Cách xử thế của người xưa
 
Xưa, có một chú học tṛ được dịp lên phố chơi. Nhằm ngày chợ phiên, một vụ mất cắp xảy ra tại quán trọ, chú học tṛ liền bị quan huyện bắt nhốt v́ người ta ngờ chú là thủ phạm.

Sau khi trải qua những thủ tục tra hỏi phiền phức, quan huyện t́m ra thủ phạm chính, chú học tṛ được trắng án ra về.

Khi về làng, gặp lại vị thầy dạy học, chú nhỏ tức tưởi kể lại tự sự, bộc bạch nỗi hàm oan của ḿnh.

Ông thầy im lặng nghe xong câu chuyện, nghiêm nghị ra lệnh đánh đệ tử mười roi phạt. Đương sự rất ngạc nhiên, nhưng không dám cải lời thầy, riu ríu leo lên bộ phản nằm chờ trận đ̣n mà ḷng hoang mang vô kể.

Các bạn chú thấy thế, ngạc nhiên thưa:

- Thưa thầy, tṛ này vô tội sao lại bị đ̣n?

 Ông thầy từ tốn giải thích:

- Đành rằng nó vô tội, nhưng tại sao giữa phố chợ đông đảo chỉ ḿnh nó bị t́nh nghi là kẻ cắp? Ta đánh đây là phạt cái tội nó có bộ vó của thằng ăn cắp để cho người ta nghi ngờ. Nếu nó không chỉnh đốn tư cách lại, ta e rằng nó sẽ bị hàm oan nhiều lần nữa.

 Lời bàn

Đây là một trong những cách xử thế tuyệt diệu của người xưa. Cổ nhân đào luyện thế hệ đàn em phải sống sao cho "Cúi xuống không thẹn đất, ngẩng lên không thẹn trời".

Đành rằng chú bé trên đây không hề gian tham nhưng vị thầy không bằng ḷng khi thấy học tṛ ḿnh chưa đủ tư cách chính nhân quân tử, khiến người ta mất ḷng tin nơi ḿnh.

Trong kinh, đức Phật đă từng dặn ḍ chúng ta rằng: "Không phải nhờ ở lời khen của thế nhân mà con được đạo giải thoát, cũng không phải v́ lời chê của thế nhân mà con lại rơi vào địa ngục. Mà chính những ư nghĩ, lời nói và hành động của con sẽ quyết định cảnh giới thiện ác tương xứng."

Thông thường, chúng ta rất dễ nhẫn nhịn những lời khen (mà ḿnh không hoàn toàn xứng đáng) và ngược lại, chúng ta không tài nào kham nhẫn nổi những lời vu oan trách mắng vô căn cứ. Đă bao lần em tức tưởi thuật lại nỗi hàm oan của ḿnh cùng bè bạn. Và có lẽ, chưa lần nào em bị đánh đ̣n như chú bé trong câu chuyện trên đây. Có lẽ v́ thế mà chúng ta kém xa người xưa chăng?

Có hôm nào, lỡ bị một nỗi hàm oan, em hăy thử một lần tự t́m xem ḿnh đă có những tác phong, cử chỉ cung cách như thế nào... để cho người ta phải nghĩ về ḿnh xấu tệ như thế đó. Nếu t́m thấy nguyên do nằm nơi ḿnh, th́ em đă bắt đầu nắm được ch́a khóa giải thoát rồi đó. Giải thoát cái ǵ em biết không? Giải thoát em khỏi những niềm sầu, nổi khổ, những tư tưởng bi quan hắc ám. V́ thấy sao mà trên cơi đời này, sao mà không có ai hiểu ḿnh hết trơn, hết trọi...