xuân đã khô héo từ lâu và biến thành một màu vàng bẩn. Trên núi, không khí rất nóng bức. Hàng ngày tiếng mìn nổ ở khu mỏ và khu công trường đá vang vọng trong không gian âm thanh bóng loáng. Thợ mỏ dưới lò chui lên mặt mũi lem luốc bụi quặng vàng như rỉ sắt. Trẻ con chơi đùa uể oải. To-mớt, lão đánh xe già, mắc bệnh vàng da nên En-đru phải đi bộ thăm bệnh nhân. Những lúc lê chân qua những dãy phố bức ngốt người trong người như trong lò, En-đru lại nghĩ đến Cơ-ri-xtin. Nàng hiện đang làm gì? Nàng có nghĩ đến anh không? Có lẽ một chút chăng? Tương lai sẽ ra sao? Ý nàng như thế nào? Hai người có khả năng chung sống hạnh phúc với nhau không?
Bỗng một hôm, hoàn toàn bất ngờ, En-đru nhận được một bức thư của ông Uốt-kin mời anh đến văn phòng Công ty mỏ.
Ông giám đốc mỏ tiếp anh niềm nở, mời anh ngồ rồi đẩy bao thuốc trên bàn về phía anh. Ông thân mật:
- Bác sĩ Men-sân này, từ lâu tôi muốn nói chuyện với anh, và ta cũng nên giải quyết vấn đề này cho xong trước khi tôi làm báo cáo hàng năm của tôi. –Ông ngừng lại, lấy ra một sợi thuốc lá vàng dính vào lưỡi – Ở chỗ tôi, có một số thợ, đầu trò là Em-ri-hiuđơ và Et-Uất Uy-liêm, đến yêu cầu tôi đưa anh vào biên chế chính thức của công ty.
En-đru ngồi thẳng người trên ghế, một cảm giác vui mừng, sung sướng lan nhanh khắp người.
- Phải chăng ông định đưa tôi lên thay bác sĩ Pây-giơ?
- Oà, không hẳn như vậy, anh Men-sân ạ.Tế nhị đấy, anh hiểu không. Tôi phải thận trọng trong cách giải quyết vấn đề nhân lực ở đây. Tôi không thể gạt bác sĩ Pây-giơ ra ngoài biên chế được. Sẽ có nhiều người không chịu. Ý tôi, hoàn toàn có lợi cho anh, là hết sức nhẹ nhàng đưa anh vào biên chế của Công tỵ Rồi sau, những ai muốn rời bác sĩ Pây-giơ chuyển sang chữa bệnh ở chỗ anh thì chuyển.
Vẻ háo hức biến mất trên gương mặt En-đru. Anh cau mày, người vẫn ngay đơ.
- Chắc ông biết tôi không thể làm như vậy. Tôi đến đây với tư cách là phụ tá cho bác sĩ Pây-giợ Nếu tôi đứng ra tranh khách… không một người bác sĩ trung thực nào có thể làm chuyện ấy.
- Không có cách nào khác.
- Sao không thể để cho tôi đảm nhiệm lấy số khách của ông Pây-giở Tôi sẵn sàng trả tiền cho bác sĩ Pây-giơ, lấy ở tiền công của tôi. Đó cũng là một cách khác đấy. – En-đru nói một cách háo hức.
Uốt-kin lắc đầu:
- Blốt- đoen không nghe. Tôi đã nêu vấn đề với bà ấy rồi. Bà ta biết cái thế của bà ta vững vàng. Hầu như tất cả cánh thợ già ở đây, ví dụ như cụ E-nốc Đây-vít chẳng hạn, đều đứng về phía bác sĩ Pây-giợHọ tưởng rằng rồi ông ấy sẽ trở lại làm việc. Tôi mà gạt ông ấy ra thì sẽ vấp phải chuyện bãi công ngay… Anh Men-sân ạ. - Ông ta dừng lại rồi tiếp – Anh cứ suy nghĩ kỹ cho đến mai. Mai là tôi phải gởi bản biên chế mới lên ban tổng giám đốc ở Xoanđị Một khi bản danh sách đã gởi đi rồi, chúng ta không thể làm gì được nữa trong mười hai tháng.
En-đru cúi đầu nhìn xuống đất một lúc, rồi lắc đầu từ chối. Hy vọng của anh, vừa mới đây còn nóng hổi, bây giờ hoàn toàn tắt ngấm.
- Phỏng có ích gì? Tôi không thể làm như vậy… dù có suy nghĩ hàng tuần đi nữa.
Trước mối thiện cảm của ông Uốt-kin với anh, En-đru rất đau lòng phải đi đến quyết định ấy. Tuy nhiên không sao tránh được thực tế là anh đã đến Blâynen-li trong cương vị phụ tá cho bác sĩ Pây-giợ Đứng ra cạnh tranh với người mà mình phụ tá, dù trong tình huống đặc biệt nào cũng không thể chấp nhận được. Giả sử bác sĩ Pây-giơ may mắn trở lại làm việc được thì lúc bấy giờ anh sẽ ra sao, tranh giành bệnh nhân với người chủ cũ của mình à! Không, không, anh không thể và cũng không muốn chấp nhận.
Dẫu vậy, suốt ngày hôm đó, En-đru buồn bã, ỉu xìu, bực tức với sự bóc lột trâng tráo của mụ Blốt- đoen, biết rằng mình bị mắc vào một cái thế không thể xoay sở cách nào khác và nghĩ rằng giá Uốt-kin đừng có đưa ra đề nghị ấy với anh thì hay hơn.
Bởi vậy, về đến nhà khi bước qua cổng ngoài và treo mũ lên mắc, anh đâu phải ở trong tâm trạng vui lòng nghe Blốt- đoen réo:
- Bác sĩ Men-sân đấy à? Bác sĩ, tôi cần gặp ông.
