Đời c̣n vui v́ có chút "ṭm tem"


Không biết hai tiếng "ṭm tem'' xuất hiện trong ngôn ngữ Việt từ bao giờ nhưng cái chuyện ṭm tem th́ quả là xưa không kém ǵ quả đất. Tuy nhiên, dù có xưa cách mấy th́ ṭm tem vẫn không bao giờ cũ, v́ loài người c̣n tồn tại tới ngày hôm nay cũng là nhờ vào ''ṭm tem''. Chính v́ thế mà thiên hạ vẫn cứ măi măi ṭm tem và sẽ c̣n nói nhiều về chuyện ṭm tem.

Sở dĩ tôi dùng hai tiếng ''ṭm tem'' này để nói về một chuyện mà ngôn từ dùng để diễn tả lại vô cùng phong phú và thường được thả nổi, ấy là tại v́ hai tiếng này vừa có gốc có gác, vừa nôm na dễ hiểu, lại không bị coi là tục để các vị thích rao giảng đạo đức bắt bẻ mà cũng không khô khan như từ ngữ chuyên môn của nhà khoa học. Tôi học được hai chữ này trong bài ca dao sau:

Đang khi lửa đỏ cơm sôi
Lợn kêu con khóc chồng đ̣i ṭm tem
Bây giờ cơm chín lửa tàn
Lợn ăn, con ngủ, ṭm tem th́ ṭm

Phải nói là mặc dù mấy câu ca dao này tuy thật là đơn giản nhưng càng đọc tôi càng thấy thấm ư. Con người từ thủa xa xưa cho tới ngày nay, sống trên đời lúc nào cũng cứ tối tăm mặt mũi với hàng trăm thứ chuyện lỉnh kỉnh hằng ngày nhưng xét cho cùng th́ chẳng qua cũng chỉ là nhằm đáp ứng cho hai nhu cầu cơ bản là ăn để sống và ṭm tem để bảo tồn ṇi giống. Có khác chăng là theo đà tiến hóa, con người càng văn minh th́ cái ăn và cách ăn cũng trở thành cầu kỳ và cái ṭm tem cũng được bày đặt thêm nhiều quy định có tính cách h́nh thức rắc rối hơn mà thôi.

Tuy cả hai nhu cầu trên đều là cơ bản nhưng nếu sắp theo thứ tự ưu tiên th́ cái ăn vẫn là trước tiên rồi mới tới chuyện ṭm tem, v́ chỉ có ''no cơm ấm cật'' th́ lúc đó mới có thể ''rậm rật khắp nơi''. Cái sự ví von này tôi cũng học được trong kho tàng ca dao tục ngữ.

Nếu nhu cầu ăn có từ khi lọt ḷng th́ trái lại nhu cầu ṭm tem phải đợi đến một cái tuổi gọi là biết mắc cỡ v́ khám phá ra những cái khang khác nơi ḿnh và nơi người mới bắt đầu có. Lại nữa, cái cường độ của nhu cầu này cũng biến thiên tùy theo nguời và tùy theo thời gian: sung độ nhất vào lúc tuổi c̣n trẻ nhưng càng về già th́ yếu lần và có thể không c̣n nữa. Chính v́ thế mà người ta mới hối nhau:

Ai ơi chơi lấy kẻo già
Măng mọc có lứa người ta có th́
Chơi xuân kẻo hết xuân đi
Cái già sồng sộc nó th́ theo sau

Mặc dù trong văn học Việt nam cũng đă có những nhà nho xông xáo cỡ cụ Nguyễn Công Trứ từng vỗ ngực tự hào trong một bài hát nói ''càng già càng dẻo càng dai'' và trong ca dao cũng có những bài như:

Bà già đă tám mươi tư
Ngồi bên cửa sổ biên thư lấy chồng

Hoặc là:

Bà già đi chợ cầu Đông
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng
Thầy bói gieo quẻ đoán rằng
Lợi th́ có lợi nhưng răng không c̣n

Tuy nhiên nếu nghiệm cho kỹ th́ chẳng qua các cụ cũng chỉ là tiếc nuối cho một thời oanh liệt đă qua đi mà nói vớt vát cho vui thế thôi chứ thực tế th́ các cụ cũng không làm sao xoay ngược lại định luật của tạo hóa.

