Chưa đỗ ông nghè đă đe hàng tổng Văn Học Dân Gian   

Có anh học tṛ nghèo, hay chữ, hằng ngày đi qua ngôi đền nọ, thường ghé thăm ông từ giữ đền, nói vài ba câu chuyện gẫu, ăn miếng trầu, hút điếu thuốc. Ông từ nghe anh ta học giỏi, chắc thế nào rồi cũng đỗ đạt làm quan to, thôi th́ hăy nói nịnh anh ta vài câu, sau này anh ta sẽ không quên ḿnh, bèn bịa đặt ra nói:

- Thầy này! Tôi nói không sai đâu, ngày sau thầy làm lớn lắm đấy!

Anh học tṛ ngạc nhiên hỏi:

- Sao ông biết?

Ông từ thong thả kể:

- Thần đền này thiêng lắm. Tôi hầu ngài ở đây, tôi biết. Ngài đă dạy điều ǵ th́ là y như nghiệm điều ấy. Mấy bận, tôi nằm mộng thấy Ngài về, phán rằng: "Sớm mai, phải dọn dẹp, quét tước cho sạch sẽ, có quan lớn ghé chơi đền ta". Lần nào cũng vậy, tôi đợi suốt buổi, chẳng thấy ai, chỉ thấy một ḿnh thầy mà thôi. Nhất định mai sau, thầy làm quan to lắm đấy. Lúc bấy giờ thầy đừng quên tôi nhé!

Anh học tṛ nghe, thích chí lắm. Nhưng từ đó, anh ta không chăm chỉ học hành nữa, cứ mở sách ra là nghĩ lung tung, lấy làm tự đắc. Đêm khuya, một ḿnh ngồi dưới bóng trăng, anh ta nghĩ thầm trong bụng: "Ḿnh sau này làm quan lớn, nhưng trông vợ ḿnh chẳng ra vẻ bà lớn chút nào! Cả đời chui rúc xó bếp, chỉ lo nổi tương lọ mắm, không biết đường giao thiệp. Người ta nói "giàu v́ bạn, sang v́ vợ", ḿnh đỗ đạt rồi, phải lấy người khác thật trẻ, thật đẹp, và phải là con nhà giàu".

Sáng hôm sau, có người trước đây cho anh ta vay tiền ăn học, đến đ̣i nợ. Người kia vừa bước chân vào nhà, anh ta đă lớn tiếng mắng:

- Chưa có giả đâu! Hăy liệu chừng! Khoa này thi đỗ, ta sẽ cắm nhà anh cho mà xem. Lúc bấy giờ đừng kêu ca.

Hồi ấy, ai đỗ tiến sĩ th́ được nhà vua ban cho ba mẫu đất làm nhà, muốn cắm đâu th́ cắm, không kể đất công hay đất tư.

Người kia nghe mà sợ, lủi thủi ra về. Anh học tṛ trở nên hống hách quá lắm, cả hàng tổng đều khét tiếng. Ông từ giữ đền lấy làm hối hận. Chỉ v́ những lời ḿnh bịa đặt mà sinh ra như thế. Một hôm, mới nói với anh ta:

- Thầy ạ! Tối hôm qua, Ngài lại hiện về. Lần này, Ngài báo cho biết là mới đây, Ngài lên chầu trời, trộm liếc vào sổ Thiên tào, th́ lạ thay, không thấy tên thầy trong số những người đỗ tiến sĩ khoa sắp tới. Đă điền tên người khác vào rồi. C̣n phía dưới tên thầy, có mấy câu phê bằng chữ son: "Nguyệt hạ phóng thê, đ́nh tiền tỉ trạch, vị đắc ư, cố thất đức" (Dưới trăng bỏ vợ, trước sân dời nhà, chưa đỗ, đă nghĩ điều thất đức).

Khoa thi năm ấy, anh học tṛ vào làm bài, bị câu chuyện kia ám ảnh, chữ nghĩa quên hết, nên bị hỏng thi.


o0o