En-đru lờ đi, giả tảng không nghe thấy. Anh quay lưng, định lên buồng mình trên gác. Nhưng anh vừa mới để tay lên thành cầu thang thì tiếng Blốt- đoen lại vang lên to hơn, the thé hơn:
- Bác sĩ Men-sân, tôi cần gặp ông.
En-đru quay lại vừa lúc Blốt- đoen chạy xô ở phòng khách ra, mặt tái đi khác thường, hai con mắt đen rực lên vì xúc động dữ dội. Mụ tiến lại chỗ En-đru.
- Ông điếc hay sao? Ông không nghe thấy tôi bảo tôi cần gặp ông à?
En-đru bực dọc đáp:
- Có việc gì, bà Pây-giơ?
- Có việc gì à? Có hẳn đi chứ lị! – Mụ thở không ra hơi – Ghê thật, ông lại còn hỏi tôi. Chính tôi đây mới cần hỏi ông, ông bác sĩ Men-sân quý hóa của tôi.
- Gì nào? – En-đru gắt.
Cử chỉ cộc lốc của anh hình như làm cho mụ sôi người lên, không chịu nổi.
- Có cái này đây này! Đúng, ông bạn trẻ trung đẹp đẽ của tôi ạ! Xin ông vui lòng cắt nghĩa cho tôi nào.
Blốt- đoen lấy trong bộ ngực đồ sộ của mụ ra một mẩu giấy, cầm dứ dứ vào mặt En-đru. Anh nhận ra đó là tờ ngân phiếu của bác Mo-gân. Ngẩng đầu lên, En-đru thấy đằng sau Blốt- đoen, lão Rít đang lẩn sau ngưỡng cửa phòng khách. Blốt- đoen nói tiếp:
- À, ông cứ nhìn đi! Tôi thấy là ông đã nhận ra rồi. Ông nên nói ngay cho chúng tôi biết tại sao ông lại mang tiền này đi gửi ngân hàng đứng tên ông trong khi ông biết rằng đó là tiền của bác sĩ Pây-giơ.
En-đru thấy máu bốc lên mặt.
- Đây là tiền của tôi. Ông Mo-gân biếu tôi.
- Biếu à? Ô hô! Hay đấy nhỉ. Ông ta không còn ở đây để bác lại nữa.
En-đru nghiến răng trả lời:
- Bà không tin thì cứ việc viết thư hỏi ông ấy.
- Tôi có nhiều việc cần làm hơn là viết thư đi khắp nơi. – Không kềm chế được nữa, mụ xỉa xói – Tôi không tin lời ông. Ông tưởng ông láu cá lắm đấy hả? Uùi chà! Đến đây rồi nghĩ là có thể nắm được bệnh nhân vào riêng tay mình trong khi lẽ ra phải làm việc cho bác sĩ Pây-giợ Điều đó chứng tỏ ông là người như thế nào. Đúng thế! Ông là một thằng ăn cắp. Ông đúng là như vậy, một thằng ăn cắp tầm thường.
Mụ Blốt- đoen phun vào mặt anh lời lăng mạ đó rồi quay nửa người lại tìm kiếm sự hậu thuẫn của lão Rít lúc bấy giờ đang đứng ở ngưỡng cửa, lí nhí trong họng những tiếng chê trách gì đó, mặt càng tái xanh tái xám hơn thường ngày. En-đru thấy rõ lão Rít là kẻ gây ra tất cả chuyện này. Lão ta do dự mất mấy ngày rồi lon ton kể lại với mụ Blốt- đoen. En-đru nắm chặt tay lại, bước xuống hai bậc thang cuối cùng, tiến về phía hai người, con mắt dữ dội nhìn trừng trừng vào đôi môi mỏng dính xám ngoét của lão Rít. Anh tái nhợt đi vì tức giận và chỉ muốn đánh nhau. Anh nói, giọng nặng nhọc:
- Này bà Pây-giợ Bà đã lăng nhục tôi. Nếu trong hai phút nữa, bà không rút lại ý kiến và xin lỗi, tôi sẽ kiện bà, đòi bồi thường về tội phỉ báng. Người cung cấp tin tức cho bà cũng sẽ bị tố giác trước Tòa. Tôi tin chắc Hội đồng quản trị của ông Rít sẽ rất thích thú được biết ông ta đã tiết lộ công việc của khách hàng như thế nào.
- Tôi… tôi chỉ làm nhiệm vụ của tôi – Viên giám đốc chỉ nhánh ngân hàng lắp bắp, mặt càng tái hơn.
En-đru nói thẳng một mạch, nhanh đến nghẹn lời:
- Tôi chờ bà xin lỗi, bà Pây-giợ Nếu bà không nói nhanh, tôi sẽ cho ông giám đốc của bà một trận nên thân mà ông ta chưa được nếm bao giờ.
Blốt- đoen biết mụ đã quá lời… đã nói quá… quá nhiều cái ý mụ định nói. Lời hăm dọa của Men-sân, thái độ chẳng lành của anh làm mụ phát hoảng. Hầu như có thể nhìn thấy được sự suy tính chớp nhoáng của mụ: Bồi thường! Bồi thường nặng. Ôi chao ôi, họ có thể lấy mất của mụ nhiều tiền!
Mụ tắc họng, nuốt nước bọt, lắp bắp:
- Tôi… tôi rút lại ý kiến. Tôi xin lỗi.