Ngoài ra, nếu nhu cầu ăn không thể thiếu th́ ngược lại nhu cầu ṭm tem có thể hy sinh mà không làm cho cá nhân ấy chết, trừ trường hợp nếu như tất cả giống người đều hy sinh cái nhu cầu này th́ lúc đó loài người mới bị tuyệt chủng thôi. Về cái khoản này th́ Phật có dạy đời là bể khổ và con người phải diệt dục th́ mới dứt được nghiệp chướng để tịnh độ Niết Bàn. Tuy vậy, có một số người dù đă quy y cửa Phật thành sư, nhưng ḷng th́ vọng động, đôi khi c̣n bạo hơn cả người phàm nên người đời mới gọi các vị này là ''sư hổ mang''. C̣n nếu chỉ nhè nhẹ thôi th́ ca dao cũng đă từng mô tả:

Ba cô đội gạo lên chùa
Một cô yếm thắm bỏ bùa cho sư
Sư về sư ốm tương tư
Ốm lăn ốm lóc cho sư trọc đầu

Khác với Phật giáo chủ trương diệt dục, người Thiên Chúa giáo lại tin rằng khi Chúa dựng nên người nam và người nữ đầu tiên rồi th́ có phán: ''Hăy sinh sản ra cho đầy mặt đất này''. Tuy nhiên khi loài người đă sinh ra tràn đầy trên mặt đất này rồi th́ Hội Thánh mỗi khi muốn tuyển chọn người thay Chúa chăn dắt bầy chiên ở trần gian th́ lại đ̣i hỏi người đó phải hy sinh cái niềm vui ṭm tem. Điều này gây trở ngại cho một số người vừa muốn làm kẻ chăn chiên của Chúa lại vừa không muốn sống trong cảnh ''cám treo heo nhịn đói'', do đó mà nảy sinh ra Giáo phái Tin Lành. Các ngài mục sư nhờ hiểu Kinh Thánh một cách cởi mở hơn nên đă giúp cho một số người an tâm vừa làm tôi tớ Chúa, vừa vui thú trần gian mà không hề mang mặc cảm phạm tội.

Mặc dù bản Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền có khẳng định: ''Mọi người sinh ra b́nh đẳng'' nhưng thực tế th́ Tạo hóa vốn có trước loài người nên h́nh như không biết có cái luật đó cho nên mới để lọt một số người bị mụ bà nắn thiếu cái ''gia tài của mẹ để lại cho con'' khiến cho những kẻ này không bao giờ biết được cái niềm vui ṭm tem ở cơi đời này. Tuy nhiên vào cái thời đất nước c̣n được cai trị bởi những ông vua th́ cũng có vài anh chàng lại tự nguyện cắt bỏ cái gia tài này để được hầu hạ trong cung hầu kiếm miếng cơm manh áo. Thí dụ như mấy anh chàng muốn xin làm thái giám.

Số là trong xă hội phong kiến ngày xưa, một kẻ làm vua th́ tự cho ḿnh có cái quyền tha hồ ṭm tem. Do đó mà ông vua nào cũng có trong cung hàng ngàn cung tần mỹ nữ. Tuy nhiều thế và nhiều khi ṭm tem không xuể, nhưng v́ tham lam và ích kỷ, nên ông vua nào cũng sợ kẻ khác ṭm tem giùm ḿnh do đó mới phải chọn mấy anh chàng thái giám để hầu hạ trong cung cho chắc ăn. Nhiều ông vua cũng v́ mê ṭm tem đến độ bỏ bê cả triều chính cho nên đành phải mất nước hay mất cả cái chỗ đội vương miện. Có ông th́ bệ rạc đến nỗi không c̣n ngồi dậy nổi để thiết triều đành nằm ườn ra cho đ́nh thần vào chầu như ông vua Long Đĩnh nhà Lê. Sử gia khi nhắc đến phải đặt cho triều đại này cái biệt danh là "Lê ngọa triều".