Mụ đàn bà lũn cũn, phục phịch này chịu khuất phục đột ngột và bất ngờ như vậy, thật gần như một chuyện hài hước. Nhưng En-đru không thấy có gì đáng cười. Hết sức chua chát, anh bỗng nhận ra anh chịu đựng đến thế này là cùng cực rồi. Anh không thể chịu đựng thêm nữa mụ đàn bà hay sách nhiễu, quấy rầy ấy. Anh hít một hơi dài. Anh quên hết mọi thứ, chỉ còn thấy ghê tởm mụ. Anh cảm thấy một niềm vui man dại khi được nói hết những điều chất chứa trong lòng:
- Bà Pây-giơ, tôi có một đôi điều muốn nói với bà. Trước hết, tôi biết bà mỗi năm thu về một nghìn năm trăm bảng nhờ việc tôi làm cho bà ở đây. Trong số tiền đó, bà trả tôi một khoản nhỏ mọn là hai trăm năm mươi bảng. Ngoài ra, bà đã làm hết sức để cho tôi chết đói. Có lẽ tưởng cũng nên để bà biết rằng tuần trước, một đoàn đại biểu công nhân mỏ đã kiến nghị lên ông giám đốc, và ông giám đốc đã bảo với tôi là sẽ ghi tên tôi vào danh sách biên chế của Công tỵ Có lẽ tưởng cũng nên để bà biết thêm rằng, xuất phát từ những lý do đạo lý mà có lẽ bà không mảy may hiểu nổi, tôi đã dứt khoát từ chối. Và bây giờ, bà Pây-giơ, tôi đã chán ngấy bà hết sức rồi, tôi không ở lại đây nữa. Bà là một con vật đê tiện, tham lam, vụ lợi. Thực ra, bà cũng là một ca bệnh lý đấy. Tôi báo trước để bà biết một tháng nữa tôi thôi việc.
Mụ ta há hốc mồm nhìn En-đru, hai con mắt như hai viên bi đen bật ra khỏi đầu. Bỗng nhiên mụ rít lên:
- Không, không phải. Không phải, nói láo. Ông không thể nào vào biên chế Công ty được. Ông bị đuổi cổ đi thì có. Trong đời tôi, chưa có đứa phụ tá báo thôi việc với tôi bao giờ. Xấc láo, hỗn xược thật, nói với tôi như thế à. Tôi nói rồi, ông bị đuổi cổ đi thì có, đúng thế, bị đuổi cổ, đuổi cổ…
Mụ thét lên ầm ĩ, điên dại, đê tiện. Tiếng lu loa lên đến tột độ thì bỗng ngắc lại. trên đầu cầu thang, cánh cửa buồng bác sĩ Pây-giơ mở ra chầm chậm, và một lát sau, ông Pây-giơ hiện ra, thân hình gầy gò hốc hác kỳ dị, hai cẳng chân khẳng khiu thò ra dưới chiếc áo ngủ.
Sự xuất hiện kỳ quái ấy bất ngờ đến nỗi mụ Blốt- đoen đang nói nửa chừng phải im bặt. Đứng ở dưới nhà, mụ ngửa cổ nhìn lên gác, cả lão Rít và En-đru cũng vậy, trong khi ông già ốm yếu đau đớn chậm chạp lết bên chân liệt đến đầu cầu thang. Giọng ông tuy bị kích động nhưng nghiêm khắc:
- Không để tôi yên được một phút à? Có chuyện gì thế?
Mụ Blốt- đoen lại há hốc mồm ra lần nữa rồi sụt sịt sỉ vả Men-sân và kết luận: Thế là… thế là tôi cho ông ấy thôi việc.
En-đru không bác lại cách mụ trình bày sự việc.
Toàn thân run lên cầm cập vì xúc động và vì gắng sức đứng cho vững, bác sĩ Pây-giơ hỏi:
- Bà bảo là ông ấy sắp thôi à?
Mụ ta khụt khịt:
- Đúng thế, mình ạ. Với lại, mình sắp trở lại làm việc rồi.
Tất cả im lặng một lúc. Bác sĩ Pây-giơ gác bỏ tất cả những điều ông định nói. Con mắt ông dừng lại lâu ở En-đru thầm xin lỗi, rồi nhìn sang lão Rít, xong chuyển nhanh sang bà vợ, cuối cùng buồn bã nhìn vào khoảng không. Bộ mặt cứng đờ của ông đượm vẻ tuyệt vọng nhưng vẫn trang nghiêm. Sau cùng ông nói:
- Không. Tôi sẽ không bao giờ trở lại làm việc. Các người đã biết thế rồi, biết cả rồi.
Ông không nói gì nữa. Chậm chạp quay người lại, tựa tay vào tường,ông lê bước trở về buồng. Cánh cửa đóng lại không một tiếng động.

Chương 13

Nhớ lại niềm vui sướng, niềm tự hào trong sáng đã nẩy nở trong anh sau ngày trông nom cho bác Mo-gân gái được mẹ tròng con vuông mà mấy lời đê tiện của mụ Blốt- đoen sau đó biến thành một việc nhơ nhuốc, lòng En-đru sôi lên căm giận. Anh tự hỏi xem anh có nên đẩy sự việc đi xa hơn nữa không, viết thư cho bác sĩ Giâu Mo-gân, rồi đòi một cái gì hơn chỉ là những lời xin lỗi đơn thuần. Nhưng anh gạt bỏ ý nghĩ ấy vì nó xứng với mụ Blốt- đoen hơn là với anh.
Cuối cùng, En-đru chọn một hội từ thiện vô dụng nhất trong vùng, và với một tâm trạng vô cùng cay dắng, anh gửi số tiền năm ghi-ni đến hội ấy, bảo họ gửi giấy lĩnh tiền đến chỗ A-nơ-rít. Sau đấy, En-đru thấy khoan khoái hơn. Anh chỉ muốn nhìn thấy mặt Rít khi lão ta nhận được tờ giấy lĩnh tiền kia.