Cũng v́ cái mục ham ṭm tem này của kẻ làm vua mà nhiều khi đi tong luôn cả một dân tộc. Xưa Chiêm thành cũng là một vương quốc lừng lẫy. Vào thời nhà Trần ở nước ta th́ có vua Chiêm là Chế Mân bỗng dưng nổi hứng đem dâng luôn hai châu Ô và châu Rí để xin với vua Trần cho được rước công chúa Huyền Trân về ṭm tem. Không hiểu có phải v́ nàng công chúa xứ Việt tài cao hay vua Chiêm lụ khụ sao đó mà ít lâu sau th́ vua Chiêm tịch. Theo phong tục Chiêm thành th́ khi vua chết hoàng hậu và phi tần cũng phải tịch theo vua để tiếp tục hầu hạ cho nhà vua cũng được ṭm tem nơi chín suối. Nhà Trần tiếc cho tuổi xuân phơi phới của nàng công chúa của ḿnh mà bị đưa lên giàn hỏa với vua Chiêm th́ thật là phí hương trời, bèn sai Trần Khắc Chung vào kinh thành Chiêm lén đem công chúa về. Tương truyền sau đó hai người đưa nhau đi đâu làm ǵ chẳng ai rơ, nhưng dù sao th́ cái tên Huyền Trân cũng đi vào lịch sử, c̣n Chiêm thành th́ theo cái đà mất hai châu mà mất lần cho đến mất luôn cả nước và bị diệt vong.

Theo các nhà nghiên cứu về sinh vật học th́ trong vấn đề ṭm tem, giống cái bao giờ cũng khỏe hơn giống đực. Nguyên lư này h́nh như cũng đúng cả với con người. Chúng ta chỉ nghe kể ông này ngài nọ đang ṭm tem th́ bị ''ngă ngựa'' rồi ''ra đi'' chứ chẳng bao giờ nghe nói có bà nào lăn quay ra ngáp ngáp trong lúc ṭm tem cả. Nghe khoản này có lẽ các ông không đồng ư, v́ tự hồi nào các ông vẫn tự cho ḿnh là phái khỏe c̣n đàn bà mới là ''liễu yếu đào tơ'' phải ''núp bóng tùng quân''. Tuy nhiên tục ngữ cũng có câu: ''con gái mười bảy, bẻ găy sừng trâu'', cho nên nam nhi cỡ mấy anh chàng ''trói gà không chặt'' mà gặp phải mấy cô này th́ cũng coi như là đi tong, bằng không th́ cũng bị cô nàng cắm cho năm bảy cái sừng.

Các nhà nghiên cứu về sinh vật c̣n đưa thêm một nhận xét là có nhiều loài sinh vật sau khi ṭm tem th́ chị cái c̣n xơi tái luôn anh chàng đực cho đă cơn đói ḷng, chẳng hạn như loài bọ ngựa. Điều này tưởng chừng không xảy ra nơi con người nhưng nếu nghiệm kỹ ra th́ cũng có, nhưng v́ con người có đời sống văn minh cho nên cái mục cô nàng ''xơi tái'' anh chàng này cũng diễn ra dưới một h́nh thức mới mẻ hơn, khoa học hơn, tinh vi hơn, trông nhẹ nhàng và không có vẻ rùng rợn nhưng độc ác th́ không kém..
Nàng chỉ móc cái ví tiền, nắm lấy cái ví tiền thôi chứ không cần moi ngực, moi tim ǵ cả. Có biết bao ông ''nam nhi chi chí'', chỉ v́ ṭm tem mà bị thân bại danh liệt do ăn hối lộ, thụt két để cung phụng cho cô nàng no bụng c̣n ông th́ vào nằm nhà đá gỡ lịch. Đối với những ông có sẵn cơ nghiệp th́ cô nàng cứ việc tha hồ ăn cho tới sạt nghiệp rỗng túi. Ngay cả những ông được cái tiếng là hiền lành cũng lắm lúc khốn khổ v́ đi làm lănh lương ba cọc ba đồng thôi mà cũng bị bà vợ móc sạch. Thế là đủ cho anh chàng từ đó cứ lệ thuộc vào bà vợ. C̣n bà vợ th́ phây phây ''chưa đi đến chợ đă lo ăn quà'', càng ngày càng phốp pháp ra trong khi đức lang quân th́ càng ngày càng ''cà tong cà teo'' như que củi.