Hiểu rằng đến cuối tháng là anh nghỉ việc ở Blây-nen-li, En-đru tức khắc đi tìm một chỗ khác. Anh xem đi xem lại các trang cuối của tờ “Mũi dao chích”, nộp đơn xin làm bất cứ việc gì xem ra có vẻ thích hợp. Có nhiều nơi đăng báo “tìm người phụ tá”. En-đru gởi đơn đến hết, kèm theo bản sao văn bằng, giấy chứng nhận, và cả ảnh nữa như nhiều nơi yêu cầu. Nhưng hết một tuần, rồi hai tuần mà vẫn chưa có nơi nào trả lời. Anh thất vọng và kinh ngạc.
Sau Đen-ni giải thích cho En-đru biết bằng một câu ngắn gọn: “Vì anh đã ở Blây-nen-li”.
En-đru hoảng sợ, chợt hiểu rằng anh đã bị mang tội mang mợ vì đã làm việc tại thị trấn nhỏ hẻo lánh ở xứ Uên này. Không một nơi nào muốn nhận những người “ở vùng thung lũng” về làm phụ tá: họ chắc mang tiếng xấu cả rồi.
Qua mười lăm ngày, En-đru bắt đầu thực sự lo ngại. Anh làm gì bây giờ? Anh hãy còn nợ Quỹ Glen hơn năm mươi bảng. Cố nhiên, họ sẵn sàng cho anh chịu thêm một thời gian nữa. Nhưng ngoài ra, nếu anh không tìm được việc nào khác thì anh sẽ sống bằng gì? Túi anh chỉ có khoảng hai, ba bảng. Anh không có đồ đạc, không có tiền dành dụm. Từ ngày đặt chân đến Blây-nen-li đến nay, ngay quần áo mới anh cũng chưa mua được tuy quần áo anh đã sờn cả rồi. Đôi lúc, En-đru kinh hoàng khi hình dung anh bị sa vào cảnh khốn cùng.
Trong cuộc sống vô định, tràn ngập khó khăn, En-đru thấy thiếu Cơ-ri-xtin. Thư từ không ích gì, có viết được gì thì chắc chắn cũng diễn đạt sai ý của mình mất thôi. Thế mà đến tuần đầu tháng chín nàng mới về. En-đru ngước mắt buồn phiền mong nhớ nhìn quyển lịch, tính xem còn bao nhiêu ngày nữa. Còn mười hai ngày. Mỗi lúc một chán nản hơn, anh nghĩ mười hai ngày ấy chẳng khác gì đã trôi qua rồi vì cũng không thể chờ đợi gì ở chúng.
Tối hôm ba mươi tháng tám, ba tuần sau ngày anh báo tin thôi việc với mụ Blốt- đoen, đúng vào lúc cùng quẫn anh toan xin làm một chân dược tá, đang buồn bã bước chân trên phố Nhà thờ thì anh gặp Đen-nị Thời gian gần đây, hai người cư xử với nhau một cách xã giao hơi gượng gạo cho nên En-đru ngạc nhiên khi Đen-ni giữ anh lại nói chuyện.
Gõ tẩu thuốc vào đế giày, Đen-ni ngắm nghía mãi chiếc tẩu như thế có cái gì đáng để anh ta chú ý lắm, rồi cuối cùng nói:
- Anh Men-sân, tôi rất tiếc là anh bỏ đi. Có anh ở đây, tình hình khác đi nhiều. – Đen-ni ngập ngừng – Chiều nay, tôi nghe nói Hội y tế E-bơ-re-lo đang cần một bác sĩ phụ tá. E-bơ-re-lo cách đây có ba mươi dặm, ở phía bên kia thung lũng. Hội này rất đứng đắn, ấy là so với mức đứng đắn của các hội cùng loại. Tôi cho rằng viên bác sĩ trưởng ở đấy, tên là Lu-ê-lin, là một tay làm ăn được. Vì thị trấn ấy cũng nằm trong thung lũng nên họ khó có lý do cự tuyệt một kẻ từ thung lũng đến. Anh thử hỏi xem sao.
En-đru nhìn Đen-ni ngờ vực. những hy vọng cùa anh gần đây được vẽ ra rất đỗi đẹp đẽ nhưng rồi lại tan ra như bong bóng đến nỗi anh mất hết niềm tin ở khả năng thành công của mình. En-đru từ tốn gật đầu.
- Thôi được, nếu đúng thế, tôi cứ thử xem sao.
Mấy phút sau, En-đru về nhà dưới làn mưa lúc này đã nặng hạt, và viết đơn xin việc.
Ngày sáu tháng chín có phiên họp toàn thể của Hội đồng quản trị Hội y tế E-bơ-re-lo để chọn người thay chân bác sĩ Le-xli vừa mới xin thôi để đến làm tại một đồn điền cao su ở Mã Lai. Có bảy người xin và cả bảy người đều được mời đến.
Một buổi chiều mùa hè đẹp đẽ, chiếc đồng hồ lớn ở Cửa hàng hợp tác chỉ gần bốn giờ. En-đru đi đi lại lại trên vỉa hè trước trụ sở. Hội tại quảng trường E-bơ-re-lo, lo lắng liếc nhìn sáu người khác cùng đến xin việc, nóng lòng chờ tiếng chuông đầu tiên điểm giờ của chiếc đồng hồ. Nay đã thấy những điều linh cảm của mình là không đúng và bây giờ anh đã có mặt ở đây, thực sự sắp được xét chọn, nên En-đru hết lòng mong trúng tuyển.