Chuyện ṭm tem mà đi vào văn học sử th́ rất nhiều. Vào cái năm Tí Sửu Dần Mẹo ǵ đó có sứ Tàu sang nước ta. Không hiểu do đâu mà sứ lại gặp bà Đoàn Thị Điểm, lại c̣n buông lời chọc ghẹo chớt nhả: ''An nam nhất thốn thổ, Bất tri kỷ nhân canh'', nghĩa là ''một tấc đất An nam không biết bao nhiêu là người cày'' ư xỏ xiên gái Việt. Bà Điểm vốn đă từng dịch Chinh Phụ Ngâm, chữ nghĩa đầy ḿnh, đâu dễ ǵ chịu mất mặt như vậy, bèn đối ngay: ''Trung hoa đại trượng phu, Giai do thử đồ xuất''. Câu này có nghĩa là ''bậc trượng phu của nước Tàu cũng từ đó mà chui ra cả thôi''. Đúng là chậu nước lạnh hắt vào mặt sứ Trung hoa.

Tuy nhiên đáng nể hơn cả phải nói đến nữ sĩ Hồ Xuân Hương. Một mảng lớn trong văn thơ của bà hướng về nội dung: phải làm sao nói lên được cái nguyên lư ṭm tem ẩn tàng trong mọi sự vật, và tên tuổi của bà gắn liền với sự nghiệp trên đến nỗi hễ một người nào đó chỉ cần nhắc đến tên bà là người khác hiểu ngay ư người kia định nói ǵ.

Trên đây tôi chỉ đơn cử vài danh nhân tiêu biểu thôi chứ thực ra nếu mà xét cho cùng th́ bao nhiêu tác phẩm văn chương nghệ thuật trên thế giới này nếu không liên quan đến ăn th́ cũng là do cái động cơ ṭm tem thúc đẩy mà ra cả.

Nếu cái chuyện ṭm tem nơi loài vật là một sự kiện tự nhiên nên hễ muốn ṭm tem th́ đi t́m đối tượng hợp tác giải quyết là xong th́ nơi con người v́ văn minh nên thường ''vẽ rắn thêm chân'' do đó để thỏa măn cái nhu cầu ṭm tem, con người cũng đặt ra vô số quy định gọi là luật pháp, đạo đức, phong tục, tập quán để làm khó cho ḿnh. Chính v́ thế mà chuyện ṭm tem của con người mới được phân biệt thành nhiều h́nh thức.

Thông thường nhất và được xă hội cho phép và nh́n nhận là ṭm tem có đăng kư chính thức. Để có thể ṭm tem theo kiểu này con người phải trải qua nhiều bước gian truân lo lắng và chờ đợi, kết quả có khi được mà cũng có khi chỉ là dă tràng xe cát cho nên mới có chuyện nhiều anh chàng hay cô nàng v́ lư do này lư do nọ không hội đủ tiêu chuẩn để xin được giấy phép hành nghề, đành ôm hận đáp chuyến tàu suốt về miền quên lăng, hoặc nhẹ lắm th́ cũng là cúi đầu nh́n người yêu ôm cái ṭm tem sang ngang không hề ngoảnh lại. Điều này nếu có gây đau khổ cho một số người th́ chính đó cũng là nguồn cảm hứng để cho những tâm hồn đau khổ đó có thể sáng tác nên những vần thơ tuyệt tác, những áng văn bất hủ và những bản nhạc để đời.