Qua những điều đã thấy thì anh ưa thích E-bơ-re-lọ Năm ở cuối cùng thung lũng Ghét-li, thị trấn này không thụt dưới lòng hẽm, mà là ở phía trên hẽm núi. Cao ráo, không khí trong sạch, rộng lớn hơn Blây-nen-li nhiều - En-đru ước tính có đến gần hai vạn dân – đường phố và các cửa hiệu đẹp đẽ, có hai rạp chiếu bóng, thị trấn này gây cho người ta cảm giác thoáng đãng nhờ ở những cánh đồng xanh rờn chung quanh. Sau không khí ngột ngạt ở khe Pê-nen-li, En-đru coi E-bơ-re-lo thực sự là một thiên đường.
En-đru đi tới rồi lại đi lui, suy nghĩ:”Nhưng mình sẽ không bao giờ được nhận vào đâu”. Không bao giờ, không bao giờ. Anh không thể nào có cái may ấy. Tất cả những người kia đều có vẻ dễ được nhận vào làm hơn anh nhiều, họ thông tốt mã hơn, tự tin hơn. Nhất là người bác sĩ tên là Et-Uất thì lộ rõ niềm tự tin khiến En-đru đâm phát ghét người trung niên béo lùn phì nộn ấy. Trong câu chuyện giữa mọi người cách đây mấy phút ở ngoài cửa, ông này đã công khai kể ông ta vừa mới nhường lại chỗ làm việc cũ ở dưới thung lũng để “xin” vào đây. En-đru bực dọc nghĩ bụng: thằng cha khốn kiếp kia đã chẳng từ bỏ một nơi chắc chắn nếu chưa nắm chắc chỗ này!
En-đru cứ đi đi lại lại mãi, đầu cúi gằm, tay thọc trong túi. Cơ-ri-xtin sẽ nghĩ thế nào về anh nếu anh không được nhận. Nàng sẽ trở về Blây-nen-li hôm nay hoặc ngày mai. Trong thư nàng không nói chắc ngày nào. Trường học phố Ngân hàng sẽ khai giảng thứ hai tới. Tuy En-đru chưa viết thư kể cho Cơ-ri-xtin biết anh xin vào đây, nhưng không được nhận có nghĩa là anh sẽ đến gặp nàng với vẻ ỉu xìu, chán nản, hoặc tệ hơn nữa, với vẻ vui vẻ giả tạo, đúng vào lúc anh mong mỏi hơn mọi thứ trên đời được đứng thoải mái bên nàng, được đóng nhận nụ cười điềm đạm, thân thiết của nàng, nụ cười làm xao xuyến lòng anh.
Sau cùng, đã đến bốn giờ. En-đru đang đi về phía trụ sở Hội thì một chiếc xe hơi xinh đẹp lướt qua quảng trường êm như ru và đỗ ngay trước cổng. Ở ghế sau bước xuống là một người đàn ông thâm thấp, bảnh bao, sang trọng, miệng mỉm cười niềm nở với những người đến xin việc nhưng vẫn có một vẻ nghênh ngang dửng dưng. Trước khi bước lên bậc cửa, ông ta nhận ra Et-Uất và gật đầu chào.
- Thế nào, Et-Uất? – Rồi nói riêng – Chắc là tốt cả thôi.
Et-Uất thì thào, hết sức kính cẩn:
- Cảm ơn bác sĩ Lu-ê-lin, cô cùng cảm ơn ông.
En-đru cay đắng nghĩ thầm: “Đâu vào đấy cả rồi”.
Ở tầng trên, phòng đợi là một gian phòng nhỏ, trơ trọi, bí hơi, nằm ở cuối một hành lang ngắn dẫn đến phòng của Hội đồng Hội y tế. En-đru là người thứ ba được mời vào xét hỏi. Anh bước vào gian phòng rộng trong lòng bồn chồn nhưng bề ngoài cố giữ vẻ cứng cỏi. Nếu họ đã dành trước chỗ này cho người khác rồi thì anh sẽ không việc gì phải quỵ lụy cầu xin. Anh ngồi xuống chiếc ghế được mời, không để lộ vẻ gì trên nét mặt.
Trong phòng có khoảng ba mươi người thợ mỏ, người nào cũng đang hút thuốc, chăm chú nhìn En-đru với một vẻ tò mò lấc cấc, nhưng không phải không có thiện cảm. Ngồi ở chiếc bàn nhỏ kê về một bên là một người điềm tĩnh, da mai mái, gương mặt thông minh tinh nhanh. Với nước da hơi xạm, người ấy như có vẻ đã từng làm thợ dưới hầm lò. Đó là On-Oen, thư ký Hội. Bác sĩ Lu-ê-lin thì đang uể oải tì người lên cạnh bàn, miệng mỉm cười ân cần với En-đru.
Cuộc xét hỏi bắt đầu. Bằng một giọng từ tốn, On-Oen giải thích về điều kiện làm việc nếu được tuyển dụng.
- Tình hình ở đây như thế này, bác sĩ Men-sân ạ. Theo cách tổ chức của chúng tôi, công nhân ở eb giải thích về điều kiện làm việc nếu được tuyển dụng.
- Tình hình ở đây như thế này, bác sĩ Men-sân ạ. Theo cách tổ chức của chúng tôi, công nhân ở E-bơ-re-lo – trong quận có hai mỏ than an-thra-xít, một nhà máy thép và một mỏ than đá – góp một số tiền cho Hội chúng tôi, trích từ tiền lương hàng tuần của họ. Với số tiền ấy, Hội chúng tôi tổ chức ra những bộ phận y tế cần thiết, xây một bệnh viện nho nhỏ xinh xắn và những bệnh xá, mua thuốc men, y cụ, vân vân… Ngoài ra, Hội còn tuyển dụng các bác sĩ. Có bác sĩ Lu-ê-lin là bác sĩ trưởng kiêm bác sĩ ngoại khoa, cùng với bốn bác sĩ phụ tá và một nha sĩ. Hội trả lương cho các bác sĩ theo đầu người, tức là tùy theo số người đăng ký chữa bệnh ở từng bác sĩ mà trả lương nhiều hay ít. Theo tôi biết, trước khi rời đây, bác sĩ Le-xli hình như mỗi năm được năm trăm bảng thì phải… Nhìn chung, chúng tôi thấy cách tổ chức đó là tốt. – Ba mươi thành viên của Hội đồng xì xào tỏ ý tán thành. On-Oen ngẩng đầu lên nhìn họ và hỏi – Bây giờ, thưa các vị, các vị có cần hỏi gì không?
Họ bắt đầu hỏi En-đru dồn dập. Anh cố trả lời bình tĩnh, trung thực, không khoác loác. Có một lần, anh châm chọc một câu.
- Ông có nói được thổ ngữ Uên không? – Câu hỏi ấy là của một người thợ mỏ còn trẻ tên là Chen-kin, thích hỏi nhiều.
- Không, tôi được nuôi dạy bằng tiếng Xen-tơ (#1)
- Thế thì ở đây khá thuận lợi đấy!
- Tôi thấy thuận lợi ở chỗ có thể dùng nó để rủa bệnh nhân. - En-đru lạnh lùng trả lời, và mọi người cười mũi Chen-kin.
Cuối cùng, cuộc xét hỏi kết thúc, On-Oen nói: “Rất cảm ơn ông, bác sĩ Men-sân”, En-đru trở lại gian phòng đợi bé nhỏ, hôi hám, cảm thấy như mình vừa mới bị những cơn sóng lớn trên mặt biển xô đẩy, và nhìn những người khác lần lượt vào.
Người vào cuối cùng là Et-Uất. Ông ta ngồi lại rất lâu. Khi trở ra, ông ta ngoác miệng như nói thẳng với mọi người: “Rất tiếc cho các bạn, nó nằm gọn trong túi tôi rồi”.
Tiếp theo sau là những giây phút chờ đợi dài dằng dặc. Sau cùng, cánh cửa phòng Hội đồng lại mở, và từ trong màn khói thuốc dầy đặc, On-Oen bước ra, tay cầm một tờ giấy. Ông ta đưa mắt tìm kiếm, cuối cùng dừng lại ở En-đru, vẻ thân thiện thực sự:
- Bác sĩ Men-sân, mời ông vào đây thêm mấy phút nữa. Hội đồng muốn gặp ông thêm.
Môi tái nhợt, ngực đập thình thịch, En-đru theo chân On-Oen vào phòng Hội đồng. Chẳng lẽ, - không, không có lý, chẳng lẽ họ lại để ý đến anh.
Lại ngồi vào chiếc ghế bị cáo, En-đru nhận thấy có những nụ cười và những cái gật đầu khích lệ đối với anh. Nhưng bác sĩ Lu-ê-lin thì không nhìn gì đến En-đru.
Người phát ngôn của cuộc họp là On-Oen bắt đầu:
- Bác sĩ Men-sân, chúng tôi xin nói thẳng với ông, Hội đồng có phần nào lưỡng lự. Thực tế là, theo lời khuyên của bác sĩ Lu-ê-lin, Hội đồng ngả nhiều về một người dự tuyển khác nhiều kinh nghiệm trong việc thực hành nghề y tại thung lũng Ghét-li này.
Một ủy viên Hội đồng có mái tóc hoa râm ở phía dưới nói xen vào:
- Ông Et-Uất ấy bụng phệ quá. Giá mà được nhìn ông ấy leo dốc đến thăm các gia đình trên đồi Ma- đi nhỉ!
Đầu óc quá căng thẳng, En-đru mỉm cười không nổi. Anh hồi hộp chờ đợi On-Oen nói tiếp:
- nhưng hôm nay, tôi phải nói là Hội đồng rất ưng ý ông. Như bác sĩ Tom Két-tơn vừa mới nói văn hoa cách đây một phút, Hội đồng muốn có những người trai trẻ, xông xáo.
Có những tiếng cười, tiếng reo: “Hoan hô”, “Bác Tom khá đấy”.
- Ngoài ra, bác sĩ Men-sân ạ - On-Oen tiếp lời – tôi phải nói với ông rằng Hội đồng đã có ấn tượng rất mạnh trước lời giới thiệu của hai người…, có thể là hai lời giới thiệu mà bản thân ông không dẫn ra khiến cho Hội đồng coi những lời giới thiệu ấy càng có giá trị. Hai bức thư giới thiệu ấy vừa mới được bưu điện chuyển đến chúng tôi sáng nay, mà người giới thiệu là hai vị bác sĩ ở ngay thị trấn của ông, tôi muốn nói là ở Blây-nen-lị Một người là bác sĩ Đen-ni, có bằng bác sĩ ngoại khoa, một học vị rất cao quý như bác sĩ Lu-ê-lin đây đã công nhận. Lời giới thiệu thứ hai, gửi đến cùng một lúc với lời giới thiệu của bác sĩ Đen-ni là của bác sĩ Pây-giơ, người mà ông hiện nay hình như phụ tá. Bác sĩ Men-sân, Hội đồng chúng tôi đã có kinh nghiệm về những lời giới thiệu. Và hai người giới thiệu này đã nói rất tốt về ông bằng những lời nồng nhiệt khiến Hội đồng có ấn tượng rất mạnh.
En-đru cắn môi, mắt nhìn xuống đất. Bây giờ anh mới biết đến việc làm cao cả này của Đen-ni đối với anh.