Đối với những người hân hoan rước được cái ṭm tem về rồi th́ mọi chuyện bây giờ trở nên như cơm bữa nên không có ǵ đáng bàn ngoài cái chuyện đêm đêm:

Đàn ông ǵ thứ đàn ông
Nửa đêm trở dậy cắm chông đàn bà
Đàn bà ǵ thứ đàn bà
Nửa đêm trở dậy rút ruột già đàn ông

Thỉnh thoảng mới có vài trường hợp cá biệt như:

Lấy chồng từ thủa mười lăm
Chồng chê tôi bé không nằm cùng tôi
Đến năm mười tám đôi mươi
Tôi nằm dưới đất chồng lôi lên giường
Một rằng thương, hai rằng thương
Có bốn chân giường găy một c̣n ba ...

Chẳng cần phải giải thích ai cũng thừa biết là thương ở trong ḷng th́ làm sao găy được cái chân giường, chẳng qua chuyện găy cái chân giường là do ṭm tem sôi nổi mới ra cớ sự. Tuy nhiên cũng không thiếu ǵ những trường hợp có kẻ v́ những lư do không được tiết lộ nào đó mà cứ phải bóp bụng thở than:

Chàng ơi bỏ thiếp làm chi
Thiếp là cơm nguội để khi đói ḷng

Nhờ xă hội bày ra cái chuyện ṭm tem phải có đăng kư chính thức này mà có những ông vốn coi trời bằng vung bắt đầu biết sợ, dĩ nhiên là không phải sợ trời mà sợ kẻ cao hơn trời nữa kia. Riêng các bà th́ có một số khỏi phải khổ công đèn sách, đánh giặc hay phấn đấu công tác cũng bỗng dưng trở thành cô Tú, bà Bác sĩ, bà Thiếu tướng, bà Tỉnh trưởng v.v... để ra oai tác yêu tác quái, có khi c̣n thêm màn phụ diễn ''gà mái đá gà cồ''. Điều này có vẻ như là một bất công đối với phái nam v́ khi một anh chàng nghèo dốt đặc nào đó vô phúc vớ được một bà luật sư, bà bác sĩ cũng không bao giờ được thiên hạ gọi là ông luật sư, ông bác sĩ ǵ cả để mà hậm họe với đời hay lên lớp chị vợ.

Thời c̣n chế độ phong kiến th́ tuy vua thay trời trị dân, nhưng v́ có vài ông vua lại học được cái câu ''nhất vợ nh́ trời'' của dân gian nên có nhiều bà gốc dân giă, không cần dựng cờ khởi nghĩa để làm vua mà chỉ cần được một ông vua loại trên tuyển về làm Hoàng hậu rồi sau đó lại c̣n lên Thái hậu là cũng đủ làm cho đất nước điêu đứng.

Riêng đối với đa số các bà thường thường bậc trung không có ǵ để thi thố với đời th́ nhờ có sẵn nhăn hiệu cầu chứng lận trong lưng nên rất hănh diện phô trương cái thành quả ṭm tem của ḿnh, đi đâu cũng vác cái bụng ph́nh chương ướng nghễu nghện ra cái điều ta đây nết na đức hạnh để cho xă hội nh́n vào mà nể nang chứ không giống như mấy cô nàng ṭm tem lén, ṭm tem chui, lỡ có kết quả là t́m cách giấu c̣n hơn ''mèo giấu cứt''.

Mặc dù các nhà đạo đức và các nhà luật pháp thường khuyến cáo con người chỉ nên và chỉ được ṭm tem có đăng kư chính thức tại một hộ khẩu thường trú, nhưng nhiều khi v́ tính ham vui mà có những cặp chưa kịp làm xong thủ tục đăng kư đă ṭm tem. Đây là loại ṭm tem lén cha lén mẹ. H́nh thức này rất phổ biến trong lứa tuổi rường cột của tương lai nên đây cũng là niềm lo lắng của các bậc làm cha mẹ. Tuy nhiên có nhiều cô cậu gặp khó khăn trong vấn đề ''đăng kư hành nghề'' th́ lại nhờ cái khoản có kinh nghiệm hành nghề trước mà sau đó được cấp giấy phép điều chỉnh, hoặc cũng có khi là bị bắt buộc điều chỉnh giấy phép tùy trường hợp.