- Chỉ có mỗi một khó khăn thôi. - On-Oen dừng lời, ngập ngừng, lấy tay đẩy chiếc thước kẻ trên bàn – Tuy Hội đồng hiện nay nhất trí chọn ông, nhưng công việc này, với những trách nhiệm của nó, có thể nói là phải đòi hỏi một người bác sĩ có gia đình. Chắc ông cũng hiểu, ngoài một điều là mọi người muốn có một vị bác sĩ đã có vợ để đến trông nom chữa chạy gia đình họ được tiện còn có một điều là vị bác sĩ ấy sẽ được sắp xếp ở một ngôi nhà riêng biệt, một ngôi nhà đẹp… Cái đó không… đúng thế, cái đó không thích hợp với một người sống độc thân.
Một sự im lặng xôn xao. En-đru nín một hơi dài, hình ảnh Cơ-ri-xtin bỗng hiện lên sáng rực trong suy nghĩ của anh. Mọi người, cả bác sĩ Lu-ê-lin nữa, đều nhìn anh, chờ câu trả lời. En-đru nói, không nghĩ ngợi, hoàn toàn không điều khiển nổi trí óc mình nữa. Anh nghe thấy tiếng anh trả lời bình tĩnh:
- Thưa các vị, thực tế là tôi đã đính hôn với một cô gái ở Blây-nen-lị Tôi… tôi chỉ đợi có một nơi làm việc thích hợp, như ở đây, làm lễ cưới.
On-Oen đập chiếc thước kẻ xuống mặt bàn, hài lòng. Những người khác cũng bằng lòng, thể hiện bằnng tiếng gõ giày thình thình trên sàn.
Và bác Két-tơn bộc trực nói oang oang ngay: “Tốt đấy, anh bạn trẻ ạ, E-bơ-re-lo là một nơi đẹp đẽ hiếm có để hưởng tuần trăng mật”.
On-Oen nói to, át tiếng ồn ào:
- Tôi coi như vậy là các vị đã đồng ý cả. Bác sĩ Men-sân đã được nhất trí tuyển chọn, có phải không ạ?
Tiếng xì xào tán thành nổi lên mạnh mẽ. En-đru cảm thấy một niềm say sưa thắng lợi.
- Bao giờ ông có thể bắt đầu làm việc, bác sĩ Men-sân? Đối với Hội đồng thì càng sớm thì tốt.
- Tôi có thể bắt tay vào việc đầu tuần sau. - En-đru trả lời. Rồi anh lạnh toát người khi nghĩ: “Nhỡ Cơ-ri-xtin không bằng lòng mình thì sao? Nhỡ mình mấy cả nàng, mất luôn cả chỗ làm tuyệt vời này thì sao?”.
- Thế là đã giải quyết xong xuôi cả. Bác sĩ Men-sân, cảm ơn ông. Tôi tin chắc Hội đồng sẽ chúc ông… và bà Men-sân tương lai… thu được mọi kết quả thật tốt đẹp trong công việc mới.
Tiếng vỗ taỵ Các uỷ viên Hội đồng, Lu-ê-lin, On-Oen, tất cả mọi người giờ đây đều chúc mừng En-đru. Riêng On-Oen còn thân thiết ôm ghì lấy anh. Sau đó, En-đru ra phòng ngoài cố không để lộ vẻ hân hoan, làm như không để ý đến bộ mặt tiu nghỉu, ngơ ngác của Et-Uất.
Nhưng anh kìm mình không được, hoàn toàn không được. Lúc đi bộ từ quảng trường đến nhà ga, ngực anh căng lên vì niềm vui thắng lợi. Anh bước thoăn thoắt, như nhảy nhót. Ở bên phải đồi thoai thoải anh đang đi là một vườn hoa công cộng nhỏ có vòi phun nước và lầu hòa nhạc. Thấy không! Một lầu hòa nhạc nhé, còn trang điểm cho cho phong cảnh ở Blây-nen-li thì chỉ có những bãi xỉ quặng. Lại còn rạp chiếu bóng đằng kia nữa, những cửa hàng to đẹp, đường bằng phẳng dễ đi, chứ không phải là đường mòn trên núi lổn nhổn sỏi đá. On-Oen hình như lại còn nói về một bệnh viện nữa, một bệnh viện “nhỏ nhắn xinh xắn” thì phải. Chà! Nghĩ đến tác dụng của một bệnh viện đối với công việc của anh, En-đru hít một hơi dài ngây ngất. Anh nhảy vội lên một toa vắng tanh của chuyến tàu Ca-đíp, và lòng vui hớn hở trong khi tàu đưa anh về Blây-nen-li.

---------------
Chú thích:
(1) Thổ ngữ của người Xen-tơ sống ở Ai-rơ-lân và cao nguyên Xcốt-lân.

Chương 14

Tuy khoảng cách không xa theo đường chim bay, nhưng con đường xe lửa từ E-bơ-re-lo về Blây-nen-li phải chạy vòng vèo qua nhiều dãy núi, và đến ga nào tàu cũng phải đỗ. Đến Ca-đíp, En-đru chuyển sang tàu đi thung lũng Pi-nen-li, con tàu này thì chạy chậm rì rì, chậm quá thể. Tâm trạng En-đru bây giờ cũng đổi khác. Thu mình vào một góc, lòng nôn nao chỉ mong chóng về tới nhà, đầu óc rối bời.