Cũng có khi đă đăng kư có nơi có chốn, nhưng v́ thích điều mới lạ hoặc ngán cơm nhà ăn hoài nhạt miệng nên ở đâu lúc nào cũng có chuyện ''ông ăn chả bà ăn nem'' hoặc là ông đi lính ''nhảy dù'' bà đi t́m nơi ''ăn vụng''. Đây là loại ṭm tem chui, trốn thuế cho nên thường xảy ra nhiều màn đấu gươm, nổ súng, rượt bắt rất sôi nổi, hoặc nhiều cảnh trừng trị rất rùng rợn. Ngày xưa khi mà ''phép vua thua lệ làng'', dân nông thôn ở các vùng ven sông đôi khi vẫn vớt được đôi trai gái bị trói thúc ké thả trôi theo gịng nước chỉ v́ bị bắt quả tang đang ăn vụng.

Thời Đệ nhất Cộng hoà, có một ông quan nhà binh súng ngắn nọ không thích bắn súng đồng ngoài chiến trường mà chỉ thích bắn súng cao su ở các vũ trường. Quan bắn giỏi quá nên có một em ca ve xin được rước quan về cận vệ cho ḿnh. Chị cả ở nhà thấy quan lâu ngày không chịu cho ḿnh khám súng mà cứ vác súng đi suốt đêm nên cho tay em đi điều tra. Tay em t́m ra cớ sự bèn về bẩm báo và hiến kế cho chị Cả nên tặng cô nàng nọ một liều a xít để biến cô nàng thành đống sắt vụn. Báo hại sau vụ ấy cả miền Nam mỗi khi nghe có ai nói tới hai tiếng a xít là các bà các cô đua nhau t́m đường chạy trối chết.

Có những bà v́ không có phương tiện để theo dơi t́m ṭi hoặc không muốn lặn lội thanh toán kẻ địch ở xa cho nhọc công phí sức, nên cứ nhắm ngay đối tượng gần là ông chồng mà trị tội cho tiện. Nghe đâu thời Tây c̣n cai trị xứ Nam kỳ có một cô Năm Huờn nào đó giận ông chồng không chịu ṭm tem với ḿnh mà cứ đi t́m người khác để ṭm tem cho nên mới nổi tam bành rưới xăng đốt luôn ông chồng làm đuốc cho đời soi chơi.

Ṭm tem chui có khi ''chùa'' mà cũng có khi là ''tiền trao cháo múc''. Nếu là ṭm tem theo kiểu tiền trao cháo múc th́ thường phái nam là kẻ phải chi tiền, họa hoằn mới có vài anh mày dày mặt dạn được đời tặng cho cái danh hiệu là ''đĩ đực''. Riêng khối chị em ta là vừa được ṭm tem lại có tiền ăn bánh nên có nhiều cô nàng bất cần miệng đời khen chê đă xin chọn con đường này làm ''con đường em đi''. Xă hội nào mà có nhiều cô nàng chọn con đường này th́ mấy bà phước ở trong xă hội đó lại càng có dịp nuôi một bầy con không phải con ḿnh. Tuy nhiên cũng có những trường hợp cá biệt, có những cô nàng lúc đầu đi con đường này, nhưng sau đó t́nh cờ vớ được một anh chàng kiểu Từ Hải mà bỗng hóa thành mệnh phụ phu nhân, trở nên danh giá, ban ân ban phước cho đời.

Ngoài các h́nh thức ṭm tem có đăng kư, ṭm tem lén, ṭm tem chui, ṭm tem nhảy dù c̣n có một h́nh thức nữa gọi là ṭm tem ẩu. Đây là một h́nh thức ṭm tem không thông qua sự thỏa thuận của đôi bên mà chỉ đến từ một phía. Loại ṭm tem này có thể là h́nh thức nhẹ như của mấy anh chàng thích ''thả dê'' theo kiểu trong ca dao:

Vú em chum chúm núm cau
Cho anh bóp cái có đau anh đền
Vú em chẳng đáng một tiền
Cho anh bóp cái anh đền quan năm

Có nhiều anh chàng nhờ trước ''thả dê'' sau thành duyên nợ, nhưng cũng có khối anh chàng bị ăn tát tai, đ̣n gánh, guốc cao gót có khi lỗ máu đầu, hoặc phải ra hầu toà về cái tội hành nghề không có giấy phép.
H́nh thức mạnh th́ thường đi kèm với dao găm, lưỡi lê, súng đạn, hoặc ít nhất là cũng đôi cánh tay gân guốc. Đây là một h́nh thức dă man thô bạo, thường gắn liền với những tội ác mà con người không thích thấy nhưng lại cứ hay diễn ra tại những nơi nào có chiến tranh, loạn lạc, bất công và áp bức. Chuyện kiểu này th́ vô cùng, xin để dành phần hành này cho các nhà làm chính trị, các nhà làm luật pháp, các nhà rao giảng đạo đức, tôi không dám lạm bàn.

Mặc dù ṭm tem là một nhu cầu tự nhiên nhưng con người lại thích khoác cho nó cái vẻ không tự nhiên cho nên mới sinh ra lắm cái nực cười hay những chuyện thương tâm đầy nước mắt.

Trong một phiên họp Quốc hội thời Đệ nhất Cộng ḥa tại Miền Nam trước đây để biểu quyết một dự luật về vấn đề bảo vệ ṭm tem, có hai vị dân biểu nọ tranh luận nhau sao đó mà vị nữ dân biểu bỗng đứng dậy một tay rút guốc đập lên bàn, một tay xỉa xói vào mặt vị nam dân biểu và the thé: ''Không có đàn bà làm sao có đàn ông?'' Vị nam dân biểu bị xúc phạm liền hùng hổ không kém đứng lên vung tay quát: ''Không có đàn ông làm sao có đàn bà?'' Chẳng ai biết hai vị dân biểu kia rốt cuộc ai thắng ai nhưng dân chúng nghe qua chuyện này đều ôm bụng cười và bảo nhau là hai vị nọ rơ khéo thừa hơi v́ nếu không có ṭm tem th́ làm quái ǵ có đàn ông hay đàn bà để mà căi cọ.

Cái chuyện ṭm tem không phải chỉ có người mới thích mà ngay cả thần tiên cũng c̣n đam mê. Trong dân gian vẫn truyền tụng những câu truyện như Sơn Tinh và Thủy Tinh chỉ v́ tranh nhau nàng công chúa con vua Hùng mà đánh nhau hết năm này sang năm khác, gây ra cảnh gió mưa băo lụt làm khổ cho dân. Lại có những nàng tiên c̣n vương vấn mùi tục lụy nên mới xui khiến cho chàng Từ Thức lạc động Hoa vàng. Có nàng th́ lại c̣n ham vui xuống tận trần gian xem hội của người đời để rồi gây ra cớ sự khiến cho phải vướng vào duyên nợ với người trần như truyện Giáng Kiều và Tú Uyên.

Ṭm tem là nguyên lư của sự sống cho nên h́nh như dân tộc nào cũng đề cao. Văn minh Văn lang cũng có sự tích ''ông Đùng bà Đoàng''. Tương truyền là ngày xưa có nhà nọ sinh ra được hai con một trai một gái. Đến tuổi trưởng thành th́ cả hai chị em nhà này đều cao lớn dị thường do đó khi bắt đầu biết đến ṭm tem th́ nh́n quanh nh́n quẩn không thấy đâu có đối tượng có khả năng hợp tác với ḿnh nên cuối cùng cả hai đành phải hợp tác với nhau. Dân làng cho rằng đây là một hành vi loạn luân bèn xúm lại tẩm quất cho hai chị em nhà này một trận, đến lúc dừng tay lại th́ chỉ c̣n thấy hai đống thịt. Dân làng sợ Trời phạt cái tội cả gan hủy diệt cái nguyên lư của sự sống mà bắt phải tuyệt tự cho nên mới lập đền thờ.. Hằng năm đến ngày giỗ th́ lại làm hai h́nh tượng khổng lồ rước đi nghễu nghện khắp làng sau đó là trai gái trong làng được một đêm tự do ra đ́nh làng ṭm tem bằng thích để tạ tội. Nghe chuyện này biết đâu chừng có nhiều người cũng đang tiếc hùi hụi tại sao ta lại không được sinh ra tại cái làng ấy.

Khờ khạo như Bờm nhưng một khi đă biết đến ṭm tem th́ cũng mê mẩn ra phết.. Chuyện kể là ngày xưa có hai ông bà hiếm hoi sinh hạ được có mỗi một cậu con trai đặt tên là Bờm. V́ sợ mất giống nên Bờm được cha mẹ cưới vợ cho rất sớm. Chị vợ lớn hơn Bờm nên hàng ngày cứ phải bế chồng đi chơi, đút cơm và lo tắm rửa cho chồng năm này sang năm khác mà ban đêm th́ chẳng xơ múi ǵ.. Đùng một cái đến cái năm con chuột rúc rích gầm giường, chị vợ táy máy sao đó mà Bờm bừng sáng trí khôn hiểu ra cái lẽ sống ở đời.

Từ hôm ấy Bờm cứ mê mẩn quanh chị vợ tối ngày làm chị vợ không c̣n th́ giờ làm công việc nhà nên bị bà mẹ chồng đay nghiến nhiếc móc. Chị vợ ức quá bèn dấu cục đá dưới váy rồi dẫn chồng đến bờ ao lôi cục đá thảy ṭm xuống ao và bảo chồng: ''Thôi nhé! Tôi đă quăng cái ṭm tem xuống ao rồi! Từ nay đừng có theo tôi mà đ̣i nghe rơ chưa..'' Bờm tiếc của trời nên ngày nào cũng lội xuống ao ṃ mẫm. Được vài ngày chị vợ thấy vừa thương hại vừa nhớ nên mới ra ao bảo chồng: ''Thôi về nhà đi rồi tôi đền cho!'' Bờm không dám tin vào người vợ đă từng nhẫn tâm quăng mất niềm vui của ḿnh nên cứ ở ĺ dưới ao. Chị vợ tức quá bèn vén váy vỗ phành phạch mà bảo: ''Nó đây rồi nè!'' Bờm ngước lên thấy vợ ḿnh vẫn c̣n giữ cái món của hồi môn tưởng chừng như đă bị quăng mất ấy y nguyên chỗ cũ bèn hớn hở ḅ lên theo vợ về nhà. Nghe nói từ đó về sau Bờm ṭm tem rất tiến bộ, sinh ra cả bầy con, rồi con cái Bờm lại nối gót mẹ cha mà ṭm tem cần cù để tiếp tục sinh ra cháu chắt hàng đàn hàng đống ở chật ních cả giải đất h́nh chữ S.

Chuyện ṭm tem mà có nói măi th́ cũng không bao giờ cùng, cho nên tôi cũng không tài nào nói hoài, chỉ xin tóm lại một câu: dân tộc ta qua hàng ngàn năm nô lệ, hàng ngàn năm thiếu ăn, hàng ngàn năm chinh chiến, người chết như rơm rạ mà vẫn không bị diệt chủng là v́ nhờ dân ta ở đâu lúc nào cũng khoái ṭm tem và có thể ṭm tem. Và cũng chính v́ nhờ có chút ṭm tem mà đời vẫn c̣n vui để cho chúng ta cứ mê muội ngụp lặn trong ṿng khổ ải ./.


Đoàn Văn Khánh