Lần đầu tiên, En-đru nhận ra rằng từ mấy tháng nay anh chỉ biết nghĩ về mình, chỉ xem xét tình hình trên phương diện của mình. Nỗi phấp phỏng về việc cưới xin, sự do dự trong việc ngỏ lời với Cơ-ri-xtin, tất cả chỉ tập trung vào tình cảm của bản thân anh và mặc nhiên coi như nàng sẽ chấp thuận. Giả sử anh đã tính nhầm một cách đáng sợ thì sao? Giả sử Cơ-ri-xtin không yêu anh thì sao? En-đru hình dung ra anh bị cự tuyệt, đau lòng viết thư báo cho Hội đồng biết là “do những tình huống mà tôi không định đoạt nổi”, anh không thể nhận công việc ấy.
Trong lúc này, En-đru tưởng như nhìn thấy Cơ-ri-xtin đang đứng trước mặt. Anh đã hiểuu nàng sâu sắc biết bao: miệng hơi nhoẻn cười như hỏi han, thói quen lấy tay chống cằm, vẻ trung thực điềm đạm trong đôi mắt nâu. Anh thấy lòng quặn lại vì ao ước. Cơ-ri-xtin thân yêu! Nếu phải mất nàng thì dù có điều gì xảy ra với anh nữa cũng chẳng đáng kể gì.
Đến chín giờ tối, con tàu bò từ từ vào Blây-nen-lị Nhanh như cắt, En-đru nhảy xuống sân ga, đi dọc phố Gạ Tuy chắc sáng mai Cơ-ri-xtin mới về nhưng cũng có khi may ra nàng đã về đến nhà rồi chăng. Phố Nhà thờ… rồi qua Học viện… Aùnh đèn ở phòng ngoài nhà nàng làm anh nhói lên một nỗi đau hy vọng phấp phỏng. Anh tự nhủ phảii bình tĩnh, có thể đó chỉ là bà chủ trọ dọn phòng hộ nàng thôi, rồi anh lao vào trong nhà, đẩy cửa phòng khách.
Đúng rồi! Đúng là Cơ-ri-xtin. Nàng đang quỳ gối trên mấy quyển sách ở góc buồng, xếp sách vào ngăn dưới cùng của cái giá. Xếp xong, nàng thu dọn mấy mẩu giấy gói vướng trên sàn cạnh nàng. Chiếc va-li để trên ghế, áo ngoài và mũ nàng đặt lên trên. En-đru hiểu là nàng vừa mới về đến nhà xong.
- Cơ-ri-xtin, em!
Nàng quay người lại, đầu gối vẫn còn quỳ dưới đất, mớ tóc xõa trên trán. Nàng khẽ reo lên vì ngạc nhiên và mừng rỡ rồi đứng dậy.
- Anh En-đru! Anh đến, thật ân cần với em quá!
Cơ-ri-xtin bước lại phía anh, gương mặt rạng rỡ, chìa tay ra với anh. Nhưng En-đru lại cầm cả hai bàn tay nàng trong hai bàn tay anh xiết chặt. Anh nhìn nàng. Anh đặc biệt yêu nàng trong chiếc váy và chiếc áo nàng đang mặc, nó tôn dáng mảnh mai, vẻ dịu dàng non trẻ của nàng. Ngực anh lại đập rộn rã.
- Cơ-rít! Anh có câu chuyện này muốn nói với em quá!
Mắt nàng đượm vẻ lo ngại. Nàng chăm chú nhìn gương mặt xanh tái đầy bụi bặm đường trường của anh và thực sự lo lắng. Nàng hỏi ngay:
- Sao đấy anh? Lại có chuyện rắc rối với bà Pây-giơ phải không? Anh bỏ đi ư?
En-đru lắc đầu, giữ chặt hơn nữa hai bàn tay vé nhỏ của Cơ-ri-xtin.
Rồi anh nói liền một hơi:
- Em! Anh mới xin được việc làm, một nơi tuyệt diệu, tại E-bơ-re-lọ Anh vừa mới đến gặp Hội đồng hôm naỵ Năm trăm bảng một năm, lại có nhà nữa. Cả một tòa nhà, em nhé! Em yêu quý, ôi, Cơ-ri-xtin, em của anh, em có thể,… em có bằng lòng làm vợ anh không?
Mặt nàng tái đi. Đôi mắt long lanh trên gương mặt tái nhợt. Hơi thở dường như bị nghẹn lại trong ngực. Nàng nói yếu ớt:
- Em tưởng… là anh đem đến cho em tin chẳng lành.
En-đru sôi nổi:
- Không, không đâu. Đây là tin tuyệt vời nhất, em ạ. Ôi, giá mà em được nhìn thấy nơi đó. Rộng rãi, sạch sẽ, với những cánh đồng xanh rờn, những cửa hiệu đàng hoàng, đường sá đẹp đẽ và một vườn hoa và ôi chao! Cơ-ri-xtin ạ, một bệnh viện thực sự nữa! Chỉ cần em bằng lòng làm vợ anh, em yêu của anh, là chúng ta có thể rời đây đi ngay tức khắc.
Đôi mắt nàng mềm ra, run rẩy.
Nhưng đôi mắt nàng thì cười với En-đru, long lanh một ánh kỳ lạ.
- Vì E-bơ-re-lo, hay vì em hở anh?
- Vì em chứ, Cơ-rít! Ôi, nếu em biết anh yêu em đến nhường nào. nhưng này, hay có lẽ em không yêu anh chăng?
Nàng khẽ kêu lên một tiếng gì nhỏ trong cổ và áp đầu vào ngực anh.
Trong khi En-đru quàng tay ôm lấy nàng thì Cơ-ri-xtin nghẹn ngào:
- Anh, anh thân yêu của em! Em đã đem lòng yêu anh ngay từ – nàng nhoẻn cười qua những giọt nước mắt sung sướng –… ôi ngay từ lúc em nhìn thấy anh bước vào cái lớp học tẻ ngắt ấy. 


o